Τον τελευταίο καιρό ομοσπονδιακοί πράκτορες της Βραζιλίας ξετυλίγουν διακριτικά το νήμα ενός ρωσικού δικτύου κατασκοπείας, το οποίο χρησιμοποιούσε τη χώρα ως «βιομηχανία κατασκόπων», σύμφωνα με έρευνα των New York Times που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη.

Πιο συγκεκριμένα, για χρόνια η Ρωσία φαίνεται πως χρησιμοποιούσε τη Βραζιλία ως βάση για τους πιο επίλεκτους πράκτορες των μυστικών της υπηρεσιών, γνωστούς ως «illegals».

Όπως αναφέρει διεξοδικά δημοσίευμα των Times, οι κατάσκοποι ζούσαν στη χώρα της Λατινικής Αμερικής τουλάχιστον επτά χρόνια και είχαν ενσωματωθεί πλήρως, διατηρώντας επιχειρήσεις και συνάπτοντας φιλίες και ερωτικές σχέσεις — γεγονότα που, με την πάροδο του χρόνου, αποτέλεσαν τα θεμέλια για τη δημιουργία των νέων τους ταυτοτήτων.

Στόχος τους, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, δεν ήταν να αναπτύξουν κατασκοπική δράση στη Βραζιλία, αλλά «να γίνουν οι ίδιοι Βραζιλιάνοι» και έπειτα, με τη νέα τους ταυτότητα, να αρχίσουν να αναπτύσσουν κατασκοπική δράση αλλού: στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή.

Τα τελευταία τρία χρόνια, οι βραζιλιάνικες αρχές έχουν τακτοποιήσει εννέα Ρώσους κατασκόπους που λειτουργούσαν με βραζιλιάνικες ταυτότητες – με τους έξι από αυτούς να μην έχουν αποκαλυφθεί δημόσια μέχρι και την Τετάρτη.

Το Agentstvo, ένα ανεξάρτητο ερευνητικό ρωσικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, περιέγραψε το γεγονός ως «μία από τις μεγαλύτερες αποτυχίες των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών».

Γιατί η Βραζιλία;

Μιλώντας στο αμερικανικό δίκτυο NPR, η δημοσιογράφος των Times Τζέιμς Μπράντλι εξήγησε πως υπάρχουν τρεις λόγοι οι οποίοι έκαναν τη Βραζιλία ελκυστικό προορισμό για το ρωσικό δίκτυο κατασκοπείας. Ο πρώτος είναι ότι η ίδια η χώρα αποτελείται από ένα πολυπολιτισμικό, ποικιλόμορφο πληθυσμό και άρα είναι εύκολο για οποιονδήποτε να ενσωματωθεί. Δεύτερον, τα βραζιλιάνικα διαβατήρια είναι από τα πιο χρήσιμα και ισχυρά στον κόσμο, καθώς με αυτά μπορεί κανείς να εισέλθει σε πολλές χώρες χωρίς βίζα. Τέλος, ο πιο σημαντικός λόγος σύμφωνα με τη δημοσιογράφο, είναι το βραζιλιάνικο σύστημα ταυτοποίησης. Ο τρόπος με τον οποίο αποκτά κανείς πιστοποιητικό γέννησης έχει ουσιαστικά «ένα παραθυράκι» που διευκολύνει την υποβολή αίτησης και απόκτησης σε σχέση με τις περισσότερες άλλες χώρες.

Ο άνθρωπος που οδήγησε στην αποκάλυψη

Το νήμα άρχισε να ξεδιπλώνεται τον Απρίλιο του 2022, δυο μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όταν η CIA ειδοποίησε την Ομοσπονδιακή Αστυνομία της Βραζιλίας για τον Βίκτορ Μούλερ Φερέιρα, με πραγματικό όνομα Σεργκέι Τσερκάσοφ. Εκείνος τότε, έκανε το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον το 2018, ενώ θα ξεκινούσε την πρακτική του άσκηση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στη Χάγη – ενώ επρόκειτο να ξεκινήσει η έρευνα για ρωσικά εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Χτίζοντας βραζιλιάνικη ταυτότητα

Είχε περάσει περίπου οκτώ χρόνια στη Βραζιλία χτίζοντας την ταυτότητά του, αλλά όταν έφτασε στην Ολλανδία, οι ολλανδικές αρχές του αρνήθηκαν την είσοδο και τον έστειλαν πίσω στο Σάο Πάολο. Εκεί, μετά από έλεγχο, το διαβατήριό του και η ταυτότητά του βρέθηκαν «καθαρά», όμως τον πρόδωσε το πιστοποιητικό γέννησής του. Η γυναίκα που αναφερόταν ως μητέρα του, σύμφωνα με συγγενή της είχε πεθάνει και δεν είχε ποτέ παιδιά, ενώ ο αναγραφόμενος ως πατέρας του φαίνεται πως δεν υπήρξε ποτέ.

Μαζί με την ιστορία του Τσερκάσοφ – ο οποίος εκτίει επί του παρόντος ποινή φυλάκισης πέντε ετών στη Βραζιλία για πλαστογράφηση εγγράφων-, άρχισε να καταρρέει και ολόκληρη η ρωσική επιχείρηση. Οι βραζιλιάνικες αρχές άρχισαν στη συνέχεια να αναζητούν και άλλα λεγόμενα «φαντάσματα» στο πλαίσιο μιας έρευνας με τίτλο «Operation East».

Παρ’ όλο που έχουν ήδη ταυτοποιήσει και αποκαλύψει τις ταυτότητες εννέα εξ αυτών, ο Τσερκάσοφ είναι ο μόνος που έχει καταδικαστεί στη Βραζιλία. «Οι υπόλοιποι, στην πραγματικότητα απλώς γλίστρησαν μέσα από τα χέρια των βραζιλιάνων αστυνομικών καθώς τους ερευνούσαν», αναφέρει η Μπράντλι. Εκτιμάται πως όλοι είναι τώρα πίσω στη Ρωσία.