Αν κάτι έχει προκύψει από τις απανωτές συνόδους κορυφής πρώτα στην Αλάσκα ανάμεσα στον Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Ντόναλντ Τραμπ, έπειτα στον Λευκό Οίκο με τις συναντήσεις Τραμπ – Ζελένσκι και Τραμπ – Ζελένσκι – Ευρωπαίων και τέλος από την τηλεδιάσκεψη των Ευρωπαίων, είναι μια εικόνα διπλωματικού πυρετού για την Ουκρανία.

Τα αποτελέσματα, βέβαια, της κινητοποίησης τουλάχιστον όσον αφορά στα θέματα αγκάθια που έχουν επιτρέψει στον πόλεμο στην Ουκρανία να συνεχίζεται επί σχεδόν τέσσερα χρόνια, είναι ουσιαστικά πενιχρά και η αβεβαιότητα παραμένει.

Σε όλες τις συνθέσεις, τα βασικά ζητήματα που συζητήθηκαν ήταν, το εδαφικό της Ουκρανίας, οι εγγυήσεις ασφαλείας και η εκεχειρία, ενώ με πρωτοβουλία των ΗΠΑ στο κάδρο μπήκε και η σειρά συναντήσεων που θα ακολουθήσουν (πιθανότατα μια διμερής ανάμεσα σε Πούτιν- Ζελένσκι και μια τριμερής ανάμεσα σε Τραμπ- Πούτιν- Ζελένσκι) με στόχο την υπογραφή συμφωνίας ειρήνης.

Αυτά, τα ίδια θέματα, όμως, αποτελούσαν αντικείμενο αντιπαράθεσης (όχι προφανώς η εκεχειρία που είναι σχετικά καινούριο θέμα) ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα και πριν από την εισβολή του 2022, δεδομένης της κατάληψης της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014, των κινήσεων για την ανεξαρτησία του Ντονμπάς, αλλά ακόμα και επί των ημερών του Μαϊντάν αν κανείς ακολουθήσει την λογική της Μόσχας περί απαιτήσεων για μη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, για την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας κλπ.

Ποιο είναι το καινούριο λοιπόν μετά από τις συνόδους των προηγούμενων ημερών σε εκεχειρία, εδαφικό και εγγυήσεις ασφαλείας;

Συμφωνία ειρήνης χωρίς εκεχειρία

Ο Ντόναλντ Τραμπ μετά από τη συνάντηση του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα ξεκαθάρισε και απέναντι προς τους Ευρωπαίους, αλλά και ως προς τους Ουκρανούς ότι μια εκεχειρία δεν είναι αναγκαία για να υπάρξουν διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία ειρήνης.

Πάγια θέση της Μόσχας, δεκτή αλλά με αστερίσκους

Αυτό είναι μια πάγια θέση της Μόσχας (τα τελευταία χρόνια), καθώς αυτή η λογική της επιτρέπει από τη μια να συνεχίσει να πιέζει στο πεδίο με προελάσεις, δεν αφήνει χρόνο στην Ουκρανία για ανασύνταξη δυνάμεων και για επανεξοπλισμό, ενώ στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης όποτε αυτή γίνει της παρέχει ένα επιπλέον εργαλείο… πειθούς.

Παρότι αυτό ήταν γνωστό και αποτελούσε μια κόκκινη γραμμή τόσο για την Ουκρανία, όσο και για την Ευρώπη, ξαφνικά οι αναφορές σε μια εκεχειρία εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο των συζητήσεων περί διευθέτησης.

Τόσο ο Ζελένσκι όσο και οι Ευρωπαίοι εμφανίστηκαν θετικοί να συζητήσουν για μια συμφωνία ειρήνης χωρίς να υπάρξει πριν κάποια εκεχειρία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δεύτερες σκέψεις για το θέμα. Οι τοποθετήσεις υπέρ μιας εκεχειρίας τόσο από τον Εμμανουέλ Μακρόν, όσο και του Φρίντριχ Μερτς στην ανοιχτή για τα μίντια συζήτηση στον Λευκό Οίκο καταδεικνύουν ότι το θέμα δεν έχει ξεχαστεί εντελώς.

Με την εκεχειρία εκτός, τα άλλα δύο θέματα που απασχολούν και απασχολούσαν και από πριν τον διάλογο είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας και το εδαφικό.

Η συνάρτηση εδαφικού και εγγυήσεων

Η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι πλέον μετά από τις συναντήσεις αυτές γίνεται ξεκάθαρο ότι αυτά τα δύο πράγματα είναι μεταξύ τους σε συνάρτηση. Η εκτίμηση και το σενάριο που προωθείται είναι πλέον, μετά από τις Συνόδους, πως η Ρωσία και η Ουκρανία θα συμφωνήσουν σε ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας ως αντιστάθμισμα στις παραχωρήσεις εδαφών.

Αυτήν ακριβώς την εξίσωση θα κληθούν να επιλύσουν το επόμενο διάστημα οι δύο πλευρές σύμφωνα τουλάχιστον με την αμερικανική πλευρά, αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους (με την Μόσχα να εμφανίζεται σαφέστατα πιο διστακτική).

Οι θέσεις των δύο πλευρών για αυτά είναι επίσης γνωστές εδώ και καιρό, όμως μένει να φανεί ποια θα είναι η φόρμουλα που θα εξευρεθεί και αν θα εξευρεθεί.

Οι εγγυήσεις

Από το βράδυ της Δευτέρας Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί ετοιμάζουν τους όρους για τις εγγυήσεις ασφαλείας υπό την λογική του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, την λογική δηλαδή της συλλογικής ασφάλειας.

Σύμφωνα με τα όσα έχουν συζητηθεί και διακινούνται, η πρόταση θα περιλαμβάνει ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων (αλλά όχι αμερικανών στρατιωτών), κάτι στο οποίο η Μόσχα έχει κάνει ξεκάθαρη την αντίθεση της, τόσο τώρα (δηλώνοντας σε όλους τους τόνους ότι δεν θα δεχθεί ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις στην Ουκρανία) όσο και στο παρελθόν.

Ο Ντόναλντ Τραμπ υποστηρίζει μετά την Αλάσκα ότι ο Πούτιν στην συζήτηση μεταξύ τους δέχθηκε να υπάρξουν εγγυήσεις ασφαλείας, αλλά δεν επιτρέπει καμία συζήτηση για εισδοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ. Αργά χθες το βράδυ και υπό την πίεση των δηλώσεων από την πλευρά της Ρωσίας που στην ουσία ετοίμαζαν τον έδαφος για μια κατάρρευση των όποιων συνομιλιών πριν καν ξεκινήσουν εξαιτίας των εγγυήσεων ασφαλείας που συζητούνται υπήρξαν διαρροές από την Ουάσινγκτον ότι το θέμα θα συζητηθεί και με τη Μόσχα.

Το εδαφικό

Ταυτόχρονα όμως η αμερικανική πλευρά τις προηγούμενες μέρες εμφανίστηκε να πιέζει την Ουκρανία να δεχθεί να παραχωρήσει εδάφη.
Το βασικό σενάριο που φαίνεται να προωθεί και η Ουάσινγκτον είναι ότι θα υπάρξει κάποια de facto αναγνώριση της κατοχής κάποιων εδαφών από την Ρωσία (η Ουάσινγκτον εδώ φαίνεται να δέχεται την θέση της Μόσχας να πάρει εδάφη και πέραν της γραμμής επαφής τις τέσσερις επαρχίες Λουχάνσκ, Ντόνετσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα και έξτρα την Κριμαία που δεν μπαίνει καν ερώτημα), χωρίς όμως νομική διάσταση παρότι η Μόσχα πιέζει για το de jure.

Παρά το γεγονός ότι το θέμα έφερε στο τραπέζι ο Τραμπ το βράδυ της Δευτέρας στη συνάντηση με τους Ευρωπαίους και τον Ζελένσκι, δεν υπήρξε κάποια δημόσια τοποθέτηση για αυτό πέραν του ότι θα συζητηθεί σε μια πιθανή συνάντηση μεταξύ Ζελένσκι και Πούτιν (ίσως και παρουσία Τραμπ). Αυτό ουσιαστικά ισοδυναμεί με μια σιωπηρή παραδοχή από τον Τραμπ ότι το εδαφικό είναι ουσιαστικά κάτι που δεν μπορεί να μην έχει η Ουκρανία συμμετοχή στην συζήτηση του (πάγια θέση των Ευρωπαίων και του Κιέβου).

Τι άλλαξε λοιπόν;

Με βάση τα παραπάνω το μόνο που φαίνεται να έχει αλλάξει είναι η διάθεση του Ντόναλντ Τραμπ και της αμερικανικής κυβέρνησης για ενεργότερη διπλωματία.

Τόσο η Μόσχα από τη μια, όσο και η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι από την άλλη εμφανίζονται ουσιαστικά αμετακίνητοι στα κρίσιμα ζητήματα της σύγκρουσης και ήδη προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τον χώρο που δημιουργείται για να επιβάλλουν τις θέσεις τους.
Είναι ενδεικτικό πως μετά τη Σύνοδο της Αλάσκας επικράτησε οριακά πανικός στα διεθνή μέσα ενημέρωσης για το πλησίασμα Ρωσίας και ΗΠΑ και το «ξεπούλημα» της Ουκρανίας, ενώ μετά τη Σύνοδο της Δευτέρας η διάθεση ήταν πως η Διατλαντική συμμαχία παραμένει ισχυρή και η Ρωσία βάζει προσκόμματα στην ειρηνευτική διαδικασία.

Αυτή η… διπολική ανάγνωση της κατάστασης, γίνεται ακόμα χειρότερη αν κανείς συνυπολογίσει πως στην Αλάσκα εκτός από το ουκρανικό συζητήθηκαν ζητήματα αναθέρμανσης των Ρωσοαμερικανιών σχέσεων, ενώ μόλις χθες επανέφερε την τακτική των απειλών κατά της Μόσχας αν δεν κάνει σοβαρή προσπάθεια για μια ειρηνευτική συμφωνία με το ακραιφνώς τραμπικό «θα έρθουν αντιμέτωπη με μια σκληρή κατάσταση».

Το παιχνίδι με τις επόμενες συναντήσεις

Αυτή η τελευταία προειδοποίηση του Τραμπ δεν αφορά στο κομμάτι της δέσμευσης της Ρωσίας στην διαδικασία επίλυσης της κρίσης μέχρι τώρα, αλλά κυρίως στο τι είναι έτοιμη να κάνει από εδώ και πέρα.

Ο Τραμπ θεωρεί ότι μια συνάντηση Πούτιν και Ζελένσκι είναι αναγκαία για να υπάρξει πρόοδος.

Η ρωσική πλευρά όμως, χωρίς να διαψεύδει ότι υπήρξε μια τέτοια δέσμευση από πλευράς της στην Αλάσκα, αλλά και στο τηλεφώνημα που έκανε ο Τραμπ στον Πούτιν κατά την διάρκεια της Συνόδου ΗΠΑ-Ουκρανίας- Ευρωπαίων, εμφανίζεται να μην συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση.

Η Ρωσία εμφανίζεται να θεωρεί ότι μια αναβάθμιση του επιπέδου των διαπραγματευτικών ομάδων μεταξύ Μόσχας και Κιέβου είναι αρκετή για αρχή. Παράλληλα ο Πούτιν φέρεται όμως να έκανε και μια πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή προς την συνάντηση με Ζελένσκι, που ήταν βέβαιο ότι δεν θα γίνει δεκτή, να γίνει η συνάντηση στην Μόσχα.

Η παραπάνω στάση της Ρωσίας, μαζί με τις αντιρρήσεις που εκφράζει για ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία με ευρωπαϊκές δυνάμεις, λειτουργούν όμως και σαν έρεισμα για την ευρωπαϊκή πλευρά να ενισχύσει την αμφιβολία του Τραμπ για το εάν τελικά η Ρωσία θέλει να υπάρξει μια διευθέτηση του ουκρανικού.

Οι εξελίξεις και σε αυτό το θέμα είναι βέβαιο ότι θα έχουν ενδιαφέρον.