Ενας αιώνας από τη γέννηση του Ζαν Βιλάρ, του καλλιτέχνη που άφησε τη σφραγίδα του στο γαλλικό θέατρο, γιορτάζεται εφέτος.
***
Γεννημένος τον Μάρτιο του 1912, ο Ζαν Βιλάρ διέγραψε μια από τις σημαντικότερες διαδρομές τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης, ενώ κυρίως έμεινε στην Ιστορία ως θεατράνθρωπος, ξεπερνώντας τα όρια και τα σύνορα της πατρίδας του. Μαθητής του Σαρλ Ντυλέν, έκανε τα πρώτα του σκηνοθετικά βήματα το 1943 σε ένα μικρό θέατρο των Παρισίων.
***
Η επιθυμία του να διοργανώσει ένα φεστιβάλ εκτός Παρισίων, ένα φεστιβάλ στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το οποίο να έρθει σε ρήξη με την αστική παράδοση, τον οδήγησε ουσιαστικά στη δημιουργία του Φεστιβάλ της Αβινιόν. Αναζητώντας μια άλλη σχέση ανάμεσα στον ηθοποιό και στον θεατή, μια διαφορετική σχέση με το θέατρο, ο Βιλάρ στόχευσε στο κουκούτσι της τέχνης. «Στόχος μας είναι να συνδέσουμε την τέχνη του θεάτρου με την απόλαυση του ανθρώπου» είχε πει το 1947.
***
Και αν τα πρώτα χρόνια ήταν εκείνα του πειραματισμού, της αποκέντρωσης και του εκδημοκρατισμού, ήταν παράλληλα και τα χρόνια της μεγάλης ιδέας. «Η δραματική τέχνη είναι σαν το γκάζι και τον ηλεκτρισμό» συνήθιζε να λέει.
***
Και όταν, μετά τη δημιουργία του Φεστιβάλ της Αβινιόν, ανέλαβε (το 1951) το ιστορικό ΤΝΡ (Theatre National Populaire) του Chaillot στο Παρίσι κατάφερε να το μετατρέψει σε ό,τι πραγματικά εννοούσε το όνομά του: ένα αληθινό Εθνικό Λαϊκό Θέατρο. Με τη γόνιμη συνεργασία του με τον Ζεράρ Φιλίπ κατάφερε να κερδίσει το στοίχημα: οι Γάλλοι είδαν στο πρόσωπό του το μέλλον της μεταπολεμικής Γαλλίας.
***
«Πρέπει να το γιορτάσουμε» είχε πει το 1956, στα δέκατα γενέθλια του θεσμού (ιδρύθηκε το 1946), σε μια εποχή όπου η μανία και η τρέλα για το Φεστιβάλ της Αβινιόν δέσποζαν στον χώρο της τέχνης.
***
«Από το 1952 αποφάσισα να πηγαίνω κάθε χρόνο στο φεστιβάλ» διηγείται σήμερα ο Nicole Zand, τότε δημοσιογράφος του «Monde», που κάλυπτε σχετικά
θέματα. «Τότε όλα συνέβαιναν ανάμεσα στην πλατεία του Ρολογιού και στο Παλάτι των Παπών. Τα «off» δεν υπήρχαν τότε. Βλέπαμε τους ηθοποιούς να πηγαίνουν στο καφέ της περιοχής. Ξέραμε ότι ο Ζαν Βιλάρ και όλοι οι υπόλοιποι έτρωγαν εκεί κοντά, στην Auberge de France, αλλά δεν τους πλησιάζαμε. Δεν τολμούσαμε – από σεβασμό».
***
Πνεύμα ανοιχτό και επαναστατικό, τολμηρό και πρωτοπόρο, ο Ζαν Βιλάρ συνδύασε τη γνώση με το πάθος, την έμπνευση με το ταλέντο, και κατάφερε να συγκεντρώσει γύρω του την «αφρόκρεμα» της δραματικής τέχνης, προτείνοντας νέα πρόσωπα και ανοίγοντας νέους δρόμους.
***
Γι’ αυτό και η εφετινή επέτειος αποτελεί ευκαιρία να επιστρέψουμε στο ουσιαστικό: προσωπικότητες όπως ο Ζαν Βιλάρ μπορούσαν να το κάνουν.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ