Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε χθες Τετάρτη 9 Ιουλίου μία από τις πλέον σημαντικές αποφάσεις στην ιστορία του, κρίνοντας ομόφωνα τη Ρωσική Ομοσπονδία υπεύθυνη για σοβαρές, εκτεταμένες και συστηματικές παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο πλαίσιο των στρατιωτικών της επιχειρήσεων στην Ουκρανία από το 2014 έως και τις 16 Σεπτεμβρίου 2022, ημερομηνία κατά την οποία έπαψε να είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση.

Η απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου αφορά τις συνεκδικασθείσες διακρατικές προσφυγές της Ουκρανίας και του Βασιλείου των Κάτω Χωρών κατά της Ρωσίας. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν στις περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ από φιλορωσικές ένοπλες ομάδες και ρωσικές δυνάμεις, καθώς και η κατάρριψη της πτήσης MH17 της Malaysia Airlines το 2014, που οδήγησε στον θάνατο 298 ατόμων, μεταξύ των οποίων και 196 Ολλανδοί υπήκοοι.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ένα συντονισμένο σύστημα παραβιάσεων, που περιλάμβανε μεταξύ άλλων αδιάκριτες στρατιωτικές επιθέσεις σε αμάχους και υποδομές, εξωδικαστικές εκτελέσεις, βασανιστήρια – με τη χρήση του βιασμού ως όπλου πολέμου – καταναγκαστική εργασία, αυθαίρετες κρατήσεις, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών και υιοθεσίες ουκρανών παιδιών στη Ρωσία. Διαπιστώθηκαν επίσης η συστηματική καταστολή της ουκρανικής γλώσσας στα σχολεία, η ιδεολογική χειραγώγηση μαθητών, η φίμωση ανεξάρτητων ΜΜΕ, οι διώξεις θρησκευτικών και πολιτικών ομάδων, η λεηλασία ιδιωτικής περιουσίας, καθώς και η επιβολή ενός εκτεταμένου μηχανισμού «φιλτραρίσματος» και εκφοβισμού, με σκοπό τον πλήρη έλεγχο και την καταστολή κάθε μορφής αντίστασης.

Η απόφαση για την πτήση MH17

Όσον αφορά την κατάρριψη της πτήσης MH17, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία φέρει άμεση και πλήρη ευθύνη. Εγκατέστησε πυραυλικό σύστημα τύπου Buk σε περιοχή με ενεργή εμπορική εναέρια κυκλοφορία, χωρίς να λάβει κανένα μέτρο για την αναγνώριση του στόχου ή την προστασία των επιβατών. Δεν έκλεισε τον εναέριο χώρο, δεν ενημέρωσε τις ουκρανικές αρχές και, όταν το αεροσκάφος επλήγη — σκοτώνοντας και τους 298 επιβαίνοντες — απέφυγε κάθε ουσιαστική συνεργασία με τη διεθνή ερευνητική ομάδα (JIT), προβάλλοντας ψευδείς και κατασκευασμένες πληροφορίες με σκοπό την παραπλάνηση.

Το Δικαστήριο στηρίχθηκε στα πορίσματα της JIT και του ποινικού δικαστηρίου της Χάγης και διαπίστωσε ότι η Ρωσία όχι μόνο δεν διεξήγαγε καμία αξιόπιστη έρευνα, αλλά παρεμπόδισε ενεργά την αποκάλυψη της αλήθειας, υιοθετώντας μια παρελκυστική και εχθρική στάση απέναντι στις διεθνείς προσπάθειες απονομής δικαιοσύνης. Η άρνηση των ρωσικών αρχών να μεριμνήσουν για τον τόπο της συντριβής καθυστέρησε την ανάσυρση των σορών για περισσότερο από οκτώ μήνες. Ορισμένοι συγγενείς αναγκάστηκαν να θάψουν ατελή λείψανα· σε άλλες περιπτώσεις, μέλη σωμάτων επιστράφηκαν μετά την ταφή. Δύο σοροί δεν βρέθηκαν ποτέ.

Η συνεχιζόμενη άρνηση ανάληψης ευθύνης και η μακροχρόνια σιωπή γύρω από τις συνθήκες της τραγωδίας επέτειναν τον ψυχικό πόνο των οικογενειών των θυμάτων. Το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτός ο παρατεταμένος πόνος, η αβεβαιότητα και η προσβολή της μνήμης των νεκρών συνιστούν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, αποτυπώνοντας την κατάρριψη της MH17 όχι μόνο ως τραγωδία, αλλά και ως μνημειώδη αποτυχία λογοδοσίας από την πλευρά ενός κράτους.

Οι αιτήσεις που εκκρεμούν

Ενώπιον του ΕΔΔΑ εκκρεμούν τέσσερις διακρατικές αιτήσεις της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας και περίπου 9.500 ατομικές προσφυγές που αφορούν τα γεγονότα στην Κριμαία, την ανατολική Ουκρανία, τη Θάλασσα του Αζόφ και τις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις από τις 24 Φεβρουαρίου 2022. Εκκρεμεί επίσης μία διακρατική αίτηση της Ολλανδίας κατά της Ρωσίας και τέσσερις ατομικές προσφυγές που έχουν κατατεθεί από περισσότερους από 500 συγγενείς θυμάτων της πτήσης MH17.

Συμπερασματικά, η Ρωσία κρίθηκε υπεύθυνη για παραβιάσεις των άρθρων 2, 3, 4§2, 5, 8, 9, 10, 11, 13 και 14 της Σύμβασης, καθώς και των άρθρων 1 και 2 του Πρωτοκόλλου 1, με το Δικαστήριο να επισημαίνει ότι η φύση και η κλίμακα της βίας και των απειλών της Ρωσίας απέναντι στην ίδια την ύπαρξη της Ουκρανίας «απειλούν την ειρήνη στην Ευρώπη» και παραβιάζουν κατάφωρα τη διεθνή έννομη τάξη που θεμελιώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το Δικαστήριο διέταξε τη Ρωσία να αποφυλακίσει χωρίς καθυστέρηση όλα τα άτομα που στερήθηκαν παράνομα την ελευθερία τους στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη έως τις 16 Σεπτεμβρίου 2022 και να συνεργαστεί άμεσα για την ίδρυση διεθνούς, ανεξάρτητου μηχανισμού εντοπισμού και επανένωσης των παιδιών που μεταφέρθηκαν παράνομα στη Ρωσία ή σε εδάφη υπό ρωσικό έλεγχο.

Ολόκληρη η απόφαση

ΠΗΓΗ: Nomiki Bibliothiki