«Στο λύκειο και τις μεγαλύτερες τάξεις τα παιδιά δεν ασχολούνται με το μπούλινγκ και το πώς να χτυπούν τους άλλους. Ασχολούνται πια με τις σχολές που τους ενδιαφέρουν. Τα περιστατικά βίας στο σχολείο γίνονται στο γυμνάσιο. Συχνά και στο δημοτικό».

«Είχες δει κάτι τέτοιο εσύ στο σχολείο σου;».

«Ναι, μια φορά. Ενα παιδί χτύπησε άγρια ένα άλλο στο διάλειμμα με γροθιές και το έριξε κάτω γιατί είπε κάτι που δεν του άρεσε».

«Και τιμωρήθηκε;».

«Οχι, τελικά έφυγε μόνο το θύμα από το σχολείο λίγες ημέρες μετά γιατί απογοητεύτηκε…».

Κατάρρευση πειθαρχίας και ηθικών περιορισμών

Ο συνομιλητής μας είναι 16 ετών. Ο ίδιος φοιτά επίσης σε μεγάλο ιδιωτικό σχολείο της χώρας και δέχεται επί χρόνια συναισθηματικό εκφοβισμό, με αντικείμενο κυρίως τις μέτριες σχολικές του επιδόσεις. Αντιλαμβάνεται πλήρως την έκταση της βίας που εδρεύει τους τελευταίους (πολλούς) μήνες στις σκέψεις των νέων γύρω του και τις πολλές και διαφορετικές μορφές που παίρνει. Αυτός αλλά και οι γονείς του αντιλαμβάνονται επίσης τις αιτίες της: την κατάρρευση των κανόνων της σχολικής κοινωνίας από την πανδημία και μετά, την απόλυτη επικράτηση της άλλης (αρρύθμιστης) «κοινωνίας» των social media και των εικόνων που αυτή επιβάλλει, την αδυναμία όλων των πυλώνων της σταθερότητας και της ισορροπίας (οικογένεια, εκπαιδευτικοί) να παρέμβουν. Την έλλειψη πειθαρχίας και ηθικών περιορισμών.

Στα ιδιωτικά σχολεία ωστόσο υπάρχει και μια ακόμη παράμετρος. Συγκεκριμένοι νέοι (που αφήνονται χωρίς κατευθύνσεις ηθικής ή παιδείας από το κοινωνικό περιβάλλον τους) συχνά επιλέγουν να δείξουν την κοινωνική και οικονομική υπεροχή τους με τη βία. Και ακόμη πιο συχνά απολαμβάνουν την προστασία οικογενειών που τελικά κινούνται στα όρια της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκων, κατηγορία που πλέον συνοδεύει όσους αναμείχθηκαν στην περίφημη υπόθεση του βίαιου περιστατικού σε βάρος 13χρονου στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής.

Για την υπόθεση αυτή στην οποία και ενεπλάκη μεγάλο ιδιωτικό σχολείο της περιοχής του Ψυχικού, η διοίκηση του σχολείου έστειλε τις προηγούμενες ημέρες επιστολή στις οικογένειες των μαθητών του αναφέροντας ότι «όποιοι δεν σέβονται τις αρχές του σχολείου, δεν μπορούν να είναι μέλη της κοινότητάς του».

Από την πλευρά του, ο ιδιοκτήτης και διευθυντής μεγάλου ιδιωτικού σχολείου στα βόρεια προάστεια εξομολογείται στο «Βήμα» μια πραγματικότητα που ισχύει βέβαια σήμερα σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης της χώρας: «Ο νόμος που ισχύει σήμερα για τις ποινές και την παρακολούθηση των μαθητών είναι τόσο ελαστικός που πρακτικά δεν μπορείς να τιμωρήσεις κανέναν. Για να αλλάξει σήμερα ένα παιδί σχολικό περιβάλλον, πρέπει περίπου να έχει τραβήξει πιστόλι μέσα στο προαύλιο του σχολείου…».

«μας πήρε τηλέφωνο ουρλιάζοντας»

«Παρότι δε ο νόμος αναφέρει σαφώς ότι στην περίπτωση των ιδιωτικών σχολείων, τα περιστατικά αυτά αντιμετωπίζονται με βάση τον κανονισμό του σχολείου, στην πράξη αυτό δεν λειτουργεί. Λίγους μήνες νωρίτερα, ένας μαθητής μας, σε συνέχεια άλλων περιστατικών βίας, χτύπησε άγρια έναν συμμαθητή του. Επιλέξαμε την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Ξέρετε τι ακολούθησε; Η μητέρα του επισκέφθηκε τον διευθυντή εκπαίδευσης της περιοχής μας, εκείνος τη δικαίωσε, μας πήρε τηλέφωνο ουρλιάζοντας ότι πρέπει να πάρουμε πίσω το παιδί στο σχολείο. Ξέρετε τι ακολούθησε; Το ξαναπήραμε. Λίγες ημέρες μετά ο ίδιος νέος επιδείκνυε όπλα στους λογαριασμούς του στα social media. Είχε ήδη πάρει το μήνυμα ότι οι γονείς του θα τον… απελευθερώνουν για πάντα».

Του ζήτησε και… συγγνώμη

Σε άλλο μεγάλο και φημισμένο ιδιωτικό σχολείο της πρωτεύουσας, επιστολή που έφτασε στην Ομοσπονδία των ιδιωτικών εκπαιδευτικών (ΙΟΕΛΕ) αναφέρει τα παρακάτω: Η καθηγήτρια Λυκείου μπαίνει στην τάξη της και βλέπει έναν μαθητή να κάθεται με τα πόδια του πάνω στο θρανίο και να τρώει μια τυρόπιτα. Του ζητάει να κατεβάσει τα πόδια του γιατί θα ξεκινήσει το μάθημα. Ο μαθητής αδιαφορεί. Η σκηνή συνεχίζεται για μερικά δευτερόλεπτα. Η καθηγήτρια τελικά δίνει στον μαθητή αποβολή μιας ώρας. Τι ακολουθεί; Ο πατέρας του μαθητή τηλεφωνεί στον διευθυντή του σχολείου για να διαμαρτυρηθεί, ο διευθυντής καλεί την καθηγήτρια στο γραφείο του και την υποχρεώνει την επόμενη ημέρα να ζητήσει συγγνώμη στον μαθητή για τη συμπεριφορά της μπροστά σε όλη την τάξη του. Οπως και τελικά γίνεται…

Ενα τρίτο περιστατικό: Μια υπόθεση που συγκλόνισε το τελευταίο χρονικό διάστημα την εκπαιδευτική κοινότητα με την κακοποίηση μαθητή μέσα στο σχολικό περιβάλλον επίσης μεγάλου ιδιωτικού σχολείου της χώρας. Στη φυσική ερώτηση «μα καλά, γιατί δεν κάνατε κάτι τόσοι εκπαιδευτικοί τριγύρω από το περιστατικό», η απάντηση καθηγήτριας του σχολείου αποδεικνύεται αφοπλιστική: «Μα τι λες; Ξέρεις ποιοι είναι οι γονείς των δυο παιδιών που πρωταγωνίστησαν; Θα μας απέλυαν χωρίς δεύτερη σκέψη…».

Δεν προστατεύονται οι εκπαιδευτικοί

Να θυμίσουμε εδώ ότι οι εκπαιδευτικοί των ιδιωτικών σχολείων έχουν ενταχθεί, όσoν αφορά τις απολύσεις τους, στις περιπτώσεις της κοινής εργατικής νομοθεσίας και δεν προστατεύονται από τους νόμους που αφορούν την εκπαιδευτική κοινότητα. Βεβαίως κανείς δεν επιθυμεί την ασυδοσία τού «δεν απολύεσαι ό,τι και αν συμβεί», ωστόσο να θυμίσουμε τις διατάξεις παλαιότερου νόμου που όριζε ότι στα ιδιωτικά σχολεία, σε περιπτώσεις απολύσεων όπου κρίνονται ως εξαιρετικά καταχρηστικές, υπάρχει η δυνατότητα προσφυγής στα υπηρεσιακά συμβούλια των εκπαιδευτικών.

Βέβαια, δεν πρέπει κανείς να εξαιρέσει από τις παραπάνω περιγραφές τις περιπτώσεις μεγάλων ιδιωτικών σχολείων με στιβαρές διοικήσεις που κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδώσουν τη δικαιοσύνη όπου απαιτείται, επιστρατεύοντας κάθε όπλο από το νομικό τους οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση αντίστοιχων περιστατικών.

Μάλιστα, πριν από μερικά χρόνια είχε εκδιωχθεί από κραταιό ιδιωτικό σχολείο της χώρας ο γόνος ισχυρής επιχειρηματικής οικογένειας, που αναμείχθηκε σε περιστατικό βίας.

Ανοίγει η συζήτηση για αυστηροποίηση

Αμεσες αλλαγές στα θέματα «διακυβέρνησης» του σχολείου μελετά το υπουργείο Παιδείας. Οπως αναφέρουν οι πληροφορίες του «Βήματος», θα υπάρξει αυστηροποίηση του υφιστάμενου πλαισίου στα θέματα ποινολογίων και αντιμετώπισης της σχολικής παραβατικότητας στα σχολεία της χώρας (ιδιωτικά ή δημόσια). Η συζήτηση αυτή αναμένεται να ανοίξει αμέσως μετά την ψήφιση των δύο πρώτων νομοσχεδίων του υπουργείου για το 2024, της επαγγελματικής και της ανώτατης εκπαίδευσης, δηλαδή πριν τα τέλη Φεβρουαρίου. Τα κρούσματα βίας του τελευταίου χρονικού διαστήματος αφορούν ιδιωτική αλλά και δημόσια εκπαίδευση, με τις οικογένειες των θυτών να παρεμβαίνουν στη διαχείρισή τους κατά τρόπο που συχνά ξεπερνά τα όρια της λογικής: εκπαιδευτικοί διηγούνταν στο «Βήμα» περιπτώσεις κατά τις οποίες οι γονείς παιδιών δημοσίων σχολείων μπήκαν μέσα σε τάξεις στην περιοχή της Κρήτης και άρχισαν να εκφοβίζουν βίαια καθηγητές προς υπεράσπιση των παιδιών τους. Και εδώ ίσως είναι το νέο στοιχείο στην κοινωνική διάσταση της βίας.

Σήμερα για να επιβληθεί η ποινή της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος σε έναν μαθητή πρέπει να ακολουθηθεί μια εξαιρετικά πολύπλοκή διαδικασία που απαιτεί σχεδόν τη σύγκληση «δικαστηρίου» μέσα στο σχολείο όπου έχει καταγγελθεί το περιστατικό, σύγκληση του Συλλόγου διδασκόντων, εξέταση όλων των μαρτύρων (και των θυμάτων σε δημόσια διαδικασία), έρευνα του θέματος από τον διευθυντή εκπαίδευσης της περιοχής και τελικά την τελική κρίση από τον σύμβουλο εκπαίδευσής της που θα κληθεί να γνωμοδοτήσει. Επιπλέον, το παλαιότερο νομοθετικό πλαίσιο όριζε ότι οι μαθητές και μαθήτριες ελέγχονται για τη συμπεριφορά τους εντός ή εκτός του σχολικού χώρου (στο σημείο που αυτή επηρέαζε τη γενικότερη σχολική τους παρουσία). Τα τελευταία χρόνια το «εκτός» έχει αφαιρεθεί, με αποτέλεσμα όλα τα «ραντεβού» βίας να δίνονται έξω από τα σχολεία.