Στα ύψη οι διοξίνες από τη φωτιά στον Ασπρόπυργο

Οι διοξίνες, ουσίες επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία, χτύπησαν «κόκκινο» στην Αττική. Η τοξικότητα του μαύρου σύννεφου που κάλυψε τον αττικό ουρανό για ημέρες, εξαιτίας της πυρκαγιάς στον Ασπρόπυργο, επιβεβαιώθηκε και από την επιστημονική έρευνα. Σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες μετρήσεις, οι συγκεντρώσεις των επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία διοξινών (PCDDs), φουρανίων (PCDFs), πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCBs) και αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ-10 και PM-2,5) ήταν ιδιαίτερα υψηλές.

Καταγράφηκαν τιμές διοξινών και φουρανίων στα 1.797 fg/m³ (φεμτογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα) και στα 1.699 fg/m³ αντίστοιχα. Ακόμη ανιχνεύθηκαν παρόμοια με τις διοξίνες PCBs στα 118 fg/m³ και στα 102 fg/m³. Οι τιμές των PM-10 (αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο 10 εκατομμυριοστά του μέτρου) έφτασαν τα 269 μg/m³ (με όριο 50 μg/m³) και των αιωρούμενων σωματιδίων PM-2,5 (με διάμετρο 2,5 εκατομμυριοστά του μέτρου) τα 194 μg/m³ (με όριο 25 μg/m³).

Οι τιμές διοξινών που μετρήθηκαν στην παρούσα μελέτη είναι παρόμοιες με αυτές που έχουν μετρηθεί σε αντίστοιχες πυρκαγιές, στις οποίες είχε καταγραφεί μεγάλη ποσότητα πλαστικών στα υλικά που καίγονται.

Οι ειδικοί επιστήμονες του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», με επιστημονικό υπεύθυνο τον δρα Λεόντιο Λεοντιάδη, πήραν δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα πέριξ του καιγόμενου ιδιωτικού Κέντρου Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).

Για τις διοξίνες και τα παρόμοια με τις διοξίνες PCBs δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια όσον αφορά τη συγκέντρωσή τους στον ατμοσφαιρικό αέρα, διότι θεωρείται ότι οι συγκεντρώσεις τους πρέπει να είναι μηδενικές. Από δημοσιευμένες μελέτες του «Δημόκριτου» έχουν μετρηθεί 42-73 fg/m³ στο κέντρο της Αθήνας, 119 fg/m³ σε βιομηχανική περιοχή και 4-12 fg/m³ σε αγροτικές περιοχές, απομακρυσμένες από αστικές δραστηριότητες.

Σε περιπτώσεις πυρκαγιάς σε χωματερές έχουν μετρηθεί τιμές από 150 ως 4.950 fg/m³ ανάλογα με την ένταση της φωτιάς και την απόσταση από την πυρκαγιά. Οι τιμές ολικών PCBs που έχουν μετρηθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα σε διάφορες περιοχές της Αθήνας κυμαίνονται από 10 έως 180 fg/m³.

Σύμφωνα με τους ειδικούς του «Δημόκριτου», οι τιμές των ρύπων που μετρήθηκαν στον Ασπρόπυργο αναμένεται να επανέλθουν στα συνήθη για την περιοχή επίπεδα μετά την κατάσβεση της φωτιάς. Οι διοξίνες όμως που έχουν παραχθεί επικολλούνται στη σκόνη και στα παραμένοντα υπολείμματα καύσης. Εκτός από τον αέρα ρυπαίνουν το έδαφος, εναποτίθενται στα φυτά, στα επιφανειακά νερά και τέλος καταλήγουν στα τρόφιμα.

Από προηγούμενες μελέτες του Εργαστηρίου Φασματομετρίας, σε παρόμοιες περιπτώσεις είναι γνωστό ότι υπάρχει σοβαρή επιβάρυνση σε απόσταση έως και 5 χλμ. από την εστία της πυρκαγιάς, με την επιβάρυνση να μειώνεται αυξανομένης της απόστασης και εξαρτώμενη από τον όγκο των πλαστικών, την έκταση, τη διάρκεια της πυρκαγιάς και την κατεύθυνση του αέρα.

Τα αποτελέσματα για τη μέτρηση των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων στα δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα που έχουν ληφθεί και της συνολικής περιεκτικότητας βένζο[a]πυρενίου (έχει ταξινομηθεί ως πιστοποιημένο καρκινογόνο από τη Διεθνή Επιτροπή Έρευνας για τον Καρκίνο) στο κλάσμα των PM-10 αναμένονται τις επόμενες ημέρες. Ακόμη θα γίνουν μετρήσεις βαρέων μετάλλων. Σε εξέλιξη βρίσκεται η ανάλυση διοξινών και PCBs σε δείγματα επιφανειακών υδάτων τα οποία συνέλεξε η ΕΥΔΑΠ.

Οι διοξίνες και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια ανήκουν στην κατηγορία των «ανθεκτικών οργανικών ρύπων» (POPs), οι οποίοι παρουσιάζουν πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα στη χημική και βιολογική διάσπαση και κατά συνέπεια περνούν από το περιβάλλον στην τροφική αλυσίδα των ζώων και τελικά βιοσυσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, με καταστρεπτικές συνέπειες για την υγεία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών του Καρκίνου και άλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν χαρακτηρίσει τις διοξίνες καρκινογόνες για τον άνθρωπο και υπεύθυνες για άλλες σοβαρές βλάβες όπως ενδομητρίωση, νευροσυμπεριφορικές και ανοσοκατασταλτικές ανωμαλίες.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι διοξίνες περνούν στον ανθρώπινο οργανισμό κυρίως μέσω της τροφής, ελάχιστα μέσω της αναπνοής (κυρίως από την κατάποση της σκόνης), ενώ δεν διαπερνούν το δέρμα.

Λόγω της λιποφιλικότητάς τους, απορροφούνται κατά περίπου 50% και συσσωρεύονται στο λιπαρό ιστό από όπου αποδεσμεύονται πολύ αργά (ο χρόνος ημιζωής τους στον άνθρωπο έχει υπολογιστεί στα 7,5 χρόνια).

Η εισπνοή αιωρούμενων σωματιδίων και των βαρέων μετάλλων προκαλεί φλεγμονές στους πνεύμονες και άλλες αναπνευστικές βλάβες.

Η έκθεση του ανθρώπου σε αυτές τις τοξικές ουσίες οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση κρέατος, αβγών, γαλακτοκομικών προϊόντων και ψαριών. Σύμφωνα με την έκθεση του «Δημόκριτου», θα πρέπει να γίνει συντονισμένη προσπάθεια με τη Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Αττικής ώστε η επιμόλυνση να μην περάσει στην τροφική αλυσίδα. Για την προστασία της δημόσιας υγείας στην ευρύτερη περιοχή γύρω από την πυρκαγιά στη θέση Πεύκο Μαυράκη στον Ασπρόπυργο θα πρέπει άμεσα:

* Να απαγορευτεί η ελεύθερη βοσκή των οικόσιτων πουλερικών και άλλων ζώων.

* Τα αιγοπρόβατα να περιορισθούν στα μαντριά τους και να τρέφονται με ζωοτροφές ή, όπου δεν είναι δυνατόν, να απομακρυνθούν πέραν των 5 χλμ. από τη θέση της πυρκαγιάς.

* Να σκεπαστούν τυχόν ακάλυπτες δεξαμενές που χρησιμοποιούνται για ύδρευση οικισμών ή για το πότισμα των ζώων.

Τα προϊόντα φυτικής προέλευσης, όπως οπωροκηπευτικά, φρούτα και λαχανικά, δεν απορροφούν τους οργανικούς ρύπους, αλλά αυτοί επικάθονται στην επιφάνειά τους και απομακρύνονται με το σχολαστικό πλύσιμο ή την αποφλοίωση πριν από την κατανάλωσή τους.

Επίσης, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες του «Δημόκριτου», θα πρέπει σε συνεργασία με το Σώμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας να απομακρυνθούν τα υπολείμματα της πυρκαγιάς ώστε να σταματήσει η διασπορά των οργανικών ρύπων μέσω της σκόνης.