Είναι ο άνθρωπος που είδε όλες τις κυβερνήσεις να περνούν από μπροστά του. Παρέστη στις ορκωμοσίες όλων των προέδρων, πρωθυπουργών, υπουργών, υφυπουργών, κεντρικών τραπεζιτών, ακόμα και των υπηρεσιακών πρωθυπουργών. Εζησε από το πόστο του στο Προεδρικό Μέγαρο όλη τη Μεταπολίτευση, τις πολιτικές, οικονομικές και υγειονομικές κρίσεις, τα Συμβούλια Πολιτικών Αρχηγών, τις επισκέψεις αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων.

Κανένας δεν τον άφησε να φύγει

Ο Χαράλαμπος Φάμας υπηρέτησε στη Γραμματεία του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας της Δημοκρατίας από τις αρχές της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας έως και την 31η Ιουνίου 2020, υπό όλους δηλαδή τους διατελέσαντες Προέδρους της Δημοκρατίας: «Οι Πρόεδροι με αγάπησαν και εκτίμησαν την εργασία μου» λέει. Για αυτό και ένας δεν τον άφησε να… φύγει. Το 2003 είχε συμπληρώσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, αλλά ο τότε Πρόεδρος Κωστής Στεφανόπουλος τον παρακάλεσε να παραμείνει και υπέγραψε ένα Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο τον έκανε μετακλητό υπάλληλο. Εμεινε έτσι ως σήμερα. Την περασμένη Τετάρτη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου του απένειμε την Ευαρέσκεια της Υπηρεσίας «για τον ζήλο και την υψηλή αίσθηση καθήκοντος που επέδειξε κατά τη διάρκεια της συνολικής ευδόκιμης παραμονής  του σε αυτή», όπως έγραφε το σχετικό διάταγμα.

Εδινε την πένα στις ορκωμοσίες

 Ηταν ως υπάλληλος της Προεδρίας της Δημοκρατίας καθαρά υπηρεσιακός. Δεν του άρεσαν οι δηλώσεις, οι εμφανίσεις μπροστά από τις κάμερες, τα κουτσομπολιά. Οι περισσότεροι σίγουρα θα τον είχαν προσέξει στην τηλεόραση, στις τελετές ορκωμοσίας. Ηταν ο ψηλός κύριος, συνήθως με σταυρωτά κοστούμια, που έδινε την πένα στον εκάστοτε πρωθυπουργό ή υπουργό για να υπογράψει το πρωτόκολλο της ορκωμοσίας του. Εδώ και 46 χρόνια η ίδια κίνηση. Φώναζε το όνομα του υπουργού, τον καθοδηγούσε να καθίσει στην καρέκλα και του έδινε την πένα. Ηταν μια Parker, αξίας 35 ευρώ, που «επέζησε» όλων των Προέδρων, των ορκωμοσιών, των πρωθυπουργών, των τριών Αρχιεπισκόπων και των ανακοινωθέντων από τα Συμβούλια Πολιτικών Αρχηγών και θα βρισκόταν ακόμα στη Γραμματεία του Νομικού Γραφείου εάν δεν την ξεχνούσε στη Λευκάδα ο Πρόεδρος Παπούλιας, όταν του πήγαν εκεί ένα καλοκαίρι κάτι έγγραφα να υπογράψει μαζί με την Parker. Βεβαίως, η πένα ύστερα από λίγο καιρό γύρισε πάλι στην Προεδρία της Δημοκρατίας.

Από τον κινηματογράφο στην Προεδρία το 1973

Αυτός ο λιγομίλητος υπάλληλος είχε ένα λιτό γραφείο στον πρώτο όροφο του Προεδρικού Μεγάρου. Νομίζει κανείς, μιλώντας μαζί του, ότι ήταν γεννημένος για αυτή τη δουλειά. Ξεκίνησε όχι ως δημόσιος υπάλληλος, αλλά στην ανερχόμενη, τότε, βιομηχανία του κινηματογράφου. Από το 1960 εργάστηκε στο λογιστήριο των κινηματογραφικών επιχειρήσεων Ι. Καρατζόπουλος & ΣΙΑ. Απολύθηκε από τον στρατό λίγες ημέρες πριν από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, το 1967, και προσελήφθη ξανά στην Καραγιάννης Καρατζόπουλος, όπου παρέμεινε για ένα έτος.

Το 1968 προσελήφθη ως διοικητικός υπάλληλος στο υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης με έδρα τη Βουλή των Ελλήνων, μέσω του Ανωτάτου Συμβουλίου Δημοσίων Υπηρεσιών. Αποσπάστηκε στην Προεδρία της Δημοκρατίας τον Οκτώβριο του 1973 και εν συνεχεία τοποθετήθηκε στο Νομικό Γραφείο υπό τον πρώτο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλο. Θυμάται ότι τότε το γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας βρισκόταν στο κτίριο επί της οδού Στησιχόρου 17. Στο ίδιο κτίριο παρέμεινε και επί προεδρίας Κωνσταντίνου Τσάτσου: «Το γραφείο του διευθυντή του Νομικού Γραφείου και η Γραμματεία μεταφέρθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο το 1980, επί προεδρίας Κωνσταντίνου Καραμανλή» λέει.

Η συγκίνηση στην αποχώρηση Καραμανλή

Σε αυτό το γραφείο παρέμεινε 46 χρόνια με όλους τους Προέδρους, όπου πέραν των προαναφερθέντων συνεργάστηκε με τους Χρήστο Σαρτζετάκη (1985-1990), τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ξανά (1990-1995), τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο (1995-2005), τον Κάρολο Παπούλια (2005-2015) και τον Προκόπη Παυλόπουλο (2015-2020). Πρόλαβε επίσης την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο, την Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Από τη θητεία του Χαράλαμπου Φάμα στο Νομικό Γραφείο διαφαίνεται ολόκληρη η ιστορική εξέλιξη και πορεία του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Ο ίδιος έκανε δε την επιμέλεια στις χάρες που απένεμε ο εκάστοτε Πρόεδρος. Ο κ. Φάμας παρευρέθηκε στα σημαντικότερα γεγονότα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας που έλαβαν χώρα στο Προεδρικό Μέγαρο και ήταν παρών σε κάθε τελετή ορκωμοσίας. «Εχασε» μόνο εκείνη της δεύτερης πενταετίας Καραμανλή, όταν ο καθηγητής πανεπιστημίου κ. Παυλόπουλος, ως διευθυντής του Νομικού Γραφείου τότε, ήταν υπεύθυνος για τις υπογραφές και την αναγγελία των ονομάτων.

«Ημουν τυχερός», εξηγεί, «διότι όλοι οι διευθυντές της Νομικής Υπηρεσίας ήταν είτε ανώτατοι δικαστικοί, είτε καθηγητές πανεπιστημίου και η συνεργασία μαζί τους ήταν ποιοτική και  άψογη». Τον χαρακτηρισμό «άψογος» τον χρησιμοποιεί στις συνομιλίες του συχνά ο κ. Φάμας – είτε για να χαρακτηρίσει έναν Πρόεδρο, είτε για να χαρακτηρίσει τη συνεργασία που είχε μαζί του.

Οταν ρωτήθηκε τι ένιωσε όταν ο Καραμανλής εγκατέλειπε το Προεδρικό Μέγαρο, αφού ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε προτείνει τον Χρήστο Σαρτζετάκη ως τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είπε: «Συγκίνηση», για να προσθέσει όμως ευθύς αμέσως: «Πάντοτε όταν έφευγε ένας Πρόεδρος επικρατούσε συγκίνηση στο Προεδρικό».