Τα Νοεμβριανά της κυβέρνησης και η κρίση των φόρων

Ο Νοέμβριος, από το 2009 και έπειτα, αποδεικνύεται μήνας μεγάλης αταξίας για το πολιτικό σύστημα. Λιγότερο από δύο μήνες αφότου κέρδισε το ΠαΣοΚ τις εκλογές, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κ. Γ. Προβόπουλος απηύθυνε δραματικά μηνύματα για τον κίνδυνο χρεοκοπίας της χώρας και ο τότε πρωθυπουργός κ. Γ. Παπανδρέου ξεκινούσε μυστικές συνομιλίες με τον επικεφαλής του ΔΝΤ κ. Ντομινίκ Στρος-Καν για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας. Τον επόμενο Νοέμβριο σε ένα κλίμα πιέσεων εξαιτίας των καθυστερήσεων στην εφαρμογή των μέτρων που προέβλεπε το πρώτο μνημόνιο και συνεχών υποβαθμίσεων από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, το Eurogroup αποφάσισε το δάνειο-μαμούθ των 110 δισ. ευρώ. Τον Νοέμβριο του 2011 η χώρα έπεσε στη δίνη του δημοψηφίσματος από όπου βγήκε με την κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον κ. Λ. Παπαδήμο. Πέρυσι τον ίδιο μήνα, έπειτα από εβδομάδες αβεβαιότητας και αγωνίας για το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας, ψηφίστηκε σε ένα άρθρο με τη διαδικασία του κατεπείγοντος το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πρόγραμμα 2014 – 2016. Τα εφετινά νοεμβριανά ξέσπασαν ξαφνικά σαν φθινοπωρινή καταιγίδα, ακριβέστερα σαν φοροκαταιγίδα. Η κυβερνητική σταθερότητα, λίγο πριν από την έλευση της τρόικας και την ψήφιση του προϋπολογισμού, εξαρτάται από αδιόρατα λεπτά νήματα, περισσότερο προσωπικά παρά πολιτικά, που κρατούν την πειθαρχία στις Κοινοβουλευτικές Ομάδες της ΝΔ και του ΠαΣοΚ. Αν τεντώσουν πέρα από το όριο αντοχής τους οι ευαίσθητες χορδές θα σπάσουν.

Το παιχνίδι επιβίωσης που παίζεται αυτές τις ημέρες μπορεί να έχει νικητή, μπορεί όμως να έχει και οδυνηρές παράπλευρες απώλειες. Το ερώτημα που σκεπάζει σαν γκρίζο σύννεφο το Κοινοβούλιο είναι αν θα αντέξει την πίεση η κυβερνητική πλειοψηφία ή αν θα πέσει η κυβέρνηση. Δεν είναι όμως το μόνο ερώτημα. Ενα πλέγμα πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων μοιάζει να ροκανίζει συντονισμένα τη σταθερότητα της κυβέρνησης, επιλέγοντας το ΠαΣοΚ ως αδύναμο κρίκο.

Οι επόμενες 18 ημέρες –στις 21 Νοεμβρίου κατατίθεται στη Βουλή ο προϋπολογισμός –θα είναι πολύ πυκνές σε γεγονότα. Σε μια επιχείρηση κατευνασμού των βουλευτών της ΝΔ και του ΠαΣοΚ οι κκ. Αντ. Σαμαράς και Ευ. Βενιζέλος το βράδυ της περασμένης Πέμπτης έδωσαν εντολή στον υπουργό Οικονομικών κ. Ι. Στουρνάρα να προχωρήσει σε διορθωτικές κινήσεις και να φέρει προς συζήτηση ένα νέο νομοσχέδιο για τον ενιαίο φόρο ακινήτων, το οποίο να ικανοποιεί τους βουλευτές. Είχε προηγηθεί μια ιδιαίτερα φορτισμένη σύσκεψη του κ. Στουρνάρα με περίπου 70 βουλευτές της ΝΔ στο υπουργείο Οικονομικών. Οι γαλάζιοι βουλευτές επέκριναν με σφοδρότητα τον κ. Στουρνάρα και με πολύ σκληρές εκφράσεις, όπως «κινδυνεύουμε να γίνουμε ΠαΣοΚ», «θα διαλυθούμε», «θα φτάσουμε στο 5% όπως πάμε», ζήτησαν να αλλάξει ριζικά το νομοσχέδιο. «Εάν δεν το αλλάξεις, δεν το ψηφίζουμε» ήταν το τελεσίγραφό τους έπειτα από μια επεισοδιακή εξάωρη συζήτηση και στο Μέγαρο Μαξίμου σήμανε συναγερμός.

Οι βουλευτές της ΝΔ δεν ζήτησαν μόνο αυτά, πρότειναν επίσης να παραταθεί τουλάχιστον για ένα έτος το χαράτσι της ΔΕΗ, μειωμένο κατά 10%, ώστε να ωφεληθούν οι αγρότες. Την επόμενη ημέρα στη διευρυμένη συνεδρίαση του ΚΤΕ Οικονομικών του ΠαΣοΚ το θέμα πήρε διαστάσεις. «Οι βουλευτές της ΝΔ κάνουν καραγκιοζιλίκια» ειπώθηκε στη συνεδρίαση, ενώ ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΠαΣοΚ κ. Π. Κουκουλόπουλος δήλωσε ότι «οι βουλευτές της ΝΔ έχουν ένα ζήτημα. Καλό είναι να θυμούνται τι έλεγαν για το χαράτσι στις εκλογές του Μαΐου». Οι βουλευτές του ΠαΣοΚ ζήτησαν επίσης να γίνουν σημαντικές αλλαγές στο νομοσχέδιο και δικαιότερη κατανομή των βαρών, διατυπώνοντας έντονη δυσφορία για τον κ. Στουρνάρα, ο οποίος σηκώνει πλέον μεγάλο φορτίο δυσαρέσκειας στις πλάτες του.

Ο Πρωθυπουργός και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επαναλαμβάνουν συνεχώς τη δέσμευσή τους, την οποία περιέλαβαν και στην προγραμματική συμφωνία, ότι δεν θα ληφθούν νέα μέτρα. Ο ενιαίος φόρος ακινήτων δεν είναι νέο μέτρο, όμως οι βουλευτές με τις επείγουσες διαδικασίες που περνούν μνημονιακές δεσμεύσεις από τη Βουλή δεν έχουν συναίσθηση τι έχουν ψηφίσει. «Αν δεν μπορούμε να εξειδικεύσουμε και να εφαρμόσουμε τα παλαιά και ψηφισμένα μέτρα, τι συζητάμε για καινούργια. Και τι διαπραγμάτευση θα κάνουμε με την τρόικα, αν δεν ψηφίζονται τα μέτρα αυτά στη Βουλή» διερωτάτο κορυφαίος κυβερνητικός παράγων. Ο Ενιαίος Φόρος Ακινήτων δεν έχει διχάσει μόνο τους βουλευτές, έχει κόψει στα δύο τη χώρα: αστικές περιοχές κατά αγροτικών, ορεινές κατά παραθαλάσσιων, μικρομεσαίοι κατά των μεγαλοϊδιοκτητών. Το ρεύμα της δυσαρέσκειας απειλεί να πνίξει την κυβέρνηση.

Το τελευταίο διάστημα δίνεται η εντύπωση ότι οι κκ. Σαμαράς και Βενιζέλος δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα, κατά πάντων. Οι γραμμές επικοινωνίας με τα κόμματά τους δείχνουν να είναι προβληματικές, «γαλάζια» και «πράσινα» στελέχη παραπονιούνται ότι κινούνται χωρίς στιβαρό συντονισμό. Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί όμως έχουν πολύ στενή συνεργασία, ακόμη και ταύτιση, όχι επειδή σχεδιάζουν να κατέλθουν μαζί στις εκλογές αλλά επειδή η διαπραγμάτευση με την τρόικα και τις ηγεσίες των ευρωπαϊκών κρατών έχει γίνει δραματικά δύσκολη στη χειρότερη συγκυρία για την κυβέρνηση, στην τελική ευθεία του μνημονιακού μαραθωνίου που η κοινωνία και η οικονομία έχουν μείνει χωρίς ανάσα.

Ο κ. Σαμαράς επιχείρησε τόσο στη συνάντησή του με την κυρία Κριστίν Λαγκάρντ όσο και προσφάτως με την κυρία Ανγκελα Μέρκελ να εκθέσει τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα της κυβέρνησης. Η γερμανίδα καγκελάριος τον παρέπεμψε στην τρόικα. Η αίσθηση που υπάρχει σε ανώτατα κυβερνητικά στελέχη είναι ότι δεν μπορεί να γίνει πολιτική διαπραγμάτευση χωρίς να έχουν κατανοηθεί οι αριθμοί του προγράμματος και των επιπτώσεών του και από τις δύο πλευρές. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε συνομιλητές που να καταλαβαίνουν τους αριθμούς» προσθέτουν οι ίδιες πηγές. Το πρόβλημα αυτό υπερβαίνει τις δυνατότητες της ελληνικής κυβέρνησης, γι’ αυτό και οι κκ. Σαμαράς και Βενιζέλος προσδοκούν μια μεγάλη ευρωπαϊκή λύση, η οποία θα δώσει σωσίβιο και στην Ελλάδα. Ο Πρωθυπουργός ευελπιστεί ότι μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία η χώρα μας θα δεχθεί ενέσεις σωτηρίας. Σε κάθε περίπτωση όμως το κλίμα θα φανεί κατά την επίσκεψή του στο Βερολίνο στις αρχές Δεκεμβρίου. Οι ελπίδες της κυβέρνησης συντηρούνται και εξαιτίας των πιέσεων που ασκεί η κυβέρνηση των ΗΠΑ στους ευρωπαίους ηγέτες για τη διάσωση του ευρώ και της Ελλάδας. Πηγές με γνώση αυτών των συζητήσεων μεταδίδουν ότι αμερικανοί παράγοντες, όταν έρχεται η συζήτηση στη χώρα μας και σε σενάρια εξόδου της από το ευρώ, σημειώνουν με νόημα: «Εμείς αν είχαμε καθυστερήσει ένα 24ωρο δεν θα παίρναμε την ίδια απόφαση για τη Lehman».

Τις τελευταίες ημέρες εξελίχθηκε για άλλη μια φορά το θρίλερ σχετικά με την πιθανότητα να «παγώσει» η προγραμματισμένη έλευση της τρόικας στην Αθήνα. Η κυβέρνηση αποδίδει τη σχετική φημολογία σε παιχνίδι κερδοσκοπικών κύκλων που αναπαράχθηκε από διεθνή μέσα ενημέρωσης, δηλητηρίασε την ατμόσφαιρα και αναβίωσε τις κακές ημέρες των εκβιασμών και των ανυποχώρητων πιέσεων. Την Πέμπτη, που κορυφώθηκαν οι φήμες, υπήρξε επικοινωνία με την τρόικα κατά τη διάρκεια της σύσκεψης των δύο αρχηγών στο Μέγαρο Μαξίμου. Συγκεκριμένα, έγινε τηλεφώνημα στον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην τρόικα, τον κ. Ματίας Μορς, ο οποίος έσπευσε να διαψεύσει τη σεναριολογία. Η τρόικα την Παρασκευή το πρωί ανακοίνωσε ότι την Τρίτη θα πραγματοποιήσει κανονικά τα ραντεβού της στην Αθήνα.

Παρ’ όλα αυτά, η σχέση της κυβέρνησης με την τρόικα δεν είναι ομαλή. Ο Πρωθυπουργός, σύμφωνα με στενούς συνεργάτες του, σκοπεύει να αξιοποιήσει τις θυσίες του ελληνικού λαού και το πρωτογενές πλεόνασμα και να διαπραγματευτεί σκληρότερα από κάθε προηγούμενη φορά προκειμένου να διασφαλίσει το θετικό αποτέλεσμα των συνομιλιών. Η τρόικα, από τη δική της πλευρά, επιμένει στην υλοποίηση των δεσμεύσεων και ιδίως στο φορολογικό, στο Ασφαλιστικό και στο πρόγραμμα κινητικότητας στο Δημόσιο. Πηγές με γνώση της κατάστασης παρατηρούν ότι στους κόλπους της τρόικας εκτός από τις εκκρεμότητες του προγράμματος, μέτρησε περισσότερο η σπουδή του κ. Σαμαρά να εξαγγείλει τον περασμένο Σεπτέμβριο στη ΔΕΘ ότι το 70% του πρωτογενούς πλεονάσματος θα δοθεί σε χαμηλοσυνταξιούχους και σε αστυνομικούς, στρατιωτικούς και δικαστικούς. Η διαφαινόμενη παλινδρόμηση της κυβέρνησης σε παλαιές τακτικές και οι πολεμικοί τόνοι κατά της τρόικας υποδαύλισαν την παραδοσιακή καχυποψία των εταίρων για τα ελληνικά πολιτικά ήθη.

Δεν είναι μόνο τα συμφέροντα της Ελλάδας που «δαγκώνουν» κάθε φορά που τους δίνεται η ευκαιρία. Την περασμένη εβδομάδα η επίθεση τριών διόλου τυχαίων παραγόντων, των κκ. Απ. Τζιτζικώστα, Π. Καμμένου και Φ. Κρανιδιώτη κατά του ΠαΣοΚ, άναψαν φωτιές. Ο πρώτος, με αφορμή την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη και την πρόσκληση βουλευτών της Χρυσής Αυγής, είπε ότι κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει και το ΠαΣοΚ εγκληματική οργάνωση, ο δεύτερος συμφώνησε και ο τρίτος δήλωσε ότι το ΠαΣοΚ έχει τη μήτρα της λαμογιάς και ότι η ΝΔ έχει ανάγκη τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ «που πονηρά πιστεύει ότι μπορεί να επωφεληθεί». Στη Χαρ. Τρικούπη πιστεύουν ότι έχουν ενεργοποιηθεί συμφέροντα που συναλλάσσονται με τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος επιθυμεί να πέσει η κυβέρνηση και να προκηρυχθούν εκλογές, όπως και ότι στελέχη με ρίζες στην εθνικιστική δεξιά έχουν αποσταθεροποιηθεί έπειτα από την απόφαση του κ. Σαμαρά να αποδεχθεί τη θέση του ΠαΣοΚ και να κρατήσει σκληρή στάση κατά της ΧΑ. Ο χώρος της Ακροδεξιάς (ΧΑ, ΑΝΕΛ, ΛΑΟΣ) συγκέντρωσε στις εκλογές του 2012 περί το 20% των ψήφων και τώρα εξελίσσεται ένας αγώνας διαμοιρασμού των ιματίων της, από διάφορους παράγοντες και από τη ΝΔ που ακόμα και αν επαναπατρίσει ένα μικρό ποσοστό, θα γίνει πρώτο κόμμα. Η εν ψυχρώ εκτέλεση δύο νεαρών έξω από τα γραφεία της ΧΑ στο Ν. Ηράκλειο την Παρασκευή το βράδυ και η απειλή να ανοίξει ένας ανεξέλεγκτος κύκλος αίματος ενδέχεται να αλλάξουν με απρόσμενο τρόπο τις δυναμικές που υπάρχουν στο πολιτικό σκηνικό, σε μια στιγμή που η ΝΔ και το ΠαΣοΚ εξορκίζουν τις εκλογές.

«Δεν έχουμε συνομιλητές που να καταλαβαίνου τους αριθμούς»
Το τελευταίο διάστημα δίνεται η εντύπωση ότι οι κκ. Σαμαράς και Βενιζέλος δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα, κατά πάντων. Οι γραμμές επικοινωνίας με τα κόμματά τους δείχνουν να είναι προβληματικές, «γαλάζια» και «πράσινα» στελέχη παραπονιούνται ότι κινούνται χωρίς στιβαρό συντονισμό. Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί όμως έχουν πολύ στενή συνεργασία, ακόμη και ταύτιση, όχι επειδή σχεδιάζουν να κατέλθουν μαζί στις εκλογές αλλά επειδή η διαπραγμάτευση με την τρόικα και τις ηγεσίες των ευρωπαϊκών κρατών έχει γίνει δραματικά δύσκολη στη χειρότερη συγκυρία για την κυβέρνηση, στην τελική ευθεία του μνημονιακού μαραθωνίου που η κοινωνία και η οικονομία έχουν μείνει χωρίς ανάσα.

Ο κ. Σαμαράς επιχείρησε τόσο στη συνάντησή του με την κυρία Κριστίν Λαγκάρντ όσο και προσφάτως με την κυρία Ανγκελα Μέρκελ να εκθέσει τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα της κυβέρνησης. Η γερμανίδα καγκελάριος τον παρέπεμψε στην τρόικα.

Η αίσθηση που υπάρχει σε ανώτατα κυβερνητικά στελέχη είναι ότι δεν μπορεί να γίνει πολιτική διαπραγμάτευση χωρίς να έχουν κατανοηθεί οι αριθμοί του προγράμματος και των επιπτώσεών του και από τις δύο πλευρές. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε συνομιλητές που να καταλαβαίνουν τους αριθμούς» προσθέτουν οι ίδιες πηγές. Το πρόβλημα αυτό υπερβαίνει τις δυνατότητες της ελληνικής κυβέρνησης, γι’ αυτό και οι κκ. Σαμαράς και Βενιζέλος προσδοκούν μια μεγάλη ευρωπαϊκή λύση, η οποία θα δώσει σωσίβιο και στην Ελλάδα. Ο Πρωθυπουργός ευελπιστεί ότι μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία η χώρα μας θα δεχθεί ενέσεις σωτηρίας. Σε κάθε περίπτωση όμως το κλίμα θα φανεί κατά την επίσκεψή του στο Βερολίνο στις αρχές Δεκεμβρίου. Οι ελπίδες της κυβέρνησης συντηρούνται και εξαιτίας των πιέσεων που ασκεί η κυβέρνηση των ΗΠΑ στους ευρωπαίους ηγέτες για τη διάσωση του ευρώ και της Ελλάδας. Πηγές με γνώση αυτών των συζητήσεων μεταδίδουν ότι αμερικανοί παράγοντες, όταν έρχεται η συζήτηση στη χώρα μας και σε σενάρια εξόδου της από το ευρώ, σημειώνουν με νόημα: «Εμείς αν είχαμε καθυστερήσει ένα 24ωρο δεν θα παίρναμε την ίδια απόφαση για τη Lehman».

Το θρίλερ με την τρόικα
Τις τελευταίες ημέρες εξελίχθηκε για άλλη μια φορά το θρίλερ σχετικά με την πιθανότητα να «παγώσει» η προγραμματισμένη έλευση της τρόικας στην Αθήνα. Η κυβέρνηση αποδίδει τη σχετική φημολογία σε παιχνίδι κερδοσκοπικών κύκλων που αναπαράχθηκε από διεθνή μέσα ενημέρωσης, δηλητηρίασε την ατμόσφαιρα και αναβίωσε τις κακές ημέρες των εκβιασμών και των ανυποχώρητων πιέσεων. Την Πέμπτη, που κορυφώθηκαν οι φήμες, υπήρξε επικοινωνία με την τρόικα κατά τη διάρκεια της σύσκεψης των δύο αρχηγών στο Μέγαρο Μαξίμου. Συγκεκριμένα, έγινε τηλεφώνημα στον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην τρόικα, τον κ. Ματίας Μορς, ο οποίος έσπευσε να διαψεύσει τη σεναριολογία. Η τρόικα την Παρασκευή το πρωί ανακοίνωσε ότι την Τρίτη θα πραγματοποιήσει κανονικά τα ραντεβού της στην Αθήνα.

Παρ’ όλα αυτά, η σχέση της κυβέρνησης με την τρόικα δεν είναι ομαλή. Ο Πρωθυπουργός, σύμφωνα με στενούς συνεργάτες του, σκοπεύει να αξιοποιήσει τις θυσίες του ελληνικού λαού και το πρωτογενές πλεόνασμα και να διαπραγματευτεί σκληρότερα από κάθε προηγούμενη φορά προκειμένου να διασφαλίσει το θετικό αποτέλεσμα των συνομιλιών. Η τρόικα, από τη δική της πλευρά, επιμένει στην υλοποίηση των δεσμεύσεων και ιδίως στο Φορολογικό, στο Ασφαλιστικό και στο πρόγραμμα κινητικότητας στο Δημόσιο. Πηγές με γνώση της κατάστασης παρατηρούν ότι στους κόλπους της τρόικας εκτός από τις εκκρεμότητες του προγράμματος, μέτρησε περισσότερο η σπουδή του κ. Σαμαρά να εξαγγείλει τον περασμένο Σεπτέμβριο στη ΔΕΘ ότι το 70% του πρωτογενούς πλεονάσματος θα δοθεί σε χαμηλοσυνταξιούχους και σε αστυνομικούς, στρατιωτικούς και δικαστικούς. Η διαφαινόμενη παλινδρόμηση της κυβέρνησης σε παλαιές τακτικές και οι πολεμικοί τόνοι κατά της τρόικας υποδαύλισαν την παραδοσιακή καχυποψία των εταίρων για τα ελληνικά πολιτικά ήθη.