Η αναμενόμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη θα γίνει, κατά τα φαινόμενα, με νεφελώδη και βροχερό καιρό. Κι αυτό είναι το αποτέλεσμα τριών ηχηρών διαψεύσεων.
Διάψευση πρώτη. Οτι οι διαφορές Ελλάδας – Τουρκίας (μία ή περισσότερες…) μπορούν να λυθούν από κάποιο διεθνές δικαστικό σώμα ή με κάποιου τύπου φιλική διευθέτηση ή με «νερό στο κρασί».
Κολοκύθια τούμπανα. Δεν μπορούν να λυθούν διότι κανείς δεν κόπτεται να τις λύσει. Μια χαρά ζουν κι οι δυο χώρες με τις διαφορές τους.
Διάψευση δεύτερη. Οτι ο «εξευρωπαϊσμός» της Τουρκίας θα απαλύνει τις αντιθέσεις αφού θα υποχρεώσει τη γείτονα να ενσωματωθεί σε ένα σύστημα κανόνων και εξημέρωσης των συμπεριφορών της.
Τρίχες. Η Τουρκία του Ερντογάν παραμένει εγκλωβισμένη στη μεγαλομανία μιας αυτοκρατορίας – χαλιφάτου και ούτε θέλει ούτε μπορεί να εξημερωθεί.
Τα ευρωπαϊκά ρούχα της είναι για τους κουτόφραγκους.
Από τα τέλη του 18ου αιώνα το ευρωπαϊκό σύστημα τρέφει ανεπιβεβαίωτες ελπίδες «εξευρωπαϊσμού» της Τουρκίας. Και κατά τα φαινόμενα θα περιμένει μερικούς αιώνες ακόμη.
Διάψευση τρίτη. Οτι συμφέρει την Ευρώπη και κατ΄ επέκταση την Ελλάδα μια Τουρκία ενσωματωμένη στο δυτικό αμυντικό και περιφερειακό σύστημα από μια απρόβλεπτη Τουρκία εκτός ελέγχου.
Παραμύθια. Η Τουρκία είναι απρόβλεπτη ούτως ή άλλως. Ενώ η ενσωμάτωσή της στη Δύση είναι πάντα α λα καρτ.
Στην Ουκρανία παίζει 50/50. Στο Μεσανατολικό είναι 100% εναντίον. Στον Καύκασο κάνει ό,τι γουστάρει. Πρόσφατα άφησε να εννοηθεί ότι διεκδικεί την… Ιερουσαλήμ, και μάλιστα ύστερα από συνάντηση του Ερντογάν με τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων (16/9).
Αλλά κατά τα άλλα επικαλείται το ΝΑΤΟ για να επωφεληθεί μιας συμμετοχής στο ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα και των δανειοδοτήσεων του προγράμματος SAFE.
Με τη συνηγορία (όπως φαίνεται) του γ.γ. του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε – εκείνου που αποκαλούσε τον Τραμπ «μπαμπά»…
Κοινώς, η Τουρκία του Ερντογάν νομίζει ότι βρήκε τον τρόπο να κοροϊδεύει την κοινωνία. Οσοι την πατήσουν, την πάτησαν.
Φυσικά, όλες αυτές οι διαψεύσεις είναι γνωστές και συνειδητοποιημένες από τη μεγάλη πλειοψηφία του δυτικού ακροατηρίου.
Δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Την τελευταία εικοσαετία η Τουρκία του Ερντογάν έχει φροντίσει να τις διαλύσει όλες.
Αυτό όμως που επίσης δεν υπάρχει είναι μια ευρωπαϊκή στρατηγική με νέα δεδομένα απέναντι στην Τουρκία. Δεν μπορείς να ελπίζεις ότι θα σωφρονίσεις μια χώρα δεκάδων εκατομμυρίων κατοίκων όταν δεν θέλει να σωφρονιστεί.
Ερώτηση κρίσεως, λοιπόν. Με δεδομένες αυτές τις διαψεύσεις, τι θα κουβεντιάσει ο Μητσοτάκης με τον Ερντογάν; Τίποτα προγνωστικά για το Τσάμπιονς Λιγκ;
Υπάρχει καταρχήν ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος. Και είναι η Ανατολική Μεσόγειος. Οπου η εμπλοκή των δύο χωρών προκύπτει όχι από πολιτική επιλογή ή επιβολή αλλά από τη γεωγραφία.
Εδώ και χρόνια με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» η Τουρκία προσπαθεί να κατοχυρώσει έναν κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή.
Κι είναι προφανές ότι εξελίσσεται εκ των πραγμάτων μια ευρεία διαπραγμάτευση, η οποία εμπλέκει όχι μόνο την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και την Αίγυπτο, και το Ισραήλ, και την Κύπρο, και τη Λιβύη.
Τελευταίο επεισόδιο, η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης για την ΑΟΖ.
Η εμπλοκή της Τουρκίας σε αυτή τη διαπραγμάτευση δεν έχει κάτι το αθέμιτο. Είναι παράκτια χώρα με μεγάλη ακτογραμμή, λογικό να ενδιαφέρεται για τον ρόλο και τα συμφέροντά της.
Εκεί που χαλάει η μαγιονέζα είναι στον προσδιορισμό του ρόλου της ως «κυρίαρχου». Προφανώς δεν το δέχεται η Αθήνα και καμία άλλη χώρα της περιοχής, με εξαίρεση ίσως τη Λιβύη.
Αλλά κατά τα άλλα το ενδιαφέρον της Τουρκίας δεν μπορεί να απορριφθεί απλώς για εθνικοπατριωτικούς λόγους.
Ακόμη και στο Αιγαίο η Τουρκία έχει να πει την κουβέντα της.
Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη, παρόλο που μοιάζει πολύ. Και φυσικά η Τουρκία παραμένει παράκτια χώρα, έστω χωρίς νησιά. Αν έχει κανένα θέμα, να το ακούσουμε. Ακόμη κι αν δεν συμφωνήσουμε.
Κάπου εκεί τελειώνει ομαλά κι η συζήτηση.
Αλλά αυτό που την οξύνει είναι η υποψία ότι πίσω ακόμη κι από ένα εύλογο ενδιαφέρον η Τουρκία κρύβει τον επίμονο «αναθεωρητισμό» της. Δηλαδή την αναθεώρηση των δεδομένων που μας κληροδότησε ο 20ός αιώνας.
Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες.
Για την Τουρκία, η ουσιαστική εκχώρηση του Αιγαίου στην Ελλάδα οφείλεται κυρίως στην κατάρρευση της αυτοκρατορικής Τουρκίας και αποτελεί «ατύχημα της Ιστορίας».
Ακριβώς (ή περίπου…) όπως ο Πούτιν θεωρεί «ιστορικό λάθος» τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης το 1989-1990.
Εχουμε δηλαδή δύο αυταρχικά καθεστώτα που επιχειρούν με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιμονή να διορθώσουν το παρελθόν στο όνομα ενός φαντασιακού μέλλοντος.
Κι αν η διόρθωση του παρελθόντος περιοριζόταν μόνο σε σχολικά εγχειρίδια, μικρό το κακό. Αλλά εδώ αφορά γεωπολιτικές πραγματικότητες και κρατικές οντότητες. Επικίνδυνα πράγματα.
Υπό αυτή την έννοια, καμία διαπραγμάτευση δεν είναι ουσιαστικά εφικτή διότι δεν υπάρχει πραγματικό αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Δεν ξέρω καμία χώρα στον κόσμο διατεθειμένη να εκχωρήσει στον γείτονα κυριαρχικά δικαιώματα, νησιά ή εδάφη προκειμένου να μην της κάνει μούτρα. Οι Ουκρανοί τρία χρόνια πολεμούν για να αποκρούσουν αντίστοιχες απαιτήσεις των Ρώσων.
Και φυσικά δεν είναι η Ελλάδα εκείνη που θα ανοίξει τον χορό της υποταγής. Αλλωστε η καλύτερη διαπραγμάτευση έχει μια γνωστή από παλιά προϋπόθεση, συμμαχίες και εξοπλισμούς.
Εφόσον λοιπόν ουσιαστική διαπραγμάτευση δεν υπάρχει, ούτε μπορεί να υπάρξει, η συνάντηση του Μητσοτάκη με τον Ερντογάν έχει μόνο ένα αλλά καθόλου ασήμαντο ζητούμενο.
Την εμπέδωση εκείνου που ονομάζαμε παλιά «σχέσεις καλής γειτονίας». Δεν χρειάζεται απαραίτητα να σηκώνουμε κάθε τρεις και λίγο στο πόδι τη γειτονιά.
Κι αφού δεν γίνεται κάτι άλλο, ας μείνουμε σε αυτό.
