Οι συνθήκες για παραγωγή καινοτομίας στην Ελλάδα «απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ευνοϊκές» διαπιστώνει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στην έκθεσή του Προοπτικές για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και την Καινοτομία 2016.

Η έκθεση αναγνωρίζει ότι, παρά τις οικονομικές δυσκολίες, η Ελλάδα επιχειρεί μέσα από μια «στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης» (2014-2020), να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του συστήματος παραγωγής καινοτομίας.

Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι, αν και σταδιακά αυξάνονται οι δαπάνες της χώρας για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) ως ποσοστό του ΑΕΠ (0,96% το 2015 από 0,67% το 2008), η Ελλάδα παραμένει στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης του ΟΟΣΑ.

Η έκθεση αναφέρει ότι «αν και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ της εκπαίδευσης και της έρευνας είναι ισχυρές και ακμαίες, το δημόσιο ερευνητικό σύστημα ως σύνολο είναι σε μεγάλο βαθμό απομονωμένο από τον παραγωγικό τομέα.

Τα δημόσια ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια δεν τείνουν να αξιοποιήσουν εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματά τους, όπως φαίνεται και από τον υπερβολικά χαμηλό αριθμό των πατεντών τους».

Επισημαίνεται ακόμη ότι «ο επιχειρηματικός τομέας έχει ανεπαρκή απόδοση σε δραστηριότητες R&D», ότι «η οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει απώλεια ανθρωπίνου δυναμικού για R&D και ότι «οι συνθήκες για καινοτομία στην Ελλάδα απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ευνοϊκές».

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι «η Ελλάδα στερείται διεθνώς κορυφαίων ιδιωτών επενδυτών σε R&D και ότι γενικότερα οι ελληνικές εταιρείες δεν διακρίνονται για την καινοτομία τους, ενώ παράλληλα επισημαίνει τις προσπάθειες της κυβέρνησης για ενίσχυση της καινοτομίας με διάφορες πρωτοβουλίες.

Η κατάσταση διεθνώς

Σε διεθνές επίπεδο, η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας εμφανίζει πτώση την τελευταία διετία, μια ανησυχητική τάση την ώρα που πολλές παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η άνοια και η γήρανση του πληθυσμού, απαιτούν νέες λύσεις.

Οι δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), που πραγματοποιούνται από ερευνητικά κέντρα του δημόσιου τομέα και από πανεπιστήμια, εμφάνισαν πτώση το 2014 στις χώρες του ΟΟΣΑ για πρώτη φορά από το 1981 που άρχισε να συντάσσεται η έκθεση. Μετά από τρεις δεκαετίες συνεχούς αύξησης, οι δαπάνες αυτές είχαν αρχίσει να επιβραδύνονται από το 2010, ώσπου το 2014 κινήθηκαν πτωτικά.

Η έκθεση προειδοποιεί ότι το ευρύτερο κύμα κατά της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης μπορεί να έχει στο μέλλον ακόμη πιο αρνητικό αντίκτυπο στην καινοτομία, η οποία ανθεί μέσα σε περιβάλλον ανοικτών συνόρων και ανταλλαγών επιστημόνων και νέων ιδεών.
Οι κρατικές δαπάνες R&D υποχωρούν σε πολλές χώρες που δίνουν προτεραιότητα σε άλλες πολιτικές, όπως οι συντάξεις και η υγεία.

Αν και χώρες όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Ν.Κορέα συνεχίζουν να επενδύουν περισσότερα κονδύλια για έρευνα και καινοτομία, άλλες χώρες (ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Ισπανία κ.α.) εμφανίζουν μείωση των σχετικών πόρων.

Καθώς η οικονομική ανάπτυξη συνεχίζει να είναι αργή σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες παράλληλα πιέζονται από τα δημοσιονομικά βάρη τους, οι κρατικές δαπάνες R&D αναμένεται να εμφανίσουν στασιμότητα ή περαιτέρω υποχώρηση στα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η έκθεση καταγράφει την τάση των κυβερνήσεων να προτιμούν πλέον όχι τις άμεσες επιδοτήσεις αλλά τα φορολογικά κίνητρα για τις εταιρείες που κάνουν επενδύσεις R&D μόνες τους ή σε συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Αυτό τείνει να μειώσει τα κεφάλαια για βασική έρευνα και να προσανατολίσει τις επενδύσεις εκεί μόνο όπου υπάρχει προοπτική ανάπτυξης κερδοφόρων προϊόντων.

Σύμφωνα με την έκθεση, πέντε χώρες (ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, Γερμανία, Ινδία) δαπανούν το 60% των παγκοσμίων δημοσίων δαπανών για R&D, ενώ 25 χώρες το 90%.

Το Top 10 των μελλοντικών τεχνολογιών

Ο ΟΟΣΑ ξεχωρίζει δέκα αναδυόμενες τεχνολογίες που έχουν το δυναμικό να μεταμορφώσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τα επόμενα δέκα έως 15 χρόνια και στις οποίες οι χώρες θα πρέπει να δώσουν έμφαση. Αυτές είναι (χωρίς ιεραρχική αξιολόγηση):

  • Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT)
  • Τεχνητή Nοημοσύνη
  • Ανάλυση Μεγάλων Δεδομένων
  • Νευρο-Τεχνολογίες
  • Νανο-Υλικά
  • Συνθετική Βιολογία
  • Μικροδορυφόροι και Νανοδορυφόροι
  • Προωθημένες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας
  • Βιομηχανική παραγωγή με προσθετική διαδικασία-τρισδιάστατη εκτύπωση
  • Τεχνολογία Blockchain