Το τελευταίο αστυνομικό μυθιστόρημα του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν (Βαρκελώνη, 1939) με τον τίτλο Ο άντρας της ζωής μου διαδραματίζεται στην πρωτεύουσα της Καταλονίας, την αγαπημένη πόλη του συγγραφέα, το 1999, στην κορύφωση των εορτασμών για το τέλος της χιλιετίας. Σε αυτό ο πιο διάσημος ιδιωτικός ντετέκτιβ της Ισπανίας, ο θρυλικός Πέπε Καρβάλιο, ερευνά τον φόνο ενός γόνου εύπορης οικογένειας, μέλους μιας σατανιστικής αίρεσης. Επίσης, ο Καρβάλιο, πρώην αριστερός και πρώην πράκτορας της CIA, έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από προσωπικά προβλήματα. Το σημαντικότερο ανάμεσά τους, εκτός από την κούραση, είναι η επιστροφή, ύστερα από μια μεγάλη απουσία, της ερωτικής του συντρόφου, της Τσάρο, η οποία έχει εγκαταλείψει το επικερδές αλλά και ψυχοφθόρο επάγγελμα της πόρνης για να ασχοληθεί με μια επιχείρηση ειδών υγιεινής διατροφής. H Τσάρο, κουρασμένη και αυτή, απαιτεί από τον ευάλωτο στα γυναικεία θέλγητρα Καρβάλιο μια μόνιμη σχέση, δηλώνοντάς του πως είναι ο άντρας της ζωής της. Ταυτόχρονα ο Καρβάλιο δέχεται έναν καταιγισμό ερωτικών φαξ από μια παλιά του αγάπη, την Τζέσικα Στιούαρτ-Πεδρέλ (ηρωίδα στο μυθιστόρημα Οι θάλασσες του Νότου, ενός από τα καλύτερα βιβλία του Μονταλμπάν), η οποία επίσης του εξομολογείται ότι είναι ο άντρας της ζωής της. Ωσπου να ξεκαθαρίσει την υπόθεση της δολοφονίας του νεαρού σατανιστή ο Καρβάλιο βρίσκεται στο δίλημμα ποιαν από τις δύο γυναίκες να επιλέξει για μόνιμη σύντροφό του, καθώς σκέφτεται να πάρει σύνταξη και να κάνει ένα μακρινό ταξίδι.


H πόλη της αμαρτίας


Οπως πολύ καλά γνωρίζουν οι θαυμαστές αυτού του σπουδαίου διανοουμένου, ο Μονταλμπάν μέσω των περιπετειών του ήρωά του μας μεταφέρει κάθε φορά στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας και ενίοτε της Ευρώπης. Εδώ παρακολουθεί τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία, εξαιτίας του Κοσσυφοπεδίου, και βάλλει κατά του θρησκευτικού φανατισμού των πολυεθνικών, της «αμερικανικής αυτοκρατορίας», των μυστικών υπηρεσιών και κυρίως κατά του καταλανικού εθνικισμού. Το βιβλίο είναι γεμάτο δράση, έρωτες και διάσπαρτους αφορισμούς του συγγραφέα, ο οποίος εκφράζει την άποψή του για τα πάντα. Λέει για τη θρησκεία: «η θρησκεία, όπως και ο εθνικισμός, είναι ένα αδρανές φάρμακο και τελικά θ’ αρχίσουν να πουλάνε θρησκείες στα φαρμακεία»· για την αυτοκτονία: «η αυτοκτονία είναι ένα ηρωικό πάθος. Το μοναδικό ανθρώπινο ηρωικό πάθος που μπορεί να βλάψει μονάχα εμάς τους ίδιους».


Ο Μονταλμπάν μεταφέρει τον αναγνώστη του στη γενέθλια πόλη του, «πόλη της αμαρτίας», που δεν είναι πια «το φλογερό ρόδο των αναρχικών», εξακολουθεί όμως να συγκροτείται από τέσσερα στοιχεία: τον Γκαουντί, τις γαρίδες, τον Πύργο Τηλεπικοινωνιών και τη θάλασσα. Το βιβλίο, όπως και τα άλλα του, χαρακτηρίζεται από λεπτό χιούμορ, σαρκασμό και ανελέητη κριτική των πάντων.


Το παλαιότερο μυθιστόρημα του Μονταλμπάν, Το βραβείο, που κυκλοφόρησε το 1996, διαδραματίζεται στη Μαδρίτη, «πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας από σύμπτωση», «πρωτεύουσα της απέραντης κούρασης», πόλη «με ένα εκατομμύριο νεόπλουτους». Σε αυτό ο Πέπε Καρβάλιο αναλαμβάνει την προστασία ενός πάμπλουτου επιχειρηματία με σκοτεινές διασυνδέσεις ο οποίος βρίσκεται υπό τον έλεγχο κρατικών υπηρεσιών και κινδυνεύει με πτώχευση. Ο Λάθαρο Κονεσάλ, για λόγους που αφορούν τη δημόσια εικόνα του, έχει προκηρύξει ένα μεγάλο λογοτεχνικό βραβείο και ετοιμάζει την απονομή για το καλύτερο ισπανικό μυθιστόρημα της χρονιάς. Στην απονομή που θα γίνει στο πολυτελές ιδιόκτητο ξενοδοχείο του παρευρίσκεται η αφρόκρεμα της ισπανικής διανόησης, συγγραφείς, κριτικοί, δημοσιογράφοι, λογοτεχνικοί πράκτορες, εκδότες, βιβλιοπώλες, μεταφραστές, αλλά και πολιτικοί, άνθρωποι του πλούτου και της εξουσίας. Επίσης ωραίες γυναίκες με λογοτεχνικά ενδιαφέροντα και νοικοκυρές που επιθυμούν να δοξαστούν ως συγγραφείς. Οταν ο αθλοθέτης βρίσκεται νεκρός στη σουίτα του, ο Καρβάλιο αναλαμβάνει δράση, αλλά το πλήθος των υπόπτων τον δυσκολεύει στο έργο του, δεδομένου ότι το θύμα έχει πολλούς εχθρούς, ανάμεσά τους και τους συζύγους των ερωμένων του.


Επαίτες των βραβείων


Με αφορμή το συγκεκριμένο θέμα ο Μονταλμπάν προβαίνει σε μια περιήγηση στον γνωστό και άγνωστο κόσμο των εκδόσεων και της λογοτεχνίας, αποκαλύπτοντας τη φαυλότητα, τη ματαιοδοξία και την υποκρισία που κυριαρχούν σε αυτόν. Στο στόχαστρο του συγγραφέα βρίσκονται οι άσχετοι ποιητές, οι βραβευμένοι με Νομπέλ λογοτεχνίας Ισπανοί, οι κριτικές επιτροπές των διαφόρων λογοτεχνικών βραβείων, τα λογοτεχνικά αλληλοκαρφώματα, οι επαίτες των βραβείων, ο Σάλμαν Ρούσντι, αλλά και οι λεγόμενοι beautiful people, η ισπανική Δεξιά, οι σοσιαλιστές, οι μετανοημένοι κομμουνιστές, η θρησκευτική οργάνωση Οπους Ντέι, ο σοβιετικός κομμουνισμός, οι διεφθαρμένες αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες.


Ενα από τα τελευταία αστυνομικά βιβλία του Αντρέα Καμιλλέρι (1925) είναι η συλλογή διηγημάτων Τριάντα ημέρες με τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο (πρωτότυπος τίτλος Un mese con Montalbano) που κυκλοφόρησε στην Ιταλία το 1998. To βιβλίο περιέχει 30 ιστορίες, 30 διαφορετικές υποθέσεις, που αναλαμβάνει να διαλευκάνει ο αστυνόμος Σάλβο Μονταλμπάνο (επώνυμο που παραπέμπει ευθέως στον Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, ένας φόρος τιμής σε αυτόν από τον σικελό ομότεχνό του). Οπως λέει στη σημείωσή του στο τέλος του βιβλίου ο Καμιλλέρι, έγραψε 30 ιστορίες ώστε, αν κάποιος διαβάζει μία κάθε ημέρα, θα χρειαστεί ένα μήνα για να το τελειώσει. Δεν είναι όλες ιστορίες δολοφονιών· στη συλλογή υπάρχουν κλοπές, συζυγικές απιστίες, έρευνες για εξαφανισμένους, απόπειρες φόνων, αποτροπές εγκλημάτων, τιμωρίες πρώην SS, ζήλιες, βεντέτες. Μερικές από αυτές εκτυλίσσονται στην περίφημη Βιγκάτα της Σικελίας, άλλες στην Τεργέστη, κάποιες έχουν συμβεί τα πρώτα χρόνια της αστυνομικής σταδιοδρομίας του Μονταλμπάνο σε διάφορα μέρη.


Λεπτή υπόθεση


Ολα τα διηγήματα είναι ενδιαφέροντα, ορισμένα όμως από αυτά ξεχωρίζουν. Στο «Μια γιγάντισσα με ευγενικό χαμόγελο» ένας μεσήλικος γυναικολόγος ερωτεύεται τη νεαρή πελάτισσά του και την αφήνει έγκυο, επινοώντας μια αυτοκτονία για να γλιτώσει από τις συνέπειες· στο «Ο συνταξιδιώτης» ένας συμπαθητικός λογιστής πιάνει τη γυναίκα του με τον εραστή της, τη σκοτώνει και ο Μονταλμπάνο δεν τον συλλαμβάνει· στο «Being here» ένας μετανάστης στην Αμερική επιστρέφει στην πατρίδα του και μετατρέπεται σε πιραντελικό ήρωα· στο «Ο γέρος κλέφτης» κάποιος μικροαπατεώνας παίζει ένα έξυπνο παιχνίδι σε βάρος παράνομου ζευγαριού αστών· στο «Μια λεπτή υπόθεση» η παραμελημένη σύζυγος θέλει να εκδικηθεί τον εραστή της – τον δάσκαλο της κόρης της – που την εγκατέλειψε. Ο γενναιόφρων Μονταλμπάνο, που συντροφεύεται από τη φίλη του Λίβια και τον κομμουνιστή δημοσιογράφο Νικολό Τζίτο, κινείται σε μια μικρή κοινωνία με απλούς, καθημερινούς ανθρώπους (νοικοκυρές, χωροφύλακες, γιατρούς, παπάδες, άνεργους, μετανάστες) δίνοντας λύσεις σε μικρά ή μεγάλα προβλήματα.


Οι ομοιότητες ανάμεσα στους δύο άνδρες είναι αρκετές: ο Μονταλμπάνο κινδυνεύει, όπως ο Καρβάλιο, ο Μονταλμπάνο είναι καλοφαγάς και λάτρης του καλού κρασιού, όπως ο Καρβάλιο, ο Μονταλμπάνο ως νεαρός ήταν πολιτικοποιημένος (συμμετείχε σε καταλήψεις, διαδήλωνε, έπαιρνε μέρος σε συμπλοκές με την αστυνομία), όπως ο Καρβάλιο. Στον έρωτα όμως ο Μονταλμπάνο δεν είναι πολυγαμικός, όπως ο Καρβάλιο, συνδέεται με τη Λίβια και δεν της κάνει απιστίες.


Αν ο Μονταλμπάν λατρεύει τη Βαρκελώνη, ο Καμιλλέρι αγαπάει τη Σικελία. Οταν θέλει κάποιος να μάθει για τον σικελικό τρόπο ζωής, για τα σικελικά ήθη και έθιμα, δεν έχει παρά να διαβάσει τα βιβλία αυτού του έξοχου παραμυθά, που ξέρει να καθηλώνει τον αναγνώστη του όχι εξαιτίας του σασπένς ή του μυστηρίου, αλλά για την εξαίσια ανάλυση των χαρακτήρων των ηρώων του και το εξαιρετικής ποιότητας χιούμορ του. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν γιατί τα βιβλία του έχουν μεγάλη κυκλοφορία στην Ιταλία.


Ο κ. Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας. Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορεί το βιβλίο του «Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη».