Στα μέσα Αυγούστου η ταχέως επεκτεινόμενη επιδημία ευλογιάς των πιθήκων (mpox) στην Κεντρική Αφρική ανησύχησε τόσο τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ώστε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία και μάλιστα διεθνούς (και όχι τοπικού) ενδιαφέροντος.

Πράγματι, τις αμέσως επόμενες ημέρες επιβεβαιωμένα κρούσματα στη Σουηδία και στην Ταϊλάνδη έδειξαν ότι η διεθνής εξάπλωση του ιού που προκαλεί τη νόσο δεν είναι ένα φανταστικό σενάριο.

Βρισκόμαστε άραγε στα πρόθυρα μιας νέας πανδημίας; Αυτό το ενδεχόμενο θέλει να αποφύγει ο ΠΟΥ κρούοντας νωρίς το καμπανάκι του κινδύνου. Ή τουλάχιστον νωρίς για τις χώρες εκτός Αφρικής.

Γιατί, σύμφωνα με τα Αφρικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (The Africa Centres for Disease Control and Prevention, Africa CDC), τουλάχιστον 17.000 κρούσματα και 500 θάνατοι έχουν σημειωθεί σε 13 αφρικανικές χώρες στη διάρκεια του 2024.

Η αύξηση των κρουσμάτων και η γεωγραφική εξάπλωση του ιού (που μέχρι πρότινος ήταν ενδημικός στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, όπου έδινε περιστασιακά ξεσπάσματα) σε γειτονικές αφρικανικές χώρες δεν είναι ο μόνος λόγος ανησυχίας για παγκόσμια εξάπλωση.

Εξίσου σημαντικός λόγος είναι το γεγονός ότι στην πραγματικότητα φαίνεται να υπάρχουν τρεις επιδημίες ευλογιάς των πιθήκων οι οποίες βαίνουν παράλληλα, τροφοδοτούνται από διαφορετικές εκδοχές του ιού και προσβάλλουν διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού.

Ειδικότερα, η τρέχουσα επιδημία καθοδηγείται από δύο εκδοχές mpox: τον κλάδο Ia (Clade Ia), που προσβάλλει κυρίως παιδιά (προκαλώντας μάλιστα επικίνδυνη για τη ζωή τους νόσο) και τον κλάδο Ib (Clade Ib), ο οποίος αναδύθηκε πρόσφατα και που εξαπλώνεται γρήγορα κυρίως μέσω των σεξουαλικών επαφών και αφορά βεβαίως ενηλίκους.

Αυτοί οι δύο κλάδοι εμφανίζουν μεγάλη μολυσματικότητα και επηρεάζουν ευρύτερες πληθυσμιακές ομάδες σε σχέση με τον κλάδο II (Clade II) που εξαπλώθηκε παγκοσμίως το 2022-2023 και αφορούσε κυρίως ομοφυλόφιλους άνδρες. Η συνύπαρξη τριών εκδοχών του ιού στην κοινότητα δημιουργεί ένα «ιικό κοκτέιλ» την εξέλιξη του οποίου κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, λένε οι ειδήμονες.

Η επιδημία που προκάλεσε ο κλάδος II το 2022-2023 ελέγχθηκε στις ανεπτυγμένες χώρες χάρη στον εμβολιασμό και ειδικότερα χάρη στη χρήση εμβολίου κατά της ευλογιάς που προσβάλλει τον άνθρωπο (και η οποία έχει εξαλειφθεί).

Εκτιμάται ότι απαιτούνται περί τα 10 εκατομμύρια δόσεις αυτού του εμβολίου για να αποσοβηθεί η τωρινή επιδημία στην Αφρική. Και όμως, μόλις οι πρώτες 10.000 δόσεις αναμένονται να φθάσουν εκεί την ερχόμενη εβδομάδα!

Και καθώς οι ΗΠΑ (με αποθέματα εμβολίου γύρω στα 7 εκατομμύρια δόσεις) υποσχέθηκαν να στείλουν μόλις 50.000 δόσεις, ενώ η ΕΕ γύρω στις 215.000 δόσεις, οι ειδήμονες μας (εγ)καλούν να θυμηθούμε ότι οι κοινωνικές ανισότητες τροφοδοτούν τις πανδημίες. Θα εισακουσθούν άραγε;