«Ο νόμος είναι ίσος για όλους», διαμηνύει εδώ και χρόνια η Λάουρα Κοντρούτσα Κοβέσι (Laura Codruta Kövesi). Κι επειδή από λόγια χορτάτοι είμαστε, η πρώτη Ευρωπαία Εισαγγελέας τα συνοδεύει με απτά αποτελέσματα.
Η Λάουρα Κοβέσι βρίσκεται στο επίκεντρο της μεγαλύτερης υπόθεσης ευρωπαϊκής απάτης στην Ελλάδα, αναλαμβάνοντας προσωπικά την έρευνα για το πολύκροτο σκάνδαλο των επιδοτήσεων του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η υπόθεση, σύμφωνα με τη δικογραφία, αφορά σε μια πολυετή πρακτική εικονικών κατανομών αγροτικών εκτάσεων που φέρονται να απέφεραν εκατομμύρια ευρώ σε κρατικούς αξιωματούχους και ιδιώτες μέσω κοινοτικών πόρων. Την υπόθεση διαβίβασε στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία η εισαγγελέας Πόπη Παπανδρέου.
«Η κοινή γνώμη δεν πρέπει να αποπροσανατολιστεί από το ουσιώδες ερώτημα: υπήρξε οργανωμένη απάτη και διαφθορά;», τονίζει η Λάουρα Κοβέσι καταστώντας -κάτι παραπάνω από σαφές- ότι δεν θα επιτρέψει για οποιονδήποτε λόγο την εκτροπή της έρευνας.
Λάουρα Κοβέσι, η «πιο γενναία και διακεκριμένη υποψήφια για τη θέση»
Όταν το όνομά της ακουγόταν για την ευρωπαϊκή εισαγγελία, πολλοί ήταν εκείνοι που τη χαρακτήριζαν ως την «πιο γενναία και διακεκριμένη υποψήφια για τη θέση».
Η Ρουμάνα δικαστική λειτουργός έγινε γνωστή ως επικεφαλής της αξιοσέβαστης ρουμανικής υπηρεσίας κατά της διαφθοράς, της DNA. Κυνήγησε υπουργούς και δημάρχους της κυβέρνησης και έγινε γρήγορα η αγαπημένη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των ακτιβιστών κατά της διαφθοράς.
Η Κοβέσι ήταν δημοφιλής σε πολλές κυβερνήσεις – αλλά όχι στη δική της, η οποία ορκίστηκε να κάνει τα πάντα για να εμποδίσει την επιτυχημένη εκστρατεία της να γίνει η πρώτη εισαγγελέας της Ευρώπης.
Photo Credits: AP Photo/Andreea Alexandru
Δεκαοκτώ μήνες αργότερα, η εν λόγω ρουμανική κυβέρνηση είχε πέσει και η Κοβέσι «εγκαινίαζε» την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), το πρώτο όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα χειριζόταν ποινικές έρευνες.
«Το κριτήριο της επιτυχίας μας θα είναι η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμικό μας όργανο», δήλωνε τότε κι όπως ήταν αναμενόμενο τα λόγια της ακολουθήθηκαν από πράξεις.
«Χτίζουμε αυτό το γραφείο από το μηδέν, οπότε πρέπει να γίνει πολλή δουλειά για να βάλουμε σε τάξη τις διοικητικές, δημοσιονομικές και νομοθετικές μας κατευθυντήριες γραμμές. Δεν υπάρχει προηγούμενο για ένα τέτοιο γραφείο, καθώς πρέπει να εναρμονίσουμε το έργο εισαγγελέων από 22 διαφορετικά κράτη μέλη.
Εργάζονται σε διαφορετικά δικαστήρια με διαφορετικούς δικονομικούς κανόνες και πρέπει να βρούμε κοινό έδαφος.
Η δεύτερη πρόκληση, μόλις λειτουργήσουμε, είναι να είμαστε αποτελεσματικοί, να ενεργούμε ανεξάρτητα και να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών – την οποία μπορούμε να κερδίσουμε μόνο αν είμαστε αποτελεσματικοί στις προσπάθειές μας και αν αποδείξουμε ότι ο νόμος εφαρμόζεται ισότιμα σε όλους. Μόνο τότε οι άνθρωποι θα μας στέλνουν τα παράπονα και τις συμβουλές τους.
Στη Ρουμανία, οι περισσότερες από τις υποθέσεις που ανοίξαμε βασίστηκαν σε πληροφορίες που μας δόθηκαν από το κοινό. Μόνο μέσα σε ένα έτος, οι καταγγελίες από ιδιώτες αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 60%.
Αυτό είναι μια καλή ένδειξη ότι οι άνθρωποι σας εμπιστεύονται, κι αν σας εμπιστεύονται, θα σας εμπιστευτούν και θα αγωνιστούν για εσάς. Αυτό που κάνουμε δεν είναι για εμάς, είναι προς όφελος των πολιτών. Αυτό είναι δικαιοσύνη», δήλωνε σε συνέντευξή το το 2020 στον Rahim Kanani για το International Monetary Fund.
«Δεν υπάρχει καθαρή χώρα»
Στους πρώτους τέσσερις μήνες της θητείας της, η ομάδα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας διαχειρίστηκε περισσότερες από 2.000 αναφορές εγκλημάτων και πραγματοποίησε 350 έρευνες, που αφορούν στο γιγαντιαίο ποσό ύψους 4,6 δισεκατομμυρίων ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
«Δεν υπάρχει καθαρή χώρα», δήλωσε η Κοβέσι στο Euronews. «Έχουμε εγκληματίες στην Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη. Έχουμε οργανωμένο έγκλημα παντού στην Ευρώπη. Ο ρόλος μου είναι να διασφαλίσω ότι ο νόμος είναι ίσος για όλους».
Photo Credits: Inquam Photos/Octav Ganea via REUTERS/File Photo
Η Λάουρα Κοβέσι έχει ως παράσημα στο βιογραφικό της ότι έγινε η νεότερη και πρώτη γυναίκα γενική εισαγγελέας της Ρουμανίας, διετέλεσε επικεφαλής της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς από το 2013 έως το 2018 και ότι είναι η πρώτη εισαγγελέας κατά της διαφθοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από τα Καρπάθια στο Λουξεμβούργο
Γεννημένη το 1973 στο Σφάντου Γκεόργκε της Τρανσυλβανίας, η Κοβέσι σπούδασε νομικά και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Το 2006 έγινε η πρώτη γυναίκα –και νεότερη στην ιστορία της Ρουμανίας– που ανέλαβε τη θέση της Γενικής Εισαγγελέως.
Από το 2013 ηγήθηκε της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA), οδηγώντας στη Δικαιοσύνη δεκάδες αξιωματούχους, βουλευτές και ακόμη και πρώην πρωθυπουργό. Το 2018 αποπέμφθηκε με πολιτική απόφαση, γεγονός που κρίθηκε ως παραβίαση των θεμελιωδών της δικαιωμάτων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2020.
Το 2019 εξελέγη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως η πρώτη επικεφαλής της νεοσύστατης Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, παρά τις αντιδράσεις της ρουμανικής κυβέρνησης.
Το 2018, η κυβέρνηση του Σοσιαλ-δημοκρατικού Κόμματος της Ρουμανίας δημιούργησε το «Τμήμα Ερευνών Δικαστικών Αδικημάτων» για τη διερεύνηση εισαγγελέων. Αυτό επικρίθηκε από την Επιτροπή της Βενετίας, η οποία θεώρησε ότι ενδέχεται να υπονομεύσουν την ανεξαρτησία των Ρουμάνων εισαγγελέων και δικαστών και την εμπιστοσύνη του κοινού στη δικαιοσύνη.
Ωστόσο, η κυβέρνηση προχώρησε προς τα εμπρός και, στις 13 Φεβρουαρίου 2019, η Λάουρα Κοβέσι κλήθηκε από αυτό το θεσμικό όργανο ως ύποπτη σε μια υπόθεση στην οποία οι ισχυρισμοί ήταν: κακομεταχείριση, δωροδοκία και ψευδή μαρτυρία, μετά από καταγγελία του Σεμπάστιαν Γκίτα, ενός φυγά πολιτικού και επιχειρηματία που διώχθηκε για διαφθορά.
Photo Credits: EPA/ROBERT GHEMENT
Στις 7 Μαρτίου 2019, η Κοβέσι κλήθηκε και ανακρίθηκε από τους εισαγγελείς του Τμήματος Διερεύνησης Δικαστικών Αδικημάτων. Στο τέλος ειδοποιήθηκε ότι ήταν ύποπτη για μια δεύτερη, διαφορετική έρευνα, αναφορικά με τον συντονισμό μιας «οργανωμένης ομάδας εισαγγελέων» η οποία διώκει τους ανθρώπους παράνομα.
Το τμήμα πειθαρχικών εισαγγελέων του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου και Δικαιοσύνης της Ρουμανίας εξέδωσε δήλωση στις 24 Ιουνίου 2019, σχετικά με μία από τις ενέργειες που είχαν ως στόχο τη Λάουρα Κοβέσι. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ρουμανίας την έκρινε αθώα.
Το μπάσκετ, η Νομική και το «η εισαγγελία δεν είναι για γυναίκες»
Η Λάουρα Κοβέσι ήταν 15 ετών όταν ανατράπηκε ο κομμουνισμός το 1989. Έπαιζε μπάσκετ για τη χώρα της στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα νέων τον Αύγουστο του 1989 στην Τιμισοάρα, την πόλη που έγινε η γενέτειρα της ρουμανικής επανάστασης λίγους μήνες αργότερα. Τουλάχιστον 100 διαδηλωτές σκοτώθηκαν σε μια βίαιη καταστολή στην πόλη, μεταξύ των οποίων και πολλοί νέοι.
Αργότερα δήλωσε: «Πόσοι από αυτούς τους ανθρώπους που ήταν στους αγώνες μας και μας υποστήριξαν τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν στην επανάσταση; Αγωνίστηκαν για τη δημοκρατία και κάποιοι από αυτούς δεν επέζησαν».
Μπήκε στη Νομική το 1991, λίγο μετά την κατάργηση του υποχρεωτικού μαρξιστικού-λενινιστικού προγράμματος σπουδών και την επαναδιατύπωση των νόμων της Ρουμανίας. Η Κοβέσι, της οποίας ο πατέρας ήταν εισαγγελέας, επέλεξε να ειδικευτεί στο ποινικό δίκαιο. Δεν ήταν εύκολο.
Photo Credits: EPA/ROBERT GHEMENT
«Το πρώτο πράγμα που άκουσα, όταν είπα ότι ήθελα να γίνω εισαγγελέας, ήταν ότι η εισαγγελία δεν είναι για γυναίκες. Έπρεπε να δουλέψω σκληρότερα από τους άνδρες, μόνο και μόνο για να αποδείξω ότι το γραφείο μιας γυναίκας εισαγγελέα μπορεί να είναι εξίσου καλό με το γραφείο ενός άνδρα».
Στα 33 της, ήταν η νεότερη γενική εισαγγελέας της Ρουμανίας. Το 2013, έγινε επικεφαλής της DNA. Σε μια δημοσκόπηση, το 60% δήλωσε ότι εμπιστεύεται την DNA, ενώ μόνο το 11% εμπιστεύεται το κοινοβούλιο.
Έγινε στόχος
Το έργο της την έκανε στόχο κατασκοπείας, κυβερνοκατασκοπείας και επιθέσεων στα μέσα ενημέρωσης. «Δεν ήταν εύκολο, ειδικά για την οικογένειά μου, αλλά όταν επιλέγεις να εργαστείς ως εισαγγελέας πρέπει να αναλάβεις όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτή η θέση», δήλωσε η ίδια.
Μετά από περισσότερα από πέντε χρόνια στην DNA, όπου επέβλεψε τη δίωξη ενός πρώην πρωθυπουργού, απολύθηκε με εντολή του υπουργού Δικαιοσύνης τον Ιούλιο του 2018. Ήταν ένα έτος μαζικών διαδηλώσεων στους δρόμους και προειδοποιήσεων ότι η κυβέρνηση καταργούσε τους δημοκρατικούς ελέγχους και τις ισορροπίες που είχαν καταστήσει δυνατή την ένταξη στην ΕΕ.
«Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που παίρνετε από την εμπειρία σας στη Ρουμανία για τον νέο σας ρόλο;», τη ρωτούσε μια πενταετία πίσω ο Kanani.
«Η εμπειρία μου με την Εθνική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ρουμανίας αποδεικνύει ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου και ότι ο νόμος μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου σε όλους, ανεξάρτητα από τη θέση τους στην κοινωνία.
Καταφέραμε όχι μόνο να ευαισθητοποιήσουμε για τη σοβαρότητα της διαφθοράς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων, αλλά και να δείξουμε ότι τα ρουμανικά θεσμικά όργανα μπορούν να εργαστούν αποτελεσματικά και νόμιμα για την καταπολέμησή της. Δεν πρόκειται για ένα άλυτο πρόβλημα», απαντούσε.
Πριν τον ΟΠΕΚΕΠΕ, ήταν τα Τέμπη
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει ζητήσει την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης των Τεμπών. Η Λάουρα Κοβέσι, απαντώντας τον Μάρτιο του 2025 στον Κώστα Αρβανίτη επικεφαλής της ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, ανέφερε:
«Όσον αφορά τα Τέμπη στην Ελλάδα, ήθελα και πάλι να σας ενημερώσω ότι τον Δεκέμβριο του 2023, απαγγείλαμε κατηγορίες κατά 23 υπόπτων μεταξύ των οποίων 18 δημόσιοι υπάλληλοι για εγκλήματα σχετικά με την εκτέλεση των συμβάσεων για την αποκατάσταση συστήματος απομακρυσμένου ελέγχου και συστήματος σηματοδότησης στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο.
Η έρευνά μας ξεκίνησε πριν το ατύχημα, πρέπει λοιπόν να είμαι πολύ σαφής, δεν διερευνούμε το ατύχημα αυτό καθ’ αυτό, εξετάζουμε πώς έχουν δαπανηθεί οι πόροι της ΕΕ.
Σε μία περίπτωση είδαμε πιθανή εμπλοκή κάποιων Βουλευτών, αλλά σύμφωνα με το Ελληνικό Σύνταγμα, το οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να σεβόμαστε, έπρεπε να παραπέμψουμε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο το τμήμα της υπόθεσης που αφορούσε πιθανή εγκληματική ευθύνη μελών της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Photo Credits: AP Photo/Vadim Ghirda
Ενημερώσαμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το θέμα αυτό, διότι αποτελεί παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Τέτοιες νομοθεσίες επηρεάζουν την άσκηση των αρμοδιοτήτων της EPPO.
Για το ερώτημα γιατί δεν αιτηθήκαμε ακροάσεις. Εάν δεν άρει κανείς την ασυλία δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Αν απορριφθεί η άρση της ασυλίας σε κάποια υπόθεση, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.
Με ποια ιδιότητα μπορώ να ζητήσω από κάποιον να έρθει ως μάρτυρας ή κατηγορούμενος αν δεν έχει αρθεί η ασυλία του. Δεν μπορούμε να το κάνουμε. Ξανά, δεν μπορούσαμε να ζητήσουμε άρση της ασυλίας διότι δεν έχουμε αυτήν την αρμοδιότητα.
Λάβαμε επιστολές των δικηγόρων, τις εκτιμήσαμε και αυτή ήταν τελικά η απάντηση. Σας διαβεβαιώ, όμως, ότι αντιμετωπίζουμε αυτή την υπόθεση με την απαραίτητη σοβαρότητα. Βεβαίως και είχαμε πληροφορίες σχετικά με την διακίνηση αυτού του υγρού. Το διερευνούμε και θα εξετάσουμε τι δυνατότητες έχουμε».
Ερεύνησε και την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Η δράση της δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Διεξάγει πολυεθνικές έρευνες για απάτες στον ΦΠΑ συνολικού ύψους 1,3 δισ. ευρώ, με εμπλοκή ακόμη και της Καμόρα. Παράλληλα, έχει ανοίξει μέτωπο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταγγέλλοντας υποχρηματοδότηση της υπηρεσίας, σε μια περίοδο όπου οι υποθέσεις πληθαίνουν – μόνο για το Ταμείο Ανάκαμψης, οι φάκελοι το 2023 έφτασαν τους 200.
Ένταση προκάλεσε και η απαίτηση της Κοβέσι για διαφάνεια στην υπόθεση των SMS μεταξύ της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του CEO της Pfizer κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων για τα εμβόλια.
Η Λάουρα Κοβέσι έχει εξελιχθεί σε εμβληματική μορφή της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης, συνοψίζοντας τη στάση ζωής της σε μία φράση: «Δεν υπάρχουν δύο διαφορετικοί κόσμοι εγκληματικότητας. Οι μαφιόζοι του δρόμου και οι εκπρόσωποι του οικονομικού εγκλήματος είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος».
Με πληροφορίες από The Guardian, International Monetary Fund, Euronews, Politico
