Ουκρανία: Ανάλυση του CNN για το κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας και τη στάση της Ρωσίας

Με τον κύκλο των εντατικών επαφών μεταξύ των Αμερικανών, των Ουκρανών και των Ευρωπαίων αξιωματούχων στο Βερολίνο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία να έχει πλέον ολοκληρωθεί, έπειτα από δύο ημέρες και μετά από ξεχωριστές διαβουλεύσεις σε επίπεδο ευρωπαϊκής ηγεσίας, το CNN προσπαθεί να κάνει μια αποτίμηση του που βρισκόμαστε και εάν η συγκρατημένη αισιοδοξία που επικρατεί, παρά το γεγονός ότι αρκετά βασικά εμπόδια δεν έχουν αρθεί, είναι δικαιολογημένη.

Όπως τονίζει το CNN, στον πυρήνα των συνομιλιών βρέθηκε το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία, με στόχο να αποτραπεί το ενδεχόμενο νέας ρωσικής επίθεσης μετά το τέλος των εχθροπραξιών. Παρά τα θετικά μηνύματα που εστάλησαν δημόσια, το θέμα αυτό παραμένει ένα από τα πιο δύσκολα σημεία τριβής με τη Μόσχα. Αντίστοιχα, αγκάθι στις διαπραγματεύσεις εξακολουθεί να αποτελεί το μέλλον της ανατολικής Ουκρανίας και ειδικότερα του Ντονμπάς, καθώς η Ρωσία απαιτεί από το Κίεβο παραχωρήσεις ως προϋπόθεση για μια συνολική συμφωνία.

Πως φτάσαμε ως εδώ

Το βράδυ της Δευτέρας, αρκετοί ηγέτες έκαναν λόγο για «ουσιαστική πρόοδο». Η γερμανική κυβέρνηση έκανε λόγο για μικρή αλλά υπαρκτή πιθανότητα να επιτευχθεί σύντομα συμφωνία, ενώ στο τραπέζι έπεσε και η ιδέα μιας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι οι πλευρές βρίσκονται «πιο κοντά από ποτέ» σε μια συμφωνία, αν και το κατά πόσο αυτή η εκτίμηση αντανακλά την πραγματικότητα παραμένει ανοιχτό ερώτημα.

Στις απευθείας επαφές στο Βερολίνο συμμετείχαν ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο επικεφαλής της ουκρανικής διαπραγματευτικής ομάδας Ρουστέμ Ουμέροφ, οι οποίοι συναντήθηκαν με τον ειδικό απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, καθώς και με τον Τζάρεντ Κούσνερ. Παρών στις συζητήσεις ήταν και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς. Στο επίκεντρο βρέθηκε η πιο πρόσφατη εκδοχή του αμερικανικού ειρηνευτικού σχεδίου.

Ο Ζελένσκι υπογράμμισε ότι, παρότι το σχέδιο δεν είναι «τέλειο», αποτελεί μια ρεαλιστική και εφαρμόσιμη βάση. Όπως είπε, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν ταχεία λύση, ενώ η ουκρανική πλευρά δίνει έμφαση στην ουσία και στη διάρκεια της συμφωνίας. «Αν η ταχύτητα και η ποιότητα μπορούν να συνδυαστούν, τότε είμαστε απολύτως σύμφωνοι», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Την επόμενη ημέρα, ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι οι συνομιλίες με τις ΗΠΑ επικεντρώθηκαν σε λεπτομερή έγγραφα που θα μπορούσαν όχι μόνο να τερματίσουν τον πόλεμο, αλλά και να διασφαλίσουν την ασφάλεια της χώρας του. Μιλώντας στο ολλανδικό κοινοβούλιο στη Χάγη, τόνισε ότι καμία λεπτομέρεια δεν πρέπει να εκληφθεί ως ανταμοιβή για τη ρωσική επιθετικότητα.

Παράλληλα, ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χωρών όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο συναντήθηκαν σε ξεχωριστό σχήμα. Μετά τις συνομιλίες, δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν στενά με τις ΗΠΑ για την παροχή ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας και τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης της Ουκρανίας.

Οι εγγυήσεις ασφαλείας που συζητούνται περιγράφονται από Αμερικανούς αξιωματούχους ως παρόμοιες με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, χωρίς ωστόσο να προβλέπεται ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων στο ουκρανικό έδαφος. Ο Ζελένσκι έχει καταστήσει σαφές ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να αποχωρήσει από το πεδίο της μάχης χωρίς πλήρη σαφήνεια ως προς το περιεχόμενο και την αξιοπιστία αυτών των εγγυήσεων.

Τι υπάρχει στο τραπέζι και τι λέει η Μόσχα

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν κυκλοφορήσει, στο τραπέζι βρίσκονται πέντε διαφορετικά κείμενα που συνθέτουν το πλαίσιο της προτεινόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας, οι οποίες θα πρέπει να εγκριθούν από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, καθώς και σχέδια χρηματοδότησης της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης της Ουκρανίας.

Από την πλευρά της, η Μόσχα εμφανίζεται επιφυλακτική. Το Κρεμλίνο ανέφερε ότι δεν έχει ακόμη λάβει γνώση των τελευταίων προτάσεων που προβλέπουν εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ για την Ουκρανία. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντιμίτρι Πεσκόφ, ξεκαθάρισε ότι η Ρωσία δεν επιθυμεί μια απλή εκεχειρία που θα έδινε χρόνο στο Κίεβο να ανασυνταχθεί, αλλά έναν οριστικό τερματισμό του πολέμου με διασφάλιση των ρωσικών συμφερόντων και της «μελλοντικής ειρήνης στην Ευρώπη».

Η κοινή ευρωπαϊκή δήλωση περιλαμβάνει μια σειρά από δεσμεύσεις, όπως η συγκρότηση πολυεθνικής δύναμης υπό ευρωπαϊκή ηγεσία, με συμμετοχή συμμάχων της λεγόμενης «Συμμαχίας των Προθύμων» και στήριξη από τις ΗΠΑ. Η δύναμη αυτή θα έχει ρόλο στην ασφάλεια του ουκρανικού εναέριου χώρου και των θαλάσσιων ζωνών, ακόμη και μέσω επιχειρήσεων εντός της χώρας. Προβλέπεται επίσης μηχανισμός παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός με αμερικανική ηγεσία και διεθνή συμμετοχή, καθώς και εκτεταμένη στήριξη για τη διατήρηση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων σε επίπεδο περίπου 800.000 στρατιωτών σε καιρό ειρήνης. Σημαντικό σκέλος αφορά και τις μελλοντικές επενδύσεις, με έμφαση στην ανοικοδόμηση και στη δέσμευση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται στην ΕΕ.

Το αν η Ρωσία θα αποδεχθεί αυτό το πλαίσιο παραμένει αβέβαιο. Η ρωσική κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι απορρίπτει κάθε σενάριο που προβλέπει παρουσία δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και έχει ζητήσει το Κίεβο να δεσμευτεί συνταγματικά ότι δεν θα ενταχθεί στη Συμμαχία. Επιπλέον, έχει θέσει ζήτημα περιορισμού του μεγέθους του ουκρανικού στρατού.

Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι περίπου το 90% των ζητημάτων έχει ήδη επιλυθεί, με τις εδαφικές ρυθμίσεις να αποτελούν το βασικό σημείο διαφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν εξεταστεί ιδέες όπως η δημιουργία ελεύθερης οικονομικής ζώνης σε τμήματα του Ντονμπάς. Η πρόταση προβλέπει μια αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή, από την οποία θα αποσυρθούν οι ουκρανικές δυνάμεις χωρίς να αντικατασταθούν από ρωσικές. Ωστόσο, παραμένει ασαφές αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα δεχόταν να εγκαταλείψει τους μαξιμαλιστικούς του στόχους.

Πως προχωράει το Κίεβο και που το πάει ο Τραμπ

Η ουκρανική πλευρά έχει εκφράσει σοβαρά ερωτήματα για το ποιος θα διοικεί μια τέτοια ζώνη και πώς θα διασφαλιστεί η αμοιβαιότητα στην αποχώρηση των στρατευμάτων. Ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι μια «ελεύθερη οικονομική ζώνη» δεν ισοδυναμεί με ρωσικό έλεγχο και επανέλαβε πως η Ουκρανία δεν πρόκειται να αναγνωρίσει το κατεχόμενο τμήμα του Ντονμπάς ως ρωσικό, ούτε νομικά ούτε στην πράξη.

Στο επόμενο διάστημα, ο Ουκρανός πρόεδρος συνεχίζει τις διεθνείς επαφές του, με στάση στην Ολλανδία και αντικείμενο, μεταξύ άλλων, τη συζήτηση για αποζημιώσεις από τη Ρωσία για τις καταστροφές του πολέμου. Όπως δήλωσε, οι διαπραγματεύσεις δεν αφορούν μόνο την κατάπαυση του πυρός, αλλά και την εγκαθίδρυση ενός πλαισίου λογοδοσίας, ώστε η Ρωσία να υποχρεωθεί να λειτουργεί στο μέλλον με βάση το διεθνές δίκαιο.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επικοινώνησε τηλεφωνικά με Ευρωπαίους ηγέτες και τον Ζελένσκι κατά τη διάρκεια δείπνου στο Βερολίνο, εμφανίστηκε επιφυλακτικά αισιόδοξος. Παραδέχθηκε ότι οι συνομιλίες είναι δύσκολες και ότι οι θέσεις των εμπλεκόμενων πλευρών μεταβάλλονται, ωστόσο επέμεινε πως οι προσπάθειες βρίσκονται στο πιο προχωρημένο σημείο μέχρι σήμερα. Σε δηλώσεις του υποστήριξε πως «πρέπει να τους φέρουμε όλους στην ίδια γραμμή», συνοψίζοντας τη δυσκολία αλλά και τη φιλοδοξία της διαδικασίας.