Ο ωκεανός. Ο επιστήμονες σήμερα δεν μιλάνε πλέον για τις λίμνες, τις θάλασσες ή τους ωκεανούς. Μιλούν για τον ένα, τον παγκόσμιο ωκεανό, που καλύπτει πάνω από το 70% της επιφάνειας του πλανήτη μας και φιλοξενεί περίπου το 95% της βιόσφαιρας. Και η διάσωση του από τις θανάσιμες απειλές που τον απειλούν σήμερα, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση: απόβλητα, μόνιμη ρύπανση, μικροπλαστικά…

Οι ηγέτες 12 κρατών της υφηλίου, οι 50 υπουργοί εξωτερικών, περιβάλλοντος, οικονομικών, καθώς και οι δεκάδες επιστήμονες που θα φτάσουν την άλλη εβδομάδα στην Ελλάδα για να προβληματιστούν δεν έχουν μπροστά τους ένα γρίφο που μπορεί να λυθεί με εύκολες αποφάσεις. Η κορυφαία αυτή συνάντηση ωστόσο, όπως λένε όσοι έχουν συμμετάσχει ξανά στις εργασίες της στο παρελθόν, δεν είναι μια αμιγώς επιστημονική, αλλά κυρίως πολιτική συνάντηση. Και ως τέτοια, η πρωτοβουλία που πήρε προ δεκαετίας ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, έχει ήδη δημιουργήσει ένα τεράστιο πυλώνα επιστημονικής και πολιτικής εγρήγορσης γύρω από τα «δίκαια» του ωκεανού. Όπως λένε μάλιστα επιστήμονες που θα συμμετάσχουν την ερχόμενη εβδομάδα στην Διάσκεψη «Our Ocean Conference 2024» στην Αθήνα «πάντα πρέπει να σκεφτόμαστε πως ότι συμβαίνει στη γη, καταστροφές, πυρκαγιές, αλλοιώσεις εδάφους, καταλήγει τελικά στην θάλασσα…»

Και ο ωκεανός είναι τελικά η ζωή μας. Ρυθμίζει το κλίμα, την βιοποικιλότητα, είναι πηγή τροφής, απασχόλησης, ψυχαγωγίας και πολιτιστικής ευημερίας, που αποτελούν, μεταξύ άλλων, τις λεγόμενες οικοσυστημικές υπηρεσίες. Ωστόσο, όπως λέει στο «Βήμα» ο διευθυντής του Ινστιτούτου ωκεανογραφίας του Ελληνικου Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) Δρ. Αριστομένης Καραγεώργης, η υπερεκμετάλλευση των πόρων του ωκεανού, οι έντονες πιέσεις που δέχεται απο την αύξηση του πληθυσμού, οι έντονες και διαρκώς αυξανόμενες οικονομικές δραστηριότητες, η γεωπολιτική αστάθεια και φυσικά η κλιματική αλλαγή, που καλύπτει σαν ομπρέλα όλα τα παραπάνω, ενισχύουν τις αλλοιώσεις των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και απειλούν την ύπαρξη τους.

Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τη δεκαετία του ωκεανού και τη βιώσιμη ανάπτυξη, για το 99% των θαλάσσιων οικοτόπων δεν διαθέτουμε επαρκείς πληροφορίες για την ορθή διαχείρισή τους, μόνο το 5% του πυθμένα του ωκεανού έχει χαρτογραφηθεί σε υψηλή ανάλυση, ενώ εκτιμάται ότι πάνω από 1,000,000 είδη παραμένουν άγνωστα στην επιστήμη. Η προφανής έλλειψη επιστημονικής γνώσης δημιουργεί μια σειρά από προβλήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, ειδάλλως οι επιπτώσεις αναμένονται σοβαρές και εκτεταμένες τα επόμενα χρόνια.

Η Μεσόγειος και οι ιδιαιτερότητες της

Εστιάζοντας στη γειτονιά μας, η διευθύντρια ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ κυρία Σουλτάνα Ζερβουδάκη λέει στο «Βήμα» ότι η Μεσόγειος, ένα από τα πιο πολύπλοκα θαλάσσια οικοσυστήματα, αποτελεί μια από τις πιο πλούσιες σε βιοποικιλότητα θάλασσες παγκοσμίως.
«Φιλοξενώντας πάνω από 17,000 είδη θαλάσσιων οργανισμών, διαθέτει το υψηλότερο ποσοστό ενδημισμού παγκοσμίως, με 20-30% των ειδών να μην βρίσκονται σε άλλη περιοχή. Παρά την πλούσια αυτή ποικιλομορφία, η περιοχή αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές για τα φυσικά της οικοσυστήματα».

Όπως αναφέρει, οι προσπάθειες για την προστασία της βιοποικιλότητας της Μεσογείου περιλαμβάνουν την ίδρυση 1,233 Προστατευμένων Θαλάσσιων Περιοχών και άλλων μέτρων προστασίας, που καλύπτουν περίπου το 8.9% της θαλάσσιας έκτασης. Ωστόσο, μόνο το 10% αυτών των περιοχών διαθέτουν κατάλληλα σχέδια διαχείρισης και μόλις το 0.04% της επιφάνειας της Μεσογείου έχει διακριθεί ως ζώνες μη πλοήγησης και μη αλιείας. Στο παρελθόν, οι πιο δραματικές αλλαγές στη βιοποικιλότητα της Μεσόγειου Θάλασσας, οφείλονταν σε γεωλογικές και φυσικές αλλαγές.

Σήμερα, oι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η καταστροφή των βιοτόπων, η υπεραλίευση, η διάβρωση των ακτών και η ρύπανση έχουν δημιουργήσει πρωτοφανείς συσσωρευτικές απειλές για τη βιοποικιλότητα στην περιοχή, οδηγώντας σε μείωση των αλιευτικών πόρων, σε απώλειες των εμβληματικών και πολύτιμων οικοτόπων (π.χ. Λιβάδια Ποσειδωνίας), και σε επιδράσεις στη λειτουργία και ρύθμιση των βιογεωχημικών κύκλων στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Η υπερεκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων, σε συνδυασμό με ανεπιτυχείς στρατηγικές διαχείρισης, επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση.

Η κλιματική αλλαγή

Όπως εξηγούν οι συνεργάτες του κ. Καραγεώργη, η κλιματική αλλαγή προσθέτει άλλο ένα επίπεδο πολυπλοκότητας στις προκλήσεις της Μεσογείου. Η αύξηση των θερμοκρασιών της θάλασσας και η αυξανόμενη εμφάνιση θαλάσσιων καυσώνων απoτελούν πλέον σταθερά στοιχεία που διαταράσσουν τη δυναμική των οικοσυστημάτων.

Επιπλέον, η οξίνιση των ωκεανών αποτελεί απειλή για τους ασβεστιούχους οργανισμούς όπως οι αποικίες των κοραλλιών. Η βιοεισβολή δηλαδή η εισαγωγή μη ενδημικών ειδών που ανταγωνίζονται τους αυτόχθονους οργανισμούς , διευκολυνόμενη από την παγκόσμια εμπορική ναυσιπλοϊα και την κλιματική αλλαγή, αποτελεί μία αυξανόμενη και συνεχής απειλή. Ξενικά είδη όπως Caulerpa taxifolia, το Mnemiopsis leidyi και το Lagocephalus sceleratus έχουν ήδη σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα αλλά και στην οικονομία της περιοχής.

Το Πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης που αφορά τις Ειδικώς Προστατευμένες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλότητα στη Μεσόγειο (SPA/BD Protocol) έχει ως στόχο την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Υποστηριζόμενο δε από το Περιφερειακό Κέντρο Δραστηριοτήτων για τις Ειδικώς Προστατευμένες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλότητα (UNEP/MAP, RAC/SPA), παρέχει ένα πλαίσιο για τις προσπάθειες προστασίας στην περιοχή. Απαιτούνται έτσι, όπως εξηγούν οι εξειδικευμένοι επιστήμονες, επείγουσες δράσεις διαχείρισης για τη διατήρηση του μέλλοντος της Μεσογείου: επιβολή της κατάλληλης νομοθεσίας καθώς και βιώσιμη διαχείριση των ειδών που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης είναι βασικά μέτρα που πρέπει να προωθηθούν στην περιοχή. Η συνεργασία μεταξύ επιστημονικών κλάδων και περιφερειών είναι προαπαιτούμενο για τη διαφύλαξη των μοναδικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Μεσογείου για τις μελλοντικές γενιές.

Η ρύπανση του ωκεανού από χημικές ουσίες

Έχουμε ακούσει πολλές φορές για τη ρύπανση του ωκεανού από χημικές ουσίες κάθε είδους, όμως υπάρχουν και νέοι ρύποι, σχολιάζει ο Δρ. Γιάννης Χατζηανέστης. Και εξηγεί ότι: «Οι αναδυόμενοι ρύποι είναι οργανικές συνθετικές χημικές ουσίες που ανιχνεύονται στο περιβάλλον, αλλά προς το παρόν δεν περιλαμβάνονται στα επίσημα προγράμματα παρακολούθησης και δεν εμπίπτουν στις ισχύουσες νομοθεσίες και κανονισμούς».

«Συνήθως βρίσκονται σε ιδιαίτερα μικρές συγκεντρώσεις αλλά λόγω των τοξικών ή/και καρκινογόνων ιδιοτήτων τους μπορούν να προκαλέσουν βλάβες τόσο στα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα όσο και στην υγεία των ανθρώπων. Η μελέτη τους έγινε δυνατή τα τελευταία έτη λόγω της ανάπτυξης των σύγχρονων μεθόδων χημικών αναλύσεων που επιτρέπει τον προσδιορισμό ακόμη και πολύ μικρών ποσοτήτων της τάξεως του pg (ένα τρισεκατομμυριοστό του γραμμαρίου)».

Η παρουσία των ενώσεων αυτών στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι αποτέλεσμα της αλόγιστης χρήσης χημικών σχεδόν σε όλες τις δραστηριότητες των σύγχρονων κοινωνιών, αναφέρει ο ίδιος. Περιλαμβάνονται φαρμακευτικά προϊόντα, προϊόντα προσωπικής υγιεινής, απορρυπαντικά, πρόσθετα τροφίμων, συνθετικά ρούχα, διάφορα βιομηχανικά και αγροτικά προϊόντα κλπ. Στη θάλασσα μπορούν να φτάσουν κυρίως μέσω των αστικών αποβλήτων αλλά και μέσω κάθε είδους χερσαίας απορροής, καθώς και μέσω ατμοσφαιρικής μεταφοράς και εναπόθεσης.

Η μεγάλη πλειοψηφία των ενώσεων αυτών δεν καταστρέφονται στις μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων λέει ο κ. Χατζηανέστης και επομένως εύκολα συγκεντρώνονται στα θαλάσσιο περιβάλλον όπου συνήθως καταλήγουν οι αγωγοί των επεξεργασμένων λυμάτων. Η περιβαλλοντική τύχη των αναδυόμενων ρύπων από τη στιγμή που θα φτάσουν στο θαλάσσιο περιβάλλον εξαρτάται από τη δομή τους. Κάποιοι από αυτούς μετασχηματίζονται εύκολα μέσα από φυσικές διαδικασίες όπως οξείδωση, βιοαποικοδόμηση, φωτοαποικοδόμηση κλπ οπότε δημιουργούνται νέες ουσίες (μεταβολίτες) οι οποίες όπως μπορεί να έχουν και αυτές επικίνδυνες ιδιότητες. Υπάρχουν όμως και αναδυόμενοι ρύποι οι οποίοι έχουν ιδιαίτερη σταθερότητα και ανήκουν στην κατηγορία των «παντοτινών χημικών» (persistent pollutants ή forever chemicals) με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται για εκατοντάδες χρόνια στον πυθμένα της θάλασσας ή στους ιστούς των θαλάσσιων οργανισμών, και σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες όσο προχωράμε στα ανώτερα στρώματα της τροφικής αλυσίδας (βιοσυσσώρευση και βιομεγέθυνση).

Οι ρύποι στον ελλαδικό χώρο

Στον Ελλαδικό χώρο δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα συστηματικές μετρήσεις αναδυόμενων ρύπων. Κάποιες, κυρίως φαρμακευτικές ουσίες, έχουν βρεθεί στο Σαρωνικό κόλπο στα σημεία που επηρεάζονται από τον αγωγό λυμάτων της Ψυττάλειας. Τους τελευταίους μήνες το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. σε συνεργασία με το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν ξεκινήσει έρευνες για την καταγραφή των επιπέδων των αναδυόμενων ρύπων σε διάφορες παράκτιες περιοχής της Ελλάδας που δέχονται την άμεση επίδραση ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Παράλληλα το ΕΛΚΕΘΕ συμμετέχει στα Ευρωπαϊκά προγράμματα Rhe-Mediation και iMermaid όπου σε συνεργασία με άλλους φορείς όπως η ΕΥΔΑΠ και ο ΕΣΔΑΚ στην Κρήτη στοχεύουν στην δοκιμή νέων τεχνολογιών για την απομάκρυνση των χημικών ρύπων τόσο των συμβατικών όσο και των αναδυόμενων από τα επεξεργασμένα απόβλητα των βιολογικών καθαρισμών πριν αυτά καταλήξουν στη θάλασσα. Για το σκοπό αυτό το αμέσως προσεχές διάστημα θα εγκατασταθούν σχετικά πιλοτικά συστήματα στο Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων του Θριάσιου, και στην Μονάδα Επεξεργασίας Στραγγισμάτων ΧΥΤΑ Ηρακλείου, Κρήτης.

Hot – spot πλαστικών η Μεσόγειος

Εκτός όμως από τους αναδυόμενους ρύπους και τα παντοτινά χημικά, η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί μια από τις έξι εστίες συσσώρευσης (hot-spot) πλαστικών και μικροπλαστικών παγκοσμίως, όπως μας αναφέρει η Δρ Χριστίνα Ζέρη διευθύντρια ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ. Η συνολική μάζα των πλαστικών στην Μεσόγειο Θάλασσα εκτιμάται περίπου σε 1,178,000 τόνους, ενώ κάθε χρόνο εισρέουν στην Μεσόγειο περίπου 229,465 τόνοι πλαστικού εκ των οποίων το 6% αφορά μικροπλαστικά. Τα πλαστικά ως θαλάσσια ρύπανση αντιπροσωπεύουν ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που θέτει σοβαρές πιέσεις και απειλές για την υγεία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Βρίσκονται στο θαλάσσιο περιβάλλον λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων είτε στην ξηρά είτε στη θάλασσα με το μεγαλύτερο μέρος τους να προέρχεται από πηγές στην ξηρά.

Η ιδιαιτερότητα αυτής της ρύπανσης, εξηγεί, είναι ότι μόλις βρεθούν στο θαλάσσιο περιβάλλον, τα πλαστικά διασπείρονται εύκολα με την βοήθεια των θαλασσίων ρευμάτων, μεταφέρoνται σε μεγάλες αποστάσεις, βυθίζονται στον πυθμένα των θαλασσών ή ξεβράζονται στις παραλίες με αποτέλεσμα να βρίσκονται παντού, από πολύ κατοικημένες έως πολύ απομακρυσμένες περιοχές της γης.

Οι εκτιμήσεις που έχουμε κάνει για την Ελλάδα, λέει η ίδια, αναφορικά με τις ποσότητες του πλαστικού που διαφεύγουν της σωστής διαχείρισης και ανακύκλωσης δείχνουν ότι περίπου 20 με 55 χιλιάδες τόνοι πλαστικού τον χρόνο καταλήγουν από την ελληνική παράκτια ζώνη στις Ελληνικές θάλασσες. Το 1/3 περίπου αυτής της ποσότητας γυρίζει πίσω («ξεβράζεται») στις παραλίες μας ενώ το υπόλοιπο είτε καταβυθίζεται στους βυθούς και συσσωρεύεται εκεί χρόνο με τον χρόνο.

Πρόσφατα όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ αποδέχθηκαν την τιμή των 30 απορριμμάτων ανά 100 μέτρα παραλίας, ως τιμή κατωφλίου για τον χαρακτηρισμό μιας παραλίας σε Καλή Περιβαλλοντική Κατάσταση.

Δυστυχώς όμως στις Μεσογειακές ακτές τα συσσωρευμένα πλαστικά υπερβαίνουν την τιμή κατωφλίου κατά 10 και πλέον φορές. Κατά την έκθεσή τους στο περιβάλλον τα πλαστικά σπάζουν σε εκατομμύρια και δισεκατομμύρια κομμάτια πλαστικού τα μικρο- και νάνο- πλαστικά. Ιδιαίτερη σημασία έχουν επίσης και οι διαρροές μικροπλαστικών σωματιδίων κατά την διάρκεια της χρήσης των προϊόντων.


EPA PHOTO EFE / TONI ALBIR

Πάντως, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τα μικροπλαστικά που προέρχονται από τα συνθετικά χρώματα/βαφές και από την φθορά των λάστιχων των αυτοκινήτων βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στο θαλάσσιο περιβάλλον, ακολουθούμενα από τις ίνες συνθετικών ρούχων και τις βιομηχανικές ψηφίδες.

Στην επιφάνεια των ελληνικών θαλασσών, οι έρευνες του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ έχουν δείξει ότι επιπλέουν ~200,000 μικροπλαστικά σωματίδια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, συγκέντρωση αντίστοιχη με τον μέσο όρο της Μεσογείου Θάλασσας. Τα πλαστικά και μικροπλαστικά θεωρούνται μια από τις κύριες απειλές της θαλάσσιας βιοποικιλότητας ενώ παράλληλα επεμβαίνουν στις φυσικοχημικές διεργασίες των οικοσυστημάτων. Οι επιπτώσεις αφορούν κυρίως παγίδευση των ζώων, κατάποση πλαστικών και μικροπλαστικών, μεταφορά μη-εγχώριων ειδών μέσω της προσκόλλησης τους στις πλαστικές επιφάνειες και κατά συνέπεια διατάραξη της βιοποικιλότητας. Αν οι τρέχουσες πρακτικές συνεχίσουν και δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, όλα τα μοντέλα συμφωνούν ότι η ποσότητα των πλαστικών απορριμμάτων που διαφεύγουν της σωστής διαχείρισης θα διπλασιαστεί έως το 2040, ενώ η συσσωρευτική μάζα των πλαστικών στους ωκεανούς θα αυξηθεί εκθετικά κατά μία τάξη μεγέθους.

Από τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα και τον καταδυτικό τουρισμό στο «Cold Ironing»

Την ανάληψη 20 δεσμεύσεων για την προστασία και διαχείριση των ελληνικών θαλασσών και ακτών, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό υλοποίησης άνω των 500 εκατ. ευρώ, θα ανακοινώσει η ελληνική κυβέρνηση κατά την έναρξη των εργασιών της Διεθνούς Διάσκεψης «Our Ocean Conference 2024», αύριο Τρίτη.

Στη λίστα θα περιλαμβάνονται δράσεις, έργα και υποχρεώσεις που θα αφορούν τη δημιουργία δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Αιγαίο, την ανάπτυξη καταδυτικών πάρκων, περιορισμούς και απαγορεύσεις για την αλιεία με μηχανότρατες και βιντζότρατες, αποκατάσταση των απειλούμενων υποθαλάσσιων λιβαδιών Ποδειδωνίας, προώθηση ενός συστήματος χαρτογράφησης και εποπτείας των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, καθαρισμό θαλασσών και ακτών από τα πλαστικά κ.ά. Επίσης, στην κορυφή των δεσμεύσεων που θα αναλάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο της Διεθνούς Διάσκεψης, θα τεθεί η «πράσινη» μετάβαση της ναυτιλίας με την ηλεκτροδότηση των πλοίων στα λιμάνια, το λεγόμενο «cold ironing».

Ειδικότερα, όσον αφορά στα δύο νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα θα καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις που μπορεί να προσεγγίζουν και το ένα πέμπτο των ελληνικών πελάγων. «Στο Ιόνιο θα ξεκινάει από τα Αντικύθηρα και θα φτάνει έως τη Λευκάδα ακολουθώντας μια τεθλασμένη πορεία», αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ανώτατο στέλεχος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Το θαλάσσιο πάρκο του Ιονίου, σύμφωνα με τα όσα έχει επισημάνει ο υπουργός κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, δημιουργείται για την προστασία των κητωδών (φάλαινες, φώκιες, δελφίνια κλπ.) στο δυτικό τμήμα της Ελληνικής Τάφρου και θα περιλαμβάνει 12 θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura, αλλά και άλλες σημαντικές ζώνες.

Μάλιστα, η χωροθέτησή του θέτει υπό εξέταση το ενδεχόμενο εγκατάλειψης των σχεδίων εξόρυξης υδρογονανθράκων στα οικόπεδα «2» και «10» στο Κατάκολο και στον Κυπαρισσιακό κόλπο αντίστοιχα. Όλα θα εξαρτηθούν, σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, από την εξέλιξη των αποφάσεων που θα ληφθούν για τους υδρογονάνθρακες και τις επιστημονικές μελέτες που θα προηγηθούν για τη δημιουργία του πάρκου. Άλλωστε, όπως τόνισε προσφάτως ο κ. Σκυλακάκης «η πραγματικότητα είναι ότι η συμβίωση της ανθρώπινης δραστηριότητας με τη βιοποικιλότητα χρειάζεται επιστημονική τεκμηρίωση, γι΄ αυτό και τα όρια του πάρκου θα ανακοινωθούν μετά από μελέτη».

Το δεύτερο πάρκο στο Αιγαίο

Όσο για το δεύτερο πάρκο στο Αιγαίο, η ανακοίνωση του οποίου σήκωσε πολύ …σκόνη από την πλευρά της Τουρκίας που έβγαλε και πάλι από το «συρτάρι» το θέμα των γκρίζων ζωνών, σχεδιάζεται να καταλαμβάνει ένα τεράστιο τμήμα που θα ξεκινά από τη Βελοπούλα (νοτιοανατολικά των Σπετσών) και θα καταλήγει στη Νίσυρο, περιλαμβάνοντας δεκάδες βραχονησίδες. Στόχος να προστατευτούν τα θαλάσσια θηλαστικά, αλλά και τα απειλούμενα θαλασσοπούλια.

«Τα δύο εθνικά πάρκα εκτιμάται ότι θα θεσπιστούν έως το τέλος του 2024, μόνο μετά την ολοκλήρωση ειδικών μελετών, καθώς ελλοχεύουν διπλωματικοί, αλλά και επενδυτικοί κίνδυνοι», αναφέρει πηγή του ΥΠΕΝ.

Παράλληλα, την Τρίτη θα ανακοινωθεί και ένα σύγχρονο σύστημα επιτήρησης τόσο των δύο νέων πάρκων, όσο και των υπολοίπων προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών της χώρας (των εθνικών πάρκων Αλοννήσου και Ζακύνθου και των Natura) με drones και ραντάρ που θα μεταδίδουν μέσω δορυφόρων τις πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο και με σκάφη επέμβασης.

Εντός των τεσσάρων εθνικών θαλάσσιων πάρκων (των δύο υφιστάμενων και των δύο νέων) θα απαγορευθεί στις 247 εν ενεργεία μηχανότρατες η αλιεία από το 2026, ενώ από το 2030 το μέτρο θα επεκταθεί σταδιακά και στις υπόλοιπες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Όσο για τους αλιείς, θα προβλεφθούν μέτρα αποζημίωσης και στήριξης για μια μεταβατική περίοδο. Επίσης, οι μηχανότρατες δεν θα μπορούν να αλιεύουν ούτε στα υπεράκτια αιολικά πάρκα που θα κατασκευαστούν από το 2030 κι έπειτα. Όσο τις 122 βιτζότρατες, συρόμενα αλιευτικά εργαλεία που ακόμη λειτουργούν, δεν θα δοθεί άλλη παράταση για την απόσυρσή τους.

Καταδυτικά πάρκα και θαλάσσιος τουρισμός

Στις 20 δεσμεύσεις της Ελλάδας θα περιληφθεί ακόμη η δημιουργία καταδυτικών πάρκων (ήδη σχεδιάζονται σε Μέγαρα, Σταλίδα Κρήτης, Τυρό Κυνουρίας, Φούρνους, Πρέβεζα κ.ά.) και άλλων χώρων για θαλάσσιο τουρισμό, η λήψη μέτρων για τη βιώσιμη αλιεία, η μείωση των πλαστικών και μικροπλαστικών στα ελληνικά νερά, η χαρτογράφηση των θαλάσσιων οικοτόπων κ.ά.

Επιπλέον, ψηλά στη λίστα των υποχρεώσεων της χώρας θα τεθούν και τα μέτρα αποκατάστασης και προστασίας σημαντικών οικοσυστημάτων, όπως είναι τα λιβάδια Ποσειδωνίας, τα οποία αποτελούν τον «πνεύμονα» των θαλασσών.

Το θαλάσιο πάρκο αλοννήσου στις βόρεις σποράδες όπου ενδημεί η φώκια μονάχους – μονάχους

Έτσι, θα μπει στο «μικροσκόπιο» η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, η απαγόρευση χρήσης συρόμενων αλιευτικών εργαλείων (τράτες και γρι-γρι) κ.ά..
Από τις ελληνικές δεσμεύσεις δεν θα λείπει το «πρασίνισμα» των λιμανιών, που αποτελεί άλλωστε και ευρωπαϊκή επιταγή να ολοκληρωθεί έως το 2030. Τα πλοία θα πρέπει να ηλεκτροδοτούνται από τη στεριά όσο παραμένουν στα λιμάνια (το λεγόμενο Cold Ironing), κυρίως από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ώστε να περιοριστούν οι εκπομπές ρύπων από την καύση ορυκτών καυσίμων.


Ήδη τα μεγάλα λιμάνια έχουν αρχίσει να προετοιμάζονται όπως του Πειραιά όπου σχεδιάζεται η ηλεκτροδότηση ελλιμενιζόμενων πλοίων από πέντε σταθμούς εντός του λιμανιού για την ακτοπλοΐα και από τέσσερις για την κρουαζιέρα. Παραμένει σε εκκρεμότητα το κανονιστικό πλαίσιο, η τιμολογιακή πολιτική και η χρηματοδότηση των έργων καθώς απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις. Επίσης, σε φάση ωρίμανσης του σχεδιασμού βρίσκονται και άλλα λιμάνια, όπως της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, της Ηγουμενίτσας και του Ηρακλείου.

Το σύνολο των δεσμεύσεων που θα ληφθούν από την κυβέρνηση, σύμφωνα με τον κ. Σκυλακάκη, έχουν κοστολογηθεί και διαθέτουν εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους, το Ταμείο Ανάκαμψης, τις δημοπρασίες δικαιωμάτων ρύπων, το Ταμείο Απανθρακοποίησης κ.ά. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις ο προϋπολογισμός ξεπερνά το μισό δισ. ευρώ.

Οι δεσμεύσεις οκτώ διασκέψεων

Κατά τις προηγούμενες οκτώ διασκέψεις, το σύνολο των δεσμεύσεων έφτασε τις 2.161 και το ποσό που εξασφαλίστηκε για την υλοποίησή τους ξεπέρασε τα 130 δισ. δολάρια. Η συμμετοχή στην 9η της Αθήνας αναμένεται να είναι μεγάλη με την παρουσία αντιπροσωπειών από 120 κράτη, αρχηγών κρατών, υπουργών, εκπροσώπων διεθνών οργανισμών και άλλων αξιωματούχων. Οι εργασίες θα κινηθούν σε έξι άξονες: κλιματική αλλαγή, ασφάλεια στη ναυτιλία, αειφόρος αλιεία, θαλάσσια ρύπανση, θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές και βιώσιμη γαλάζια οικονομία.