Πριν από λίγες μέρες, στη διάρκεια τηλεοπτικής συζήτησης σχετικά με τους «αρνητές των εκλογών» και με το ότι κάμποσοι απ’ αυτούς κατεβαίνουν στις ενδιάμεσες εκλογές, ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, Ισραηλινός καθηγητής και συγγραφέας του βιβλίου «Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου», ανατρίχιασε και είπε με σοβαρό ύφος πως η αμερικανική δημοκρατία είναι πλέον τόσο προβληματική που «οι επόμενες προεδρικές εκλογές θα μπορούσαν να είναι και οι τελευταίες δημοκρατικές εκλογές στην ιστορία των ΗΠΑ».
«Δεν είναι μεγάλη η πιθανότητα, αλλά θα μπορούσε να συμβεί» σχολίασε.
- Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ στις κάλπες υπό το φάντασμα του Τραμπ – Οι 4 Πολιτείες-κλειδιά – Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις
Κι όμως, μέχρι πρότινος δεν θα μπορούσαμε καν να φανταστούμε ότι βγήκε κάποιος στην αμερικανική τηλεόραση και δήλωσε πως το εκλογικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών ίσως είναι καταδικασμένο.
Ο Χαράρι συνήθως δεν προβαίνει σε εμπρηστικές δηλώσεις. Είναι ένας μορφωμένος και σκεπτόμενος ιστορικός. Ωστόσο, όχι μόνο ανέφερε αυτή την πιθανότητα, αλλά το εκπληκτικό της υπόθεσης είναι πως αυτά που είπε δεν ήταν καθόλου σοκαριστικά.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα των Financial Times, η πρόβλεψη του θανάτου της αμερικανικής δημοκρατίας έχει γίνει σχεδόν φυσιολογική.
Ο κύριος λόγος γι’ αυτό, φυσικά, είναι το ότι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να λέει ψέματα για τις εκλογές του 2020. Και κάνοντάς το αυτό, αρνείται να αποδεχθεί το ίδιο το θεμέλιο μιας λειτουργικής δημοκρατίας: την ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας.
Αν ήταν ο μόνος που ξεστόμιζε θεωρίες συνωμοσίας, τότε αυτές δεν θα επηρέαζαν τόσο πολύ κόσμο. Αυτά που λέει όμως έχουν υιοθετηθεί και από άλλους Ρεπουμπλικάνους, εμφανίζονται ξανά και ξανά στα κοινωνικά δίκτυα σε σημείο αηδίας και παπαγαλίζονται από τους υπεροπαδούς του στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Ορισμένοι αρνητές των εκλογών μάλιστα, στην τοπική αυτοδιοίκηση, αλλάζουν μέχρι και νόμους προκειμένου να εξασφαλίσουν περισσότερο έλεγχο στις μελλοντικές κάλπες.
Η βίαιη εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου 2021 ήταν από πολλές απόψεις η φυσική συνέπεια της αντιδημοκρατικής ρητορικής του Τραμπ. Οι εξεγερμένοι μπήκαν ένοπλοι στο κτήριο και προσπάθησαν να εμποδίσουν την επικύρωση της νίκης του Τζο Μπάιντεν. Ευτυχώς, οι απόπειρες ανατροπής της δημοκρατίας απέτυχαν.
Πολλοί όμως αυτή τη στιγμή πιστεύουν ότι ο Τραμπ θα πάρει σίγουρα το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων την επόμενη φορά. Αν συμβεί αυτό, θα μπορούσε να κερδίσει στις εκλογές του 2024.
Όπως τονίζουν οι FT, μέλη του κύκλου του Τραμπ παραδέχονται ότι αν επιστρέψουν στην εξουσία, όχι μόνο θα προσπαθήσουν να εκδικηθούν τους αξιωματούχους που ερευνούν τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου, αλλά σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν και μια ελάχιστα γνωστή νομική ρήτρα, το λεγόμενο «Schedule F», προκειμένου να εκδιώξουν τους αντιπάλους τους από τη δημόσια διοίκηση. Αυτό το τελευταίο έχει πολύ μεγάλη σημασία, δεδομένου ότι κάποιοι γραφειοκράτες προσπαθούν να βάλουν φρένο στις χειρότερες υπερβολές της διακυβέρνησης Τραμπ.
Αυτό λοιπόν που ίσως έρχεται το 2024, αν όχι νωρίτερα, είναι μια πολιτική της εκδίκησης.
Όλα αυτά εξηγούν γιατί οι Δημοκρατικοί φοβούνται έναν θάνατο της δημοκρατίας. Το άλλο όμως όμως που είναι εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι και Ρεπουμπλικάνοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Πρόσφατη δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου Quinnipiac καταδεικνύει ότι το 69% των Ρεπουμπλικάνων πιστεύει πως η δημοκρατία απειλείται -ακριβώς το ίδιο ποσοστό με εκείνο των Δημοκρατικών. Οι Ρεπουμπλικάνοι όμως δεν κατηγορούν τον Τραμπ γι’ αυτό: είτε συμφωνούν με το ψέμα του Τραμπ ότι το αποτέλεσμα των εκλογών του 2020 είναι κατασκευασμένο, είτε θεωρούν ότι ο «ριζοσπαστικός εξτρεμισμός» των Δημοκρατικών υπονομεύει τις αμερικανικές αξίες.
Στο μεταξύ οι ψηφοφόροι χάνουν την πίστη τους στην ιδέα ότι μπορεί να υπάρξει διάλογος μεταξύ διαφορετικών απόψεων. Με την παραπληροφόρηση να εξαπλώνεται, ορισμένα άτομα ριζοσπαστικοποιούνται. Η φρικτή επίθεση ενάντια στο σύζυγο της Νάνσι Πελόζι τροφοδοτεί την ανησυχία για ακόμα περισσότερη βία. Πρόσφατη έρευνα του Reuters/Ipsos αποκαλύπτει ότι το 40% των ψηφοφόρων ανησυχεί πλέον μην πέσει θύμα εκφοβισμού στη διάρκεια των εκλογών.
Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ: Οι Ρεπουμπλικανοί, οι «αφυπνισμένες» Big Business και ένα… θυελλώδες «διαζύγιο»
Ένα άλλο ζήτημα ίσως είναι το ότι βαθμιαία οι πολιτικές διαφορές καθορίζονται όλο και λιγότερο από ιδέες και όλο και περισσότερο από προσωπικές συμμαχίες και μίση. Μια έρευνα του Pew έδειξε τον Αύγουστο ότι το 72% των Ρεπουμπλικάνων θεωρεί τους Δημοκρατικούς ανήθικους και ανέντιμους ανθρώπους, έναντι 47% το 2016. Σχεδόν άλλοι τόσοι Δημοκρατικοί βλέπουν υπό αυτό το ίδιο πρίσμα τους Ρεπουμπλικάνους, με το ποσοστό να εμφανίζει παρόμοια δραματική αύξηση τα τελευταία έξι χρόνια. Αυτό είναι φυλετισμός, επισημαίνουν οι FT.
Σημαίνουν όλα αυτά ότι η πρόβλεψη του Χαράρι για πιθανή κατάρρευση της δημοκρατίας είναι σωστή; «Προσωπικά, εξακολουθώ να δυσκολεύομαι να το πιστέψω» τονίζει η αρθρογράφος. Εξάλλου, η πόλωση και η πολιτική βία συνιστούν χαρακτηριστικά της αμερικανικής δημοκρατίας από την πρώτη στιγμή, με εμβόλιμες περιόδους σημαντικής προόδου. Υπάρχει ίσως ελπίδα να οδεύουμε αυτή τη στιγμή προς μια τέτοια περίοδο.
Αυτό όμως ίσως αργήσει να έρθει: μια άλλη κατατοπιστική πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι, παρότι ένα 71% των Αμερικανών πιστεύει πλέον ότι η δημοκρατία απειλείται, μόλις το 7% θεωρεί ότι το να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα αποτελεί εθνική προτεραιότητα.
Με άλλα λόγια, ίσως χρειαστεί η κρίση να γίνει ακόμα πιο βαθιά πριν υπάρξει αντίδραση. Γι’ αυτό, βέβαια, χρειάζεται από τη μία άνθρωποι σαν τον Χαράρι να φωνάζουν και από την άλλη όλοι οι υπόλοιποι να θυμούνται να σοκαριστούν.
