AΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ – ΛΟΝΔΙΝΟ
Το ψηλό χριστουγεννιάτικο δέντρο και το λαμπερό στεφάνι που κοσμούν την είσοδο του πρωθυπουργικού γραφείου στη Ντάουνινγκ Στριτ, μοιάζουν παράταιρα, σχεδόν ασύμβατα, μπροστά στη βαρύτητα της άτυπης συνόδου που θα καθορίσει το μέλλον της Ουκρανίας.
Στις 13:08 τοπική ώρα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πέρασε την πόρτα, και ο βρετανός πρωθυπουργός τον αγκάλιασε σφιχτά, σα να θέλει να μεταφέρει, μέσα από μια χειρονομία, τη στήριξή του. Ο ουκρανός πρόεδρος βρίσκεται υπό τεράστια πίεση, καθώς, λίγες ώρες νωρίτερα, ο αμερικανός ομόλογός του είχε δηλώσει ότι δεν είχε ακόμη μελετήσει το σχέδιο ειρήνης.
Από τα πρώτα λεπτά της συνάντησης, οι ηγέτες – εκπροσωπώντας τα τρία κράτη μέλη του ΝΑΤΟ με τους μεγαλύτερους αμυντικούς προϋπολογισμούς εκτός των ΗΠΑ – συγκεντρώθηκαν στην κλειστή αίθουσα του πρωθυπουργικού γραφείου και συζήτησαν τις «εγγυήσεις ασφαλείας» για την Ουκρανία, στο πλαίσιο μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής εξέλιξης, που κανείς δεν τόλμα να θεωρήσει δεδομένη.
Στα εναρκτήρια σχόλια τους οι ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν:
Κιρ Στάρμερ: «Στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας και χρειάζεται μια εκεχειρία, πρέπει να είναι μια δίκαιη και διαρκής εκεχειρία. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να επαναλαμβάνουμε ότι τα ζητήματα που αφορούν στην Ουκρανία, πρέπει να λύνονται στην Ουκρανία. Είμαστε εδώ για να σας στηρίξουμε στη σύγκρουση, να σας υποστηρίξουμε στις διαπραγματεύσεις και να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρξει μια δίκαιη και διαρκής συμφωνία».
Βολοντίμιρ Ζελένσκι: «Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό τώρα να οργανώσουμε τέτοιες συναντήσεις, να συναντηθούμε και να συζητήσουμε πολύ ευαίσθητα ζητήματα σχετικά με τις ειρηνευτικές συνομιλίες, όσα είχαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες και μεταξύ μας. Η ομάδα μας επέστρεψε και πιστεύω ότι θα μας φέρει τις συνομιλίες με τον αμερικανικό λαό και τις συνομιλίες των Αμερικανών με τους Ρώσους. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλά θέματα που πρέπει να συζητήσουμε. Συζητάμε ορισμένα ζητήματα που είναι πολύ σημαντικά για σήμερα».
Εμανουέλ Μακρόν: «Πιστεύω ότι όλοι υποστηρίζουμε την Ουκρανία και όλοι υποστηρίζουμε την ειρήνη και τις ειρηνευτικές συνομιλίες, για να υπάρξει μια βιώσιμη, ισχυρή ειρήνη. Και πιστεύω ότι έχουμε μεγάλη δύναμη στα χέρια μας. Η χρηματοδότηση εξοπλισμού και πολλών προγραμμάτων για την Ουκρανία, το γεγονός ότι η Ουκρανία αντιστέκεται σε αυτόν τον πόλεμο, και το γεγονός ότι η ρωσική οικονομία αρχίζει να υποφέρει, ειδικά μετά τις τελευταίες μας κυρώσεις και τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Και τώρα πιστεύω ότι το κύριο ζήτημα είναι η σύγκλιση των κοινών μας θέσεων, των Ευρωπαίων και των Ουκρανών, με τις ΗΠΑ, για να ολοκληρωθούν αυτές οι ειρηνευτικές συνομιλίες και να επαναδραστηριοποιηθεί ο ευρωπαϊκός χώρος».
Φριντρίχ Μερτς: «Στηρίζουμε ακόμη και παραμένουμε έντονα στο πλευρό της Ουκρανίας και παρέχουμε στήριξη στη χώρα σας, γιατί όλοι γνωρίζουμε ότι η μοίρα αυτής της χώρας είναι η μοίρα της Ευρώπης. Γι’ αυτό βρισκόμαστε εδώ, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι μπορούμε να κάνουμε. Κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει για τη στήριξή μας στην Ουκρανία. Αυτό είναι που στηρίζουμε με σθένος και το αποτέλεσμα είναι ανοιχτό. Είμαι σκεπτικός για ορισμένες λεπτομέρειες που βλέπουμε στα έγγραφα, που προέρχονται από την πλευρά των ΗΠΑ, αλλά πρέπει να το συζητήσουμε. Γι’ αυτό είμαστε εδώ».
Η υψηλού επιπέδου συνάντηση στο Λονδίνο τη Δευτέρα – που έφερε μαζί τον Πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και τον Καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς – αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή στην προσπάθεια της Ευρώπης να διατηρήσει την ενότητα σχετικά με το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία και τις τρέχουσες ειρηνευτικές συνομιλίες, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Ντάουνινγκ Στριτ δήλωσε ότι η ασφάλεια της Ουκρανίας και το δικαίωμά της στην αυτοδιάθεση βρίσκονται «στο επίκεντρο» των συζητήσεων, προσθέτοντας ότι οι συνομιλίες πραγματοποιούνται σε «πραγματικά καθοριστική στιγμή».
Με την κυβέρνηση Τραμπ να ασκεί αυξανόμενη πίεση στο Κίεβο, να αποδεχθεί παραχωρήσεις και τη Μόσχα να μη δείχνει καμία πρόθεση συμβιβασμού, οι ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να επιβεβαιώσουν την επιρροή τους. Ο συνασπισμός των προθύμων – με ηγέτες το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία – στοχεύει να εξασφαλίσει εγγυήσεις που προστατεύουν την Ουκρανία από μελλοντική επιθετικότητα ενισχύοντας ταυτόχρονα την κυριαρχία της.
«Ειρηνευτικό σχέδιο παράδοσης»
Μιλώντας στο ΒΗΜΑ, ο καθηγητής Michael Clarke, Καθηγητής στο Τμήμα Σπουδών Πολέμου του King’s College London, περιέγραψε τη συνάντηση στο Λονδίνο ως προσπάθεια ενίσχυσης της θέσης του Ζελένσκι έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες, όπως υποστηρίζει, προωθούν ένα ειρηνευτικό σχέδιο, που «είναι στην πραγματικότητα ένα σχέδιο παράδοσης».
Ο Clarke εξήγησε: «Οι ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας δε θέλουν η Ουκρανία να βρεθεί σε μια κατάσταση, όπου απλώς θα πρέπει να παραδοθεί στη ρωσική επίθεση, χωρίς καμία εγγύηση ασφαλείας, που να αποτρέπει τους Ρώσους από το να επιτεθούν για δεύτερη ή τρίτη φορά. Παρά το γεγονός ότι δημόσια αυτοί οι ηγέτες υποστηρίζουν το ειρηνευτικό σχέδιο του Προέδρου Τραμπ, στην πραγματικότητα θέλουν να ενισχύσουν τη θέση της Ουκρανίας, σε μια διαδικασία που έχει καταστεί πολύ μονόπλευρη».
Πρόσθεσε ότι μέχρι στιγμής οι τρέχουσες ειρηνευτικές συνομιλίες δεν προσφέρουν επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία: «Οι Ευρωπαίοι έχουν προτείνει κάποιο είδος διάταξης, ανάλογης με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αλλά κανείς δεν έχει προτείνει αξιόπιστες εγγυήσεις. Η καλύτερη εγγύηση ασφαλείας για την Ουκρανία θα ήταν η ικανότητα να απωθεί τις ρωσικές δυνάμεις, ώστε να μην αισθάνονται ότι κερδίζουν συνεχώς».
Σχετικά με τις προθέσεις των ΗΠΑ, ο Clarke ήταν εξίσου σαφής: «Ο Τραμπ θέλει να ηγηθεί ο ίδιος και να ακολουθήσουν οι Ευρωπαίοι. Θέλει η Ευρώπη να υπακούει στις αμερικανικές απαιτήσεις, κάτι που ποτέ δε θα γίνει. Η πολιτική των ΗΠΑ τώρα είναι να ασκήσουν πίεση στην Ουκρανία για παράδοση».
Όσον αφορά τις προοπτικές επιτυχίας του τρέχοντος ειρηνευτικού σχεδίου, ο Clarke ήταν σκεπτικός: «Είμαι βέβαιος ότι το ειρηνευτικό σχέδιο θα αποτύχει. Έχουμε γυρίσει γύρω από αυτόν τον κύκλο ξανά – τον Απρίλιο, τον Αύγουστο, και τώρα ξανά τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Ίδια ζητήματα, ίδια προβλήματα. Το βασικό ερώτημα δεν είναι αν θα αποχωρήσει ο Τραμπ, αλλά ποιον θα κατηγορήσει για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων».
Όλα θα κριθούν από «την ικανότητα της Ευρώπης να κρατήσει μια ενιαία γραμμή»
Μιλώντας αποκλειστικά στο ΒΗΜΑ, ο Markian Prokopovych, Καθηγητής Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Durham, τόνισε τη σημασία των συνομιλιών του Λονδίνου: «Η σημερινή συνάντηση μεταξύ του Προέδρου Ζελένσκι και των ηγετών των βασικών ευρωπαϊκών εταίρων της Ουκρανίας – ΗΒ, Γαλλία και Γερμανία – είναι σημαντική ως μια ακόμη προσπάθεια να διαπιστωθεί αν η ”ειρηνευτική συμφωνία”, που προωθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί να οδηγήσει σε μια δίκαιη, βιώσιμη και μακροχρόνια ειρήνη για την Ουκρανία».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Prokopovych, η αξία της συνάντησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της Ευρώπης να κρατήσει μια ενιαία γραμμή: «Αν οι ευρωπαίοι ηγέτες συνεχίσουν να ενεργούν ως ενιαίο μέτωπο απέναντι στην υποτιθέμενη παρέκκλιση της κυβέρνησης Τραμπ προς τη ρωσική θέση, στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις και αν καταφέρουν να διασφαλίσουν την κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, τη συνεχή υποστήριξη των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και τον μηχανισμό λειτουργίας των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία, εκ μέρους των ευρωπαϊκών και βορειοαμερικανικών εταίρων της, τότε τα οφέλη θα είναι σημαντικά».
Ωστόσο, προειδοποίησε ότι ο ρεαλισμός πρέπει να παραμείνει μετριοπαθής: «Δεν υπάρχουν σημάδια από το Κρεμλίνο για πρόθεση συμβιβασμού και οι φόβοι ότι η Ουκρανία, αντί για τη Ρωσία, θα πιεστεί σε μια απαράδεκτη συμφωνία, δεν είναι αβάσιμοι. Η ευρωπαϊκή ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα πώς ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα οδηγούσε μόνο σε συνέχιση του πολέμου και στην ενδεχόμενη κλιμάκωσή του στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Κεντρικής Ευρώπης».
Ευρωπαϊκή ενότητα και επιρροή των ΗΠΑ
Ο καθηγητής Anand Menon, Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Διεθνών Υποθέσεων και Διευθυντής του UK in a Changing Europe, μίλησε επίσης στο ΒΗΜΑ για τις επιπτώσεις της συνάντησης του Λονδίνου. Τόνισε ότι ενώ η συγκέντρωση υπογραμμίζει την συνεχιζόμενη υποστήριξη της Ευρώπης προς την Ουκρανία, ο πρακτικός αντίκτυπός της παραμένει περιορισμένος από την Ουάσινγκτον.
«Το όφελος είναι ότι υπογραμμίζει την αλληλεγγύη των βασικών ευρωπαϊκών δυνάμεων προς την Ουκρανία», εξήγησε ο Menon. «Το πρόβλημα και η αδυναμία είναι ότι τελικά όλοι εξακολουθούν να εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι ένα χρήσιμο σήμα που καθησυχάζει τον Πρόεδρο Ζελένσκι ότι οι Ευρωπαίοι δεν τον εγκαταλείπουν, αλλά όλοι ξέρουν ότι αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση Τραμπ».
Όταν ρωτήθηκε αν η Ευρώπη προσπαθεί να παρουσιάσει μια ενιαία στάση απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ, ο Menon ήταν σαφής: «Η Ευρώπη δεν έχει μία θέση για τον Ντόναλντ Τραμπ. Αλλά οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και το ΗΒ έχουν. Οι Ευρωπαίοι συναντώνται σε μικρότερα σχήματα, ακριβώς επειδή, σε επίπεδο ΕΕ – με τους Ούγγρους, τους Σλοβάκους – η Ευρώπη είναι πολύ μακριά από την ενότητα».
Αμφισημία στην Ουάσινγκτον και πίεση στο Κίεβο
Σχολιάζοντας τις υποδείξεις ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει η Ευρώπη να ηγηθεί των διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία, ο Menon τόνισε τις αντιφάσεις στην αμερικανική προσέγγιση: «Η θέση των ΗΠΑ είναι πολύπλοκη. Ναι, θέλουν η Ευρώπη να αναλάβει ηγετικό ρόλο. Αλλά οι ΗΠΑ θέλουν επίσης να είναι ο κύριος παράγοντας που μιλάει στους Ρώσους. Υπάρχει ένας βαθμός αμφισημίας στη στάση των ΗΠΑ».
Σχετικά με τα πρόσφατα σχόλια του Τραμπ για τον Ζελένσκι, ο Menon ήταν αδιαμφισβήτητος: «Ο Πρόεδρος Τραμπ ασκεί τεράστια πίεση στον Ζελένσκι. Το είδατε στα σχόλια, κατά τη διάρκεια της νύχτας, όπου ισχυρίστηκε ότι η ομάδα του Ζελένσκι ήταν θετική για τη συμφωνία, ενώ ο ίδιος ο Ζελένσκι δεν ήταν. Η αμερικανική κυβέρνηση επιθυμεί έντονα να ασκήσει μεγάλη πίεση σε αυτόν».
Οι προοπτικές ειρήνης παραμένουν δυσοίωνες
Όταν ρωτήθηκε, αν μια ειρηνευτική συμφωνία ενδέχεται να εμφανιστεί σύντομα, ο Menon ήταν ξεκάθαρος: «Όχι, επειδή οι θέσεις των Ρώσων και των Ουκρανών εξακολουθούν να απέχουν πολύ. Το εφιαλτικό σενάριο είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες καταλήγουν να υποστηρίξουν μια ειρηνευτική συμφωνία που οι Ουκρανοί δεν μπορούν να υποστηρίξουν. Αυτό είναι ακριβώς που οι Ευρωπαίοι απεγνωσμένα θέλουν να αποφύγουν. Αλλά όχι – δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος ότι είμαστε κοντά σε μια συμφωνία ειρήνης».
