Τζεφ Χόφμαν: «Ο συνολικά χαρούμενος άνθρωπος είναι ο παραγωγικός εργαζόμενος»

O Τζεφ Χόφμαν είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση ανάμεσα σε όσους ταξιδεύουν ανά τον κόσμο και μιλούν για τη νέα πραγματικότητα στην επιχειρηματικότητα που έχει φέρει η τεχνολογία. Και αυτό γιατί οι παραστάσεις του ξεπερνούν κατά πολύ τον στενό κύκλο των startup επιχειρήσεων. Αρχισε την ενασχόλησή του πριν από δύο δεκαετίες συμμετέχοντας σε πολλά επενδυτικά σχήματα που στήριξαν επιχειρήσεις τεχνολογίας, ανάμεσα στις οποίες ήταν και το γνωστό booking.com. Η βασική του ασχολία σήμερα είναι ασφαλώς να γράφει και να μιλάει για την επιχειρηματικότητα. Εμφανίζεται ως σχολιαστής στα μεγαλύτερα αμερικανικά δίκτυα (CNN, CNBC) και έχει αρθρογραφήσει σε μεγάλα μέσα, όπως η εφημερίδα «The Wall Street Journal» και το περιοδικό «Time». Παράλληλα, όμως, εργάζεται περιστασιακά και για τη μουσική βιομηχανία. Εχει υπάρξει παραγωγός συναυλιών του Ελτον Τζον, ενώ το 2015 κέρδισε βραβείο Grammy για την παραγωγή του τζαζ άλμπουμ «The Offense of the Drum» του κουβανού πιανίστα Αρτούρο Ο’Φάριλ.

Ο Τζεφ Χόφμαν θα βρεθεί στην Ελλάδα την προσεχή Πέμπτη 29 Ιουνίου προκειμένου να συμμετάσχει ως ομιλητής στον διαγωνισμό «Disrupt Greece» που συνδιοργανώνουν η ελληνική έκδοση του περιοδικού «Fortune», ο οργανισμός Industry Disruptors και η Παπαστράτος. Σε αυτό το πλαίσιο, δέκα ελληνικές startups θα βραβευτούν με χρηματικά έπαθλα και θα εξασφαλίσουν υποστήριξη προκειμένου να πραγματοποιήσουν τα επιχειρησιακά σχέδιά τους. Η συζήτηση με τον Τζεφ Χόμαν άρχισε ακριβώς από εκεί.

Για ποιο πράγμα θα μιλήσετε στο ελληνικό κοινό; Τι θα πείτε στους επιχειρηματίες μιας χώρας που περνάει μια μακροχρόνια οικονομική κρίση; «Θα μιλήσω στο κοινό για την ικανότητα των επιχειρηματιών και των startups να λύσουν προβλήματα και να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη και δουλειές γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι συνήθως οι κυβερνήσεις. Στην περίπτωση μιας χώρας εν μέσω οικονομικής κρίσης, οι επιχειρηματίες θα πρέπει να αναζητήσουν λύσεις που βελτιώνουν την οικονομική θέση των ανθρώπων με δημιουργικούς τρόπους. Oπως με το να αναπτύξουν την ανταλλακτική οικονομία (σ.σ.: αναφέρεται σε αυτό που είναι γνωστό ως sharing economy, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα πλατφόρμες όπως οι Uber και Airbnb) σε μεγαλύτερο βαθμό εντός της Ελλάδας, ή λύσεις που επιτρέπουν την ανταλλαγή ή το μοίρασμα των υπηρεσιών, ή λύσεις με διεθνείς προοπτικές που θα φέρουν ξένες επενδύσεις στις ελληνικές startups».

Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν επιχειρηματία στα πρώτα στάδια, όταν διανύει την «κοιλάδα του θανάτου»; Θα συναντήσετε αρκετούς στην Ελλάδα. «Εκείνοι που βρίσκονται στα πρώτα στάδια είναι σημαντικό να εστιάσουν στο να μάθουν την αγορά τους και να ζυγίσουν τις αντιδράσεις του περιβάλλοντός τους όσο το δυνατόν νωρίτερα. Πολλές φορές οι «ειδικοί», συμπεριλαμβανομένων των επενδυτών, δεν πιστεύουν στη βιωσιμότητα ενός προϊόντος σε αρχικά στάδια και οι επιχειρηματίες όταν πρωτοξεκινούν δεν έχουν αρκετή υποστήριξη και ενθάρρυνση να συνεχίσουν να αναπτύσσουν τα προϊόντα τους. Ωστόσο, θα πρέπει να περάσουν περισσότερο χρόνο εκτός του γραφείου τους ακόμη και προτού αποκτήσουν το «ελάχιστο βιώσιμο προϊόν» τους (σ.σ.: το minimum viable product, ή MVP όπως είναι γνωστό στη γλώσσα των startups) και να αναζητήσουν πιθανούς πελάτες για να καθορίσουν αν πράγματι υπάρχει αγορά για το προϊόν τους και αν η αξία του είναι τέτοια που μπορεί να καταστήσει κερδοφόρα την επιχείρηση».

Δεκατρία χρόνια μετά την ίδρυση του Facebook και ακόμη πολλοί μιλούν για φούσκα στις εταιρείες startups. Η αλήθεια είναι ότι πολλές από αυτές δεν έχουν καταλήξει σε ένα κερδοφόρο επιχειρηματικό μοντέλο. Για παράδειγμα, το Snapchat έχει τεράστια χρηματιστηριακή αξία, αλλά παραμένει ζημιογόνα επιχείρηση. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με όλο αυτό; «Ποτέ δεν πίστευα ότι η φιλοσοφία τού να δίνεις τα πάντα δωρεάν και να αναμένεις να βγάλεις χρήματα αργότερα είναι το καλύτερο μοντέλο. Πολλές επιχειρήσεις βρήκαν έναν πολυδάπανο θάνατο προσπαθώντας να εφαρμόσουν τα παραπάνω. Ενώ ισχύει το ότι κάποιοι ιδρυτές ήταν αρκετά τυχεροί ώστε να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους ή να μπουν στο χρηματιστήριο προτού βγάλουν έστω ένα δολάριο κέρδους, πάντοτε λέω στους επιχειρηματίες πως μπορούν απλώς να αγοράσουν ένα λαχείο, καθώς οι πιθανότητες επιτυχίας είναι περίπου ίδιες.

Οι επιχειρηματίες θα πρέπει να εστιάσουν στο να δημιουργήσουν υπηρεσίες και προϊόντα που έχουν αξία στην αγορά και κάποιοι θα πληρώσουν γι’ αυτά. Η πρώτη τεχνολογική φούσκα (σ.σ.: αναφέρεται στην κατάρρευση του δείκτη NASDAQ στα τέλη της δεκαετίας του ’90) έσκασε όταν όλοι συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχαν περιθώρια κέρδους για τις υπερτιμημένες εταιρείες τεχνολογίας. Τα καλά νέα είναι ότι πλέον η αγορά έχει γίνει πιο έξυπνη και συνήθως πιο απαιτητική προς τις startups, ζητάει να έχουν ένα κάποιο επιχειρηματικό μοντέλο. Και πάλι υπάρχουν περιστασιακά περιπτώσεις όπως το Snapchat και το WhatsΑpp, όμως πιστεύω ότι θα δούμε startups με πραγματικά επιχειρηματικά πλάνα να προχωρούν».

Πόσο έχει αλλάξει η παγκόσμια startup σκηνή από όταν πρωτοασχοληθήκατε; «Η παγκόσμια startup σκηνή έχει γίνει ακριβώς αυτό: παγκόσμια. Βλέπουμε ολοένα και περισσότερες startups να αναδύονται από αναπτυσσόμενες χώρες και από τόπους όπου δεν είχε παραχθεί τέτοιου είδους καινοτομία προηγουμένως. Ο λόγος είναι ότι η «δημοκρατία της πληροφορίας», το Internet, έχει δημιουργήσει πρόσβαση σε εργαλεία, πόρους, online σεμινάρια, ανάπτυξη και σχεδιασμό με τη βοήθεια του crowdsourcing. Εκείνοι που δεν είχαν την απαραίτητη γνώση ή βοήθεια για να αναπτύξουν μια startup πλέον έχουν την πληροφόρηση που χρειάζονται προκειμένου να ανταγωνιστούν σε μια παγκόσμια αγορά. Και το κάνουν».

Βλέπετε να διαμορφώνονται κάποιες τάσεις για το μέλλον; «Νομίζω ότι στο πεδίο του crowdsourcing (σ.σ.: δηλαδή των ανοιχτών πλατφορμών που επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων στην επίλυση προβλημάτων) βλέπουμε απλώς την κορυφή του παγόβουνου. Οι startuppers θα βρίσκουν ολοένα και περισσότερους τρόπους να συνεργαστούν χωρίς να προβληματίζονται για τα γεωγραφικά σύνορα, το φύλο, τη φυλή, τη θρησκεία ή για οποιοδήποτε άλλο τείχος έχουν ορθώσει οι άνθρωποι και ιστορικά έχει εμποδίσει τον σχηματισμό ομάδων. Σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες γενιές, οι σημερινοί νεαροί επιχειρηματίες μεγάλωσαν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ήδη είναι συνδεδεμένοι με ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι αποτελούν μια μεγάλη παγκόσμια κοινότητα και μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο να δημιουργήσει επιχειρήσεις από διαφορετικά σημεία εκκίνησης, γεωγραφικά και κοινωνικά».

Πώς θα εξελιχθούν οι startups στην εποχή Τραμπ; Ποιο είναι το κλίμα στη Σίλικον Βάλεϊ; «Υπάρχει ανησυχία. Και δύο βασικοί φόβοι. Ο πρώτος είναι τα πιο «σφιχτά» σύνορα εξαιτίας πιθανών νέων κανονισμών περί μετανάστευσης και γενικότερης συμπεριφοράς. Η Σίλικον Βάλεϊ έχει επιτύχει εξαιτίας της ικανότητάς της να προσελκύει ταλέντα από κάθε γωνιά της Γης. Αν οι νόμοι και οι πολιτικές αλλάξουν επί Τραμπ κατά τέτοιο τρόπο ώστε να το κάνουν δύσκολο για τους μετανάστες να φέρουν τα ταλέντα τους στις ΗΠΑ, αυτό σίγουρα θα πλήξει την ικανότητα της Αμερικής να συνεχίσει να καινοτομεί και να δημιουργεί σε πολλούς τομείς. Ο δεύτερος προβληματισμός έχει να κάνει με το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» που ακολουθεί η κυβέρνηση Τραμπ. Οχι μόνον η Σίλικον Βάλεϊ αλλά ολόκληρος ο επιχειρηματικός κόσμος προβληματίζεται ότι «εξαναγκάζοντας» τις αμερικανικές επιχειρήσεις να λειτουργούν αποκλειστικά εντός συνόρων και μειώνοντας τις δραστηριότητες εκτός, αυτές γίνονται λιγότερο ανταγωνιστικές, ειδικότερα σε όρους κόστους».

Εχετε εργαστεί επίσης για τη μουσική βιομηχανία. Υπάρχει χώρος για καινοτομία σε παραδοσιακές επιχειρηματικές δραστηριότητες; «Το σημείο εκκίνησης για την καινοτομία σε πολλούς παραδοσιακούς τομείς δραστηριότητας είναι η νέα τεχνολογία. Εκείνοι που συνεχώς αξιολογούν τη νέα τεχνολογία την ώρα που συμβαίνει και στοχάζονται για το πώς θα την αξιοποιήσουν σε παραδοσιακούς τομείς είναι οι μεγάλοι νικητές. Ενα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ότι η μουσική βιομηχανία δεν κατάφερε να εφεύρει το iPod ή το iTunes, και από αυτό χάθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια και χιλιάδες θέσεις εργασίας. Οταν βγήκαν τα mp3 players, πολλοί στη μουσική βιομηχανία το είδαν σαν κάτι που αφορά τους «σπασίκλες» και τους «γκατζετάκηδες», όταν επί της ουσίας ήταν η πύλη προς έναν ολόκληρο νέο κόσμο όσον αφορά τη μουσική. Επίσης, η μουσική βιομηχανία έλεγχε την παραγωγή μουσικής, καθώς χρειαζόταν ακριβός εξοπλισμός. Ομως τώρα, με το νέο λογισμικό και τις «έξυπνες» μικρές συσκευές, οι μουσικοί μπορούν να δημιουργούν και να ηχογραφούν μουσική εκτός στούντιο. Καθώς η τεχνολογία προοδεύει, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε τέτοιες ευκαιρίες σε πολλούς παραδοσιακούς τομείς».

Σε κάποιο σημείο, όλη η ιστορία με τις startups, ειδικά στις ΗΠΑ, πήρε χαρακτηριστικά λάιφσταϊλ –όλοι αυτοί οι χίπστερ με τα MacBook τους… Πώς επηρέασε αυτό την πορεία της; «Θεωρώ ότι η αλλαγή αυτή είναι αλλαγή γενιάς. Η μεγαλύτερη γενιά επαγγελματιών μεγάλωσε με ένα πιο παραδοσιακό μοντέλο, όπου υπήρχε σαφής διαχωρισμός μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής. Οταν τελείωνε η εργάσιμη ημέρα, επιστρέφαμε σπίτι και «γυρίζαμε τον διακόπτη» στην οικογενειακή ζωή. Οι σημερινοί εργαζόμενοι, ειδικά οι millennials, συνειδητοποιούν ότι η καινοτομία και η δημιουργικότητα δεν λειτουργούν σύμφωνα με κάποιο πρόγραμμα. Σε αυτό το πλαίσιο σχεδιάζουν επιχειρήσεις που επιτρέπουν στα όρια μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής να μεταβάλλονται συνεχώς. Η δουλειά γίνεται όποτε γίνεται και οι οικογενειακές ανάγκες και ο τρόπος ζωής συνδυάζονται κάθε ημέρα και εβδομάδα με τους τρόπους που επιβάλλει η πραγματικότητα. Αυτός ο σχεδιασμός λαμβάνει επίσης υπόψη το ότι ένας συνολικά χαρούμενος άνθρωπος είναι ταυτόχρονα ένας πολύ πιο παραγωγικός εργαζόμενος. Οι επιχειρήσεις κερδίζουν όταν οι εργαζόμενοι σε αυτές εμπνέονται προϊόντα και υπηρεσίες τις στιγμές εκείνες που η σκέψη τους είναι ανοιχτή και δημιουργική, κάτι που δεν συμβαίνει απαραιτήτως την ώρα για την οποία είναι προγραμματισμένη μια σύσκεψη».

Εχετε καταπιαστεί με τις επιχειρήσεις από πολλές διαφορετικές θέσεις –ως ιδρυτής, ως συγγραφέας, ως παραγωγός… Πώς βοήθησε αυτό στον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τα πράγματα; «Η πειθαρχημένη ποικιλία με έχει βοηθήσει εξαιρετικά και ως επιχειρηματία και ως άνθρωπο. Ξέρετε, η Apple δεν προσέλαβε απλώς μηχανικούς για να κάνουν το iPhone να λειτουργήσει, προσέλαβε και ντιζάινερ και καλλιτέχνες για να το κάνουν «cool». Η δημιουργική οικονομία έχει δώσει μεγαλύτερο βάρος στον κύκλο ανάπτυξης ενός προϊόντος και όταν ξεφεύγω από το παρελθόν μου ως μηχανικός μαθαίνω τόσο πολλά πράγματα για όλα τα υπόλοιπα που κάνουν ένα προϊόν επιτυχημένο σε ευρύτερο πλαίσιο». l