Λένε ορισμένοι πως οι Ελληνες δεν είναι Ευρωπαίοι, ότι πατάνε με το ένα πόδι στην Ανατολή. Μπούρδες. Σε κάποια πράγματα οι Ελληνες συναγωνίζονται επάξια τους Δυτικούς, εκείνους που γαλουχήθηκαν με τις αρχές του Διαφωτισμού. Να, ένα ωραίο παράδειγμα προκύπτει από την επικαιρότητα, από την υποχρεωτική μετεγκατάσταση των τσιγγάνων που ζουν στο Χαλάνδρι. Πρόκειται βεβαίως για καταπατητές ιδιωτικής περιουσίας. Και είναι άπλυτοι. Και ζουν σαν τους γύφτους, κυριολεκτικά. Και κλέβουν για να ζήσουν. Αρα; Αρα ο αποκλεισμός είναι δίκαιος, θα πουν όσοι ξεκινούν το λογύδριο λέγοντας «εγώ δεν είμαι ρατσιστής αλλά…».
Οι Ρομά είναι οι αποσυνάγωγοι της ηπείρου. Ας θυμηθούμε ότι όταν κατρακυλούσε η δημοτικότητα του Νικολά Σαρκοζί, ξεκίνησε τις διώξεις, που περιελάμβαναν αφαίρεση ιθαγένειας, εκπατρισμούς, διάλυση καταυλισμών. Δεν ήταν ο πρώτος στη σύγχρονη εποχή. Το νέο κύμα διώξεων, αν μπορούμε να το προσδιορίσουμε ιστορικά, ξεκινά με τη διάλυση του «ανατολικού μπλοκ» και τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι Ρομά απέκτησαν αυτό που ήθελαν, έναν τόπο χωρίς σύνορα, μια ευρύτερη περιοχή στην οποία μπορούσαν να μετακινούνται ελεύθερα.
Ταυτόχρονα οι Βρυξέλλες χρηματοδοτούσαν πλουσιοπάροχα όσους ήθελαν να υλοποιήσουν ένα πρόγραμμα για την προσαρμογή της τσιγγάνικης ζωής στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Κόσμος και κοσμάκης βρήκε δουλειά και βιοπορίστηκε από την (ανεφάρμοστη τελικά) κοινωνική ένταξη των περιπλανώμενων. Η κατάσταση καταγράφεται παντού η ίδια. Η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρθηκαν συχνά στην κατάσταση στο Κόσοβο, στη Σλοβακία, στην Ουγγαρία, στη Ρουμανία, στη Σερβία, στην Τσεχία. Παντού ο ρατσισμός είναι διαδεδομένος και θεσμικός. Εκφράζεται με διαχωρισμούς στην εκπαίδευση, οικιστικό αποκλεισμό, μειωμένες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας.
Οι τσιγγάνοι μετακινήθηκαν προς δυσμάς, σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία. Οσοι ζούσαν στην Αλβανία και στη Γιουγκοσλαβία κατηφόρισαν προς την Ελλάδα. Πήγαν και σε ανεκτικές χώρες, όπως η Δανία και η Σουηδία. Πουθενά δεν κατάφεραν να σταθούν και να γίνουν αποδεκτοί. Πάντα ένας νόμος τούς καθιστά παράνομους, για την επαιτεία, για την πολυγαμία ή για κάτι άλλο αναπάντεχο. Πάντα βρίσκονται στο περιθώριο των νόμιμων δραστηριοτήτων βιοπορισμού: ναρκωτικά, γυναίκες, κλοπή χαλκού και τα λοιπά.
Είναι πολύ βολική η θεωρία ότι ο υφιστάμενος τον ρατσισμό είναι υπεύθυνος για τον ρατσισμό που δημιουργείται. Τα εξωτερικά τεκμήρια συνηγορούν σε αυτή την άποψη: οι καταυλισμοί είναι αντιαισθητικοί, οι Ρομά προτιμούν να κλέψουν παρά να δουλέψουν και ένα σωρό ακόμη στερεότυπα που καλλιεργούν πεποιθήσεις περί «απροσάρμοστων». Οι φασαρίες που γίνονται στο Χαλάνδρι, όπου ο δήμος θέλει να διώξει 80 οικογένειες και να τις στείλει στο βουνό, είναι ενδεικτικές. Από τη μία πλευρά έχουμε τους καταπατητές οικοπέδων, για τους οποίους έχουν γίνει καταγγελίες εδώ και 40 χρόνια και από την άλλη έχουμε το οργανωμένο κράτος που επί 40 χρόνια δεν κάνει απολύτως τίποτε. Και από το τίποτε πάει στην ακρότητα.
Αυτό που κάνει ο δήμαρχος Χαλανδρίου είναι αυτό που θέλησε να κάνει και ο Σαρκοζί: να διώξει τους τσιγγάνους από τον περίβολό του. Δηλαδή τους μετατοπίζουν πάνω στον ίδιο χάρτη, ο οποίος είναι πεπερασμένος. Οσο και να εκδιωχτούν, οι τσιγγάνοι θα κυκλοφορούν εντός της Ευρώπης. Εχουν πληθυσμό περί τα 10 εκατομμύρια και είναι αδύνατον να κρυφτούν σε μια σπηλιά. Δεν ωφελεί να αρχίσει ο καταμερισμός ευθυνών, για τις πρωτοβουλίες που δεν ελήφθησαν, για τα ειδικά κονδύλια που δεν απορροφήθηκαν ούτε για τα κονδύλια για τσιγγάνους που κατέληξαν σε άλλες κοινωνικές ομάδες. Το ζητούμενο είναι τώρα οι πολιτικές αποφάσεις να έχουν ένα μακροπρόθεσμο όραμα.
Δεν μπορεί να θεωρηθεί «όραμα» η εγκατάσταση μιας κοινότητας πάνω στο βουνό. Εντάξει, ζουν από παράνομες δραστηριότητες, είναι θορυβώδεις και ενοχλητικοί, ρυπαίνουν, κλέβουν –ας τα αποδεχτούμε όλα αυτά. Εν τούτοις η αποβολή τους από τον αστικό ιστό δεν θα τους κάνει καλύτερους. Θα τους εξαγριώσει ακόμη περισσότερο. Και αν αναζητήσει κάποιος τις ευθύνες αργότερα, οι περισσότερες θα βαραίνουν τον επικρατέστερο πολιτισμό, εκείνον που διαθέτει κράτος και δομές. Εκτός αν τα κράτη είναι εν τέλει καμουφλαρισμένοι καταυλισμοί.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
