Τα αιματηρά γεγονότα των τελευταίων ημερών στην ευρύτερη ζώνη της Μέσης Ανατολής και η εξ αυτών απορρέουσα γεωπολιτική αστάθεια, σε συνδυασμό με την τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, δημιουργούν νέες ανάγκες και επιδρούν με τον τρόπο τους στον σχεδιασμό της εγχώριας οικονομικής πολιτικής. Η παράμετρος της επαύξησης των εξοπλιστικών δαπανών απασχολεί εντόνως πια το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Ο υπουργός Οικονομικών κ. Χρ. Σταϊκούρας δεν κρύβει ότι το θέμα των εξοπλισμών και της ενίσχυσης των αποτρεπτικών δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων συζητείται από την αρχή του περασμένου φθινοπώρου, σχεδόν ταυτόχρονα με την εκδήλωση των τουρκικών διεκδικήσεων.
Οι ανάγκες της Αμυνας και η πίεση των δανειστών
Ο ίδιος μάλιστα τοποθετείται ευθέως και θεωρεί επιβεβλημένη στις νέες συνθήκες την ενίσχυση της εθνικής άμυνας, την οποία έχει ήδη εντάξει στον σχεδιασμό του υπουργείου.
Αντιλαμβάνεται βεβαίως ότι οι απαιτήσεις πολλαπλασιάζονται και γνωρίζει ότι θα χρειαστεί εντονότερη προσπάθεια ώστε να ικανοποιηθούν ταυτόχρονα τόσο οι πολλές προκλήσεις της οικονομικής πολιτικής όσο και οι επείγουσες ανάγκες της εθνικής άμυνας. Και δεν ξεχνά ότι η χώρα τελεί ακόμη υπό τον έλεγχο των δανειστών και υπό την πίεση των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων.
Και το 2020 η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να δεσμεύει δημοσιονομικούς πόρους για την αποπληρωμή του χρέους, να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ και από το υπερπλεόνασμα πια να καλύψει τις προσδοκίες των πολιτών για επιπλέον μείωση των φόρων και βεβαίως να καλύψει τις επαυξημένες ανάγκες της εθνικής άμυνας.
Περίπλοκη δημοσιονομική άσκηση
Η άσκηση δεν είναι η απλούστερη ούτε η ισορροπία δεδομένη. Ο υπουργός Οικονομικών αν και δεν δεσμεύεται για το αποτέλεσμα της τρέχουσας δημοσιονομικής διαχείρισης υπολογίζει ότι η εκτέλεση του προϋπολογισμού θα είναι τέτοια ώστε να αφήνει περιθώρια ικανά να στηρίξουν τόσο τη διακηρυγμένη από τον Πρωθυπουργό πολιτική μείωσης των φόρων όσο και τις επιπρόσθετες εξοπλιστικές δαπάνες.
Κατ’ αυτόν, η ορθή και αυστηρή εκτέλεση του προϋπολογισμού μπορεί να διαμορφώσει νέο δημοσιονομικό χώρο μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, παρά το πλήθος των μόνιμων μέτρων και σταθερών υποχρεώσεων που γεννήθηκαν μετά την έξοδο από τα μνημόνια.
Ας μην ξεχνούμε ότι κατά τη διάρκεια του 2019 οι δύο κυβερνήσεις, του ΣΥΡΙΖΑ κατά την προεκλογική περίοδο και της Νέας Δημοκρατίας μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουλίου, διέθεσαν τα περίπου 2,2 δισ. ευρώ του υπερπλεονάσματος σε παροχές και μειώσεις φόρων, οι περισσότερες των οποίων δημιουργούν μόνιμες δαπάνες για τη δημοσιονομική διαχείριση.
Ο κ. Σταϊκούρας υπενθυμίζει με κάθε ευκαιρία ότι η «τρίτη σύνταξη» που προσέφερε ο κ. Τσίπρας το Πάσχα του 2019 θα διατηρηθεί ακέραιη, πιθανώς με άλλο όνομα. Αντιστοίχως η μετεκλογική μείωση του ΕΝΦΙΑ, το «μέρισμα» στους ασθενέστερους, το επίδομα θέρμανσης, η μείωση των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις όπως και η μείωση της προκαταβολής συνιστούν πάγια μέτρα και προφανέστατα αφαιρούν δυνάμεις και δυνατότητες για την ολοκλήρωση της υπεσχημένης πολιτικής μείωσης των φόρων. Πολύ περισσότερο καθιστούν επισφαλή την απρόσκοπτη χρηματοδότηση των νέων αμυντικών δαπανών που γεννά η τουρκική επιθετικότητα.
Βάσει των παραπάνω ο κ. Σταϊκούρας καλείται σχεδόν να τετραγωνίσει τον κύκλο. Να εκτελέσει έτσι τον προϋπολογισμό ώστε να καλύψει τα μόνιμα μέτρα και μαζί να δημιουργήσει νέο δημοσιονομικό χώρο, ικανό να χρηματοδοτήσει τις υπεσχημένες νέες μειώσεις φόρων και τις αυξημένες εξοπλιστικές δαπάνες.
Αισιοδοξία για κάλυψη των απαιτήσεων
Παρά ταύτα δεν πτοείται. Θεωρεί ότι κόντρα στους πολλούς περιορισμούς υπάρχουν οι προϋποθέσεις για κάλυψη των πολυσύνθετων απαιτήσεων τούτης της τόσο ταραγμένης περιόδου.
Ενθαρρύνεται βεβαίως από τη συνολική επίδοση της οικονομίας το 2019 και από τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος όπως καταγράφεται στη σχετική έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία τον περασμένο Δεκέμβριο εκτοξεύθηκε σε υψηλότερο επίπεδο από εκείνο του 2007, προτού δηλαδή ξεσπάσει η μεγάλη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση.
Ηδη τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του βεβαιώνουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα υπερβεί το 2% το 2019, όταν οι περισσότεροι εκτιμούσαν ότι θα κινηθεί μεταξύ 1,6% και 1,7%.
Ο υπουργός Οικονομικών θεωρεί ότι το 2020 εκκινεί από καλύτερη βάση και αν συντρέξουν όλοι οι θετικοί παράγοντες μπορεί να μας εκπλήξει πραγματικά και να προσφέρει τις δυνατότητες κάλυψης των μεγάλων αναγκών της περιόδου.
Επενδυτικό κλίμα και οίκοι αξιολόγησης
Αποδίδει εξαιρετική σημασία στο γενικότερο επενδυτικό κλίμα, στην ατμόσφαιρα επανόδου της Ελλάδας στο διεθνές οικονομικό σύστημα, στη συνεχή μείωση των επιτοκίων και επιπρόσθετα αναμένει θετικές κινήσεις από την πλευρά των διεθνών οίκων αξιολόγησης, οι προετοιμαζόμενες εκθέσεις των οποίων θα επιβεβαιώνουν κατά τα φαινόμενα την πρόοδο και την τροχιά συνεχών αναβαθμίσεων μέχρι να κερδηθεί η πολυπόθητη επενδυτική βαθμίδα, η οποία όταν εξασφαλισθεί θα δώσει άλλον αέρα στις ελληνικές προσπάθειες.
Ο κ. Σταϊκούρας δεν κρύβει ότι βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τους οίκους αξιολόγησης, όπως και με τις ευρωπαϊκές αρχές, προκειμένου να επιταχύνει κατά το δυνατόν τις εξελίξεις. Τις επόμενες ημέρες έχει προγραμματισμένες συναντήσεις με εκπροσώπους ισχυρών διεθνών οίκων αξιολόγησης και αναμένει στην Αθήνα τους εκπροσώπους του ΕSM, με τους οποίους επιδιώκει να προετοιμάσει την προώθηση του ώριμου πια αιτήματος της μείωσης των δυσθεώρητων πρωτογενών πλεονασμάτων, η διατήρηση των οποίων στα επίπεδα του 3,5% του ΑΕΠ δεσμεύει αφάνταστα την άσκηση εθνικής οικονομικής πολιτικής.
Εχει εμπιστοσύνη στη δυναμική της οικονομίας
Οπως και να έχει πάντως, σε πρώτη φάση θέλει να επιτύχει την ορθή εκτέλεση του προϋπολογισμού και μαζί μέσω της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης και της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου να επιτύχει τη συγκρότηση νέου δημοσιονομικού χώρου, ικανού να στηρίξει τις νέες ανάγκες του 2020. Εκτιμά ότι στα τέλη του προσεχούς Μαρτίου θα είναι σε θέση να έχει στη διάθεσή του επαρκή στοιχεία που να τεκμηριώνουν το εύρος του νέου δημοσιονομικού χώρου. Γνωρίζει τις πολλές αμφισβητήσεις που εκφράζονται και από την πλευρά της αντιπολίτευσης και ιδιαιτέρως από τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά επιμένει ότι οι αντιπολιτευόμενοι υποτιμούν τη δυναμική της ελληνικής οικονομίας και τις διαμορφούμενες τάσεις ανάπτυξης.
Αναφέρεται κυρίως στις πρόσφατες διατυπώσεις του κ. Τσίπρα περί εξάντλησης των δυνατοτήτων της δημοσιονομικής πολιτικής και στις αμφισβητήσεις που ήγειρε για το επερχόμενο κύμα ανάπτυξης που κατά τον ίδιο παραμένει κενό γράμμα στα προεκλογικά φυλλάδια του κυβερνώντος κόμματος. Ωστόσο ο υπουργός Οικονομικών επιμένει ότι οι οικονομικές εξελίξεις θα επιβεβαιώσουν τις δικές του προγνώσεις και έτσι την προσεχή άνοιξη θα είναι σε θέση να εξαγγείλει και να εφαρμόσει πάραυτα την επιπρόσθετη μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 8% και το πρώτο κύμα μείωσης της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης, που ως γνωστόν βαρύνει όλους τους Ελληνες και ιδιαιτέρως τους μισθωτούς. Ευελπιστεί δε ότι προϊόντος του χρόνου θα μπορέσει στο τρίτο ή τέταρτο τρίμηνο του 2020 να εφαρμόσει και δεύτερη μείωση της συγκεκριμένης εισφοράς.
Στοχεύει σε αύξηση των δημοσίων εσόδων
Ολα πάντως θα κριθούν από το εύρος του νέου δημοσιονομικού χώρου που θα δημιουργήσει. Και εκεί εδράζεται η προσπάθειά του. Ηδη βρίσκεται σε συνεννοήσεις με τον επικεφαλής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων κ. Γ. Πιτσιλή ώστε να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι και να επαυξηθούν οι δυνατότητες αύξησης των δημοσίων εσόδων. Ο κ. Σταϊκούρας θεωρεί ότι υπάρχουν ακόμη σχεδόν ανέγγιχτες ζώνες φοροδιαφυγής και στις παρούσες συνθήκες οι απαιτήσεις από τον μηχανισμό του κ. Πιτσιλή πολλαπλασιάζονται. Το επόμενο διάστημα θα τεθούν υψηλοί στόχοι και θα απαιτηθεί ενεργότερη κινητοποίηση του φοροελεγκτικού μηχανισμού ώστε να υπάρξουν αποτελέσματα, ιδιαιτέρως στις εντοπισμένες πια ζώνες υψηλής φοροδιαφυγής και του ανθούντος λαθρεμπορίου, το οποίο παρά τις κατά καιρούς διακηρύξεις βρίσκει «τρύπες» και δυνατότητες υπερανάπτυξης. Και μιλάμε κυρίως για λαθραία ποτά, τσιγάρα και καύσιμα που ευρύτατα και σχεδόν ανεμπόδιστα συνεχίζουν να διακινούνται από ποικιλώνυμα συμφέροντα και συμμορίες.
Από το εύρος του νέου δημοσιονομικού χώρου βεβαίως θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και η ενίσχυση των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Ηδη στις πρώτες συζητήσεις που έχει ο επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη έχει κριθεί ότι ένα μέρος των επιπρόσθετων δημοσιονομικών πόρων που θα κερδηθούν στη διάρκεια του 2020 θα κατευθυνθούν στην ενίσχυση των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Μια πρώτη προσέγγιση θέλει το 20% με 30% του υπερπλεονάσματος να τοποθετηθεί στις Ενοπλες Δυνάμεις.
Ο υπουργός Οικονομικών δεν κρύβεται σε αυτόν τον τομέα. Θεωρεί αδήριτη ανάγκη την ενίσχυση της άμυνας. Ας μην ξεχνούμε ότι στο ταξίδι του Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ ετέθη με τη δέουσα επισημότητα το ζήτημα της προμήθειας σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών F-35, όπως και είναι γνωστό ότι η ελληνική κυβέρνηση συνομιλεί με τους Γάλλους για την προμήθεια φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού.
Το κόστος αυτών των προμηθειών είναι μεγάλο και προφανέστατα δεν επαρκεί το διεκδικούμενο υπερπλεόνασμα του 2020. Ούτε βεβαίως εκτιμάται ότι οι όποιες νέες προμήθειες θα εκτελεσθούν στη διάρκεια της τρέχουσας χρονιάς.
Η ΕΑΒ, ο Σκαραμαγκάς και η πολεμική βιομηχανία
Ωστόσο ο εκσυγχρονισμός και η επιχειρησιακή ετοιμότητα των υφιστάμενων δυνάμεων απαιτούν επιπρόσθετους πόρους και βεβαίως ενεργοποίηση όλων των υποστηρικτικών μηχανισμών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Σταϊκούρας παλεύει για την αναγέννηση και αναβίωση όλων των μονάδων της ελληνικής πολεμικής βιομηχανίας.
Ηδη στα τέλη της περασμένης χρονιάς ενέκρινε την πρόσληψη ικανού τεχνικού προσωπικού στην ΕΑΒ ώστε να επιταχυνθεί η αναβάθμιση των F-16 και τούτες τις μέρες ανασυγκροτεί το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας ώστε να υποστηριχθεί η λειτουργία της. Ταυτόχρονα ξεκαθαρίζει με ταχύτητα το καθεστώς και τις εκκρεμότητες των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά ώστε γρήγορα να ξεπεραστούν τα νομικά προβλήματα περί κρατικών ενισχύσεων που εμποδίζουν την ιδιωτικοποίησή τους, προετοιμάζοντας ταυτόχρονα τις διαδικασίες διεξαγωγής ενός διεθνούς διαγωνισμού που θα αναδείξει νέους επενδυτές στο τιμόνι του πολύπαθου ναυπηγείου.
Αντιστοίχως επιταχύνει ανάλογες διαδικασίες για την ιδιωτικοποίηση της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων. Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν αξιόπιστοι ενδιαφερόμενοι με παραγωγικές δυνατότητες και ικανότητες να καλύψουν, πέραν των άλλων, και ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων.
Οπως είναι φανερό, η παράμετρος των όπλων και γενικώς των εξοπλισμών έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο. Οι ξεχωριστές διεθνείς συνθήκες και η τουρκική επιθετικότητα εξηγούν τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος. Ο υπουργός Οικονομικών από την πλευρά του πάντως έχει καλέσει τους συναδέλφους του, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της εθνικής άμυνας, να μετρούν έναν προς έναν τους διαθέσιμους πόρους, να είναι φειδωλοί σε καταναλωτικές δαπάνες και να συνεχίσουν να λειτουργούν σε καθεστώς περιορισμένων πόρων. Πολύ περισσότερο τώρα που ανέκυψαν και οι επιπρόσθετες ανάγκες των αμυντικών δαπανών.
