Μετά από μια εξαντλητική συνεδρίαση που ολοκληρώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης 10 Ιουλίου 2025, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) έδωσε κατά πλειοψηφία το «πράσινο φως» για την εγκατάσταση ραντάρ, δύο κεραιών και υποστηρικτικών εγκαταστάσεων στο μοναδικό μινωικό μνημείο που έχει έρθει στο φως στον λόφο Παπούρα, στην περιοχή Καστέλλι του Ηράκλειο Κρήτης.
Η απόφαση δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε ομόφωνη με μία ψήφο κατά. Τις προηγούμενες ημέρες αρχαιολόγοι, επιστήμονες, κάτοικοι της περιοχής και τοπικοί φορείς, όπως ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας, εξέφρασαν έντονες αντιρρήσεις ενώ χθες, ο Δήμαρχος Βασίλης Κεγκέρογλου χαρακτήρισε τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ «επαίσχυντη» κι προανήγγειλε ην εξάνλτηση όλων των ένδικων μέσων που έχει στη διάθεσή του ο δήμος.
Μνημειώδης κατασκευή
Το μνημείο, ανακαλυφθέν το 2024 στην ανασκαφική έρευνα στο πλαίσιο του έργου του νέου Διεθνούς Αερολιμένα Ηρακλείου, ξεχωρίζει για τη μοναδική κυκλική κατασκευή του προϊστορικής ή μινωικής εποχής, διαμέτρου περίπου 48–50 μέτρων, με χρήση από την Προανακτορική έως την Παλαιονακτορική περίοδο. Η μνημειώδης αυτή κατασκευή αποτελείται από 8 επάλληλους λιθόκτιστους δακτυλίους αναπτυγμένους σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα. Με την πρόοδο της ανασκαφής αποκαλύπτεται μια σχεδόν δαιδαλώδης διάρθρωση, καθώς οι χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους με στενά ανοίγματα. Στη ΝΔ και ΒΔ παρειά αποκαλύφθηκαν δύο πιθανές κύριες είσοδοι προς τις κεντρικές ζώνες.
Προκειμένου να αξιολογηθεί το εύρημα και να προγραμματιστεί η συνέχεια του έργου της κατασκευής του αεροδρομίου, πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2024 ευρεία σύσκεψη στο εργοτάξιο του υπό κατασκευή αεροδρομίου και αυτοψία στο λόφο με την συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών υπό την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών Νίκο Ταχιάο.
Κατά τη διάρκεια εκείνης της σύσκεψης, η υπουργός είχε τοποθετηθεί υπέρ της συνέχισης της ανασκαφικής έρευνας του ευρήματος ώστε αυτό να ερμηνευτεί από τους ανασκαφείς και να διασωθεί δεδομένης της μοναδικότητάς του. Τότε είχε ζητηθεί από την υπουργό Πολιτισμού και η αναζήτηση άλλης κατάλληλης θέσης για την τοποθέτηση του ραντάρ ώστε να προστατευθεί το μνημείο.
Τι προβλέπεται να γίνει για την εγκατάσταση του ραντάρ
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στη μαραθώνια συνεδρίαση του ΚΑΣ προχθές, ειδικοί της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας παρουσίασαν τεχνικά δεδομένα που κατέδειξαν πως ο λόφος Παπούρα αποτελεί τη μοναδική κατάλληλη θέση για τη χωροθέτηση των ραδιοβοηθημάτων, λόγω της απουσίας ορατότητας ή επαρκών εναλλακτικών λύσεων σε άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής. Το εγκεκριμένο σχέδιο προβλέπει την εγκατάσταση του πύργου του ραντάρ ύψους 33 μέτρων, δύο κεραίες ύψους 25 μέτρων το καθένα, καθώς και υπόσκαφο συνοδό κτίριο. Το ραντάρ θα απέχει περίπου 45 μέτρα από το κέντρο του κυκλικού μνημείου και 100 από την περίμετρό του.
Αντιδρούν οι αρχαιολόγοι
Σημειώνεται ότι 114 Έλληνες και ξένοι κορυφαίοι αρχαιολόγοι υπέγραψαν επιστολή την 7η Ιουλίου προς το Υπουργείο Πολιτισμού και το ΚΑΣ, κάνοντας λόγο για πιθανή παράβαση του νέου αρχαιολογικού νόμου (4858/2021) και αλλοίωση της «αυθεντικότητας του πολιτιστικού τοπίου». Οι υπογράφοντες τονίζουν ότι, καθώς η ανασκαφή συνεχίζεται, δεν επιτρέπεται καμία παρέμβαση που θα υποβαθμίσει ή μεροληπτήσει στη διατήρηση και την ανάδειξη του μνημείου. Όπως ειπώθηκε, η ακτινοβολία του ραντάρ θα είναι ακίνδυνη για τον άνθρωπο ώστε να μην παραμποδίζεται η επισκεψιμότητά του (το ΚΑΣ τοποθετήθηκε υπέρ της πρότασης ανάδειξης του ως επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου).
Το ζήτημα, πλέον, τίθεται στην πράξη: από τη μία πλευρά, η εγκατάσταση του ραντάρ πρέπει να υπηρετήσει την ασφάλεια των πτήσεων, από την άλλη δεν πρέπει να πληγωθεί το ιστορικό μνημείο.
