Η αυξανόμενη οργή των πολιτών για τα οικονομικά προβλήματα, ιδιαίτερα τον αυξανόμενο πληθωρισμό, οδήγησε τις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες σε νέο υψηλό το 2022.
Τα δεδομένα από το Global Protest Tracker του Carnegie Endowment δείχνουν ότι ο αριθμός των διαμαρτυριών —ειδικά εκείνων που σχετίζονται με τον πληθωρισμό— εκτινάχθηκε στα ύψη σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια.
Fed: Πιο επιφυλακτική από τις αγορές για τον πληθωρισμό
Ενώ πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομικές διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας, διαδηλώσεις ξέσπασαν σχεδόν σε κάθε περιοχή του κόσμου.
Στις περισσότερες διαμαρτυρίες που σχετίζονται με τον πληθωρισμό, απογοητευμένοι πολίτες συγκεντρώθηκαν κάτω από τη σημαία ενός εργατικού συνδικάτου, εμπορικού συλλόγου, αριστερού κόμματος ή οργάνωσης υπέρ μεταρρυθμίσεων που ώθησαν τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τα ευρύτερα προβλήματα των χαμηλών μισθών, της ανισότητας και της διαφθοράς.
Ο ρόλος της ακροδεξιάς
Αυτές οι διαμαρτυρίες απαιτούσαν ευρείας κλίμακας κυβερνητικές λύσεις, όπως μεγαλύτερη οικονομική στήριξη για τους φτωχούς και την εργατική τάξη. Σε μικρό αριθμό περιπτώσεων —όπως η Τσεχική Δημοκρατία , η Γερμανία και η Μολδαβία— οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν υπό τη σημαία ενός δεξιού κόμματος ή συνασπισμού που κάλεσε την κυβέρνηση να αλλάξει τη στάση της υπέρ της Ουκρανίας, η οποία, όπως ισχυρίστηκαν, ευθύνεται για αυξάνοντας τις τιμές των καυσίμων και συνεπώς επιδεινώνοντας τον πληθωρισμό.
Οι οικονομικές διαμαρτυρίες το 2022 ήταν γενικά βραχύβιες: περίπου οι μισές διήρκεσαν μια εβδομάδα ή λιγότερο, ενώ κάτω από το ένα τρίτο κράτησαν περισσότερο από ένα μήνα. Στα τέσσερα από τα πέντε προηγούμενα χρόνια, μόνο το 20% περίπου των διαδηλώσεων διήρκεσε μία εβδομάδα ή λιγότερο.
Η κατανομή της διάρκειας των διαμαρτυριών το 2022 ήταν παρόμοια με εκείνη του 2020. Αυτό μπορεί να μην είναι τυχαίο: οι εθνικές καταστροφές μπορούν να πυροδοτήσουν διαμαρτυρίες, αλλά ούτε οι οικονομικές κρίσεις του 2020 (που σχετίζονται με τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού), ούτε αυτές του 2022 (σχετικά με αυξανόμενες τιμές των καυσίμων και των τροφίμων) επεσήμαναν σαφείς λύσεις που θα έδιναν στις διαμαρτυρίες να διατηρήσουν την εξουσία στους δρόμους.
Η πολυπλοκότητα και η δυσκολία να υπάρξει μια αποτελεσματική απάντηση της κυβέρνησης μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί οι φετινές διαμαρτυρίες —το 52% των οποίων πυροδοτήθηκαν από οικονομικά ζητήματα— είχαν χαμηλό ποσοστό επιτυχίας.
Λιγότερες από μία στις έξι μεγάλες αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες προκάλεσαν την κυβέρνηση να τροποποιήσει τη σχετική πολιτική ή προκάλεσε μια αλλαγή ηγεσίας, τα οποία είναι τα όρια που χρησιμοποιεί το Global Protest Tracker για να καταχωρίσει ένα αποτέλεσμα ως σημαντικό.
Το παράδειγμα του Καζακστάν και της Σρι Λάνκα
Η Σρι Λάνκα και το Καζακστάν ήταν δύο σημαντικές εξαιρέσεις. Στις πρώτες, μαζικές, επίμονες διαδηλώσεις που ξεκίνησαν τον Μάρτιο, οδήγησαν τελικά στην αποπομπή του προέδρου Gotabaya Rajapaksa, του πρωθυπουργού Mahinda Rajapaksa και των είκοσι έξι υπουργών του υπουργικού συμβουλίου.
Στη δεύτερη, οι διαδηλωτές ανάγκασαν τον Nursultan Nazarbayev, πρόεδρο του Καζακστάν από το 1991 έως το 2019, να εγκαταλείψει την κυριαρχία του στη χώρα. Ο Ναζαρμπάγιεφ παραιτήθηκε από τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας τον Ιανουάριο.
Πόσο αποτελεσματικές είναι οι διαδηλώσεις αυτές;
Αυτό το χαμηλό επίπεδο σημαντικών αποτελεσμάτων είναι ένα μέρος μιας αξιοσημείωτης μακροπρόθεσμης τάσης στις παγκόσμιες διαμαρτυρίες γενικά. Σε μια ευρεία μελέτη των κινημάτων αντίστασης των πολιτών εδώ και δεκαετίες, η Erica Chenoweth, καθηγήτρια στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, βρήκε μια αξιοσημείωτη πτώση στην αποτελεσματικότητα τέτοιων κινημάτων με την πάροδο του χρόνου.
Οι διαδηλώσεις παγκοσμίως παραμένουν διακριτά εθνικά γεγονότα και όχι προϊόντα διεθνών κινημάτων και έχουν πολλές ιδιαιτερότητες στην εμφάνιση και την πορεία τους. Στη Σρι Λάνκα, για παράδειγμα, η υποτίμηση της ρουπίας, η άνοδος των τιμών και οι εκτεταμένες ελλείψεις αγαθών προκάλεσαν τη μαζική κινητοποίηση.
Ωστόσο, ήταν η βαθιά ριζωμένη απογοήτευση για χρόνια οικονομικής κακοδιαχείρισης, ειδικά του χρέους, που έκανε το κίνημα τόσο ισχυρό. Στο Καζακστάν, οι διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν όχι μόνο με την άρση των ανώτατων ορίων τιμών για το υγραέριο πετρελαίου αλλά και με την έλλειψη πολιτικού πλουραλισμού.
Η θανατηφόρα βία από τις κυβερνήσεις
Οι αυταρχικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν θανατηφόρα βία κατά των διαδηλωτών φέτος πιο συχνά από άλλους τύπους κυβερνήσεων. Οι αρχές σε ανελεύθερες χώρες σκότωσαν διαδηλωτές —το όριο που χρησιμοποιεί το Global Protest Tracker για «βίαιη κυβερνητική απάντηση»—στο 36 τοις εκατό των διαδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν σε τέτοιες χώρες το 2022.
Αυτός ο αριθμός είναι τριπλάσιος του μεριδίου σε εν μέρει ελεύθερες χώρες και εξαπλάσιος του ποσοστού σε ελεύθερες χώρες.
Στο Ιράν ξέσπασε μια μεγάλη διαμαρτυρία μετά τη δολοφονία της Μάχσα Αμίνι από την αστυνομία. Αν και είναι δύσκολο να συλλεχθούν ακριβή στοιχεία, αξιόπιστες αναφορές δείχνουν ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν σκοτώσει μέχρι στιγμής περισσότερους από 450 διαδηλωτές -πολλοί από αυτούς νεαροί- και έχουν συλλάβει τουλάχιστον 18.000, καταδικάζοντας πέντε σε θάνατο μέχρι στιγμής. Ακραία βία κατά των διαδηλωτών σημειώθηκε επίσης φέτος στη Μιανμάρ , τη Σιέρα Λεόνε και το Τατζικιστάν.
Ωστόσο, οι αυταρχικές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν μια μεγάλη ποικιλία κατασταλτικών τακτικών πέρα από τη θανατηφόρα βία για να καταπνίξουν τα κινήματα διαμαρτυρίας.
Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ρωσική αστυνομία χρησιμοποίησε υπερβολική βία και «προκάλεσε κακοποίηση που ισοδυναμούσε με βασανιστήρια ή απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση» σε όσους κρατούνταν.
Και στην Κίνα, όπου ξέσπασε ένα εκπληκτικό κύμα διαμαρτυριών σε πολλές πόλεις στα τέλη Νοεμβρίου για απογοητεύσεις που σχετίζονται με τους αυστηρούς περιορισμούς του κοροναϊού στη χώρα και την ευρύτερη έλλειψη ελευθεριών, οι κινεζικές αρχές διέλυσαν βίαια διαδηλώσεις, συνέλαβαν ειρηνικούς διαδηλωτές, κατάσχεσαν τηλέφωνα για να αναζητήσουν απαγορευμένες εφαρμογές και ενίσχυσε τη λογοκρισία για να προσπαθήσει να αποτρέψει τη διαδικτυακή συζήτηση των διαμαρτυριών.
Η εικόνα της Ελλάδας
Το Global Protest Tracker έχει συλλέξει στοιχεία για κάθε χώρα ξεχωριστά.
Σύμφωνα με την έκθεση, στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια συνολικά πέντε διαδηλώσεις για τον πληθωρισμό, την άνοδο των καυσίμων, για ψήφιση νομοσχεδίου για ωράρια των εργαζομένων, για την ψήφιση νόμου για τις διαδηλώσεις και για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Ωστόσο, όπως φαίνεται καμία από αυτές τις διαδηλώσεις δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα, με το Global Protest Tracker να αναφέρει ως κοινό παράγοντα πως δεν υπήρξε «Καμία αλλαγή πολιτικής/ηγεσίας ως απάντηση στη διαμαρτυρία».
