Οι δύο άνδρες σκοπεύουν να αδράξουν την ευκαιρία που παρουσιάστηκε με το δημοψήφισμα για Brexit του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο έδειξε ότι, στη σημερινή ΕΕ, ο προτιμώμενος τρόπος των ανελεύθερων δημοκρατών – τα ψέματα και η λάσπη – μπορεί να είναι πολιτικά και επαγγελματικά επωφελής (απλά δείτε τον νέο υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, τον Μπόρις Τζόνσον, έναν κορυφαίο Brexiteer).
Αυτό που φέρνει ο Ορμπάν στην εταιρική σχέση είναι σαφές: ένα είδος «ρεαλιστικού» λαϊκισμού. Έχει ευθυγραμμίσει το κόμμα του, το Fidesz, με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, το οποίο τον κρατά επισήμως εντός του πολιτικού κατεστημένου και κάνει την Γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ σύμμαχο που του παρέχει πολιτική προστασία, παρά την ανελεύθερη διακυβέρνησή του. Αλλά ο Κατσίνσκι διάλεξε να συμμαχήσει το PiS με την περιθωριακή Συμμαχία των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, και τσακώνεται σχεδόν ασταμάτητα με την Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Εχει μια μεσσιανική ταυτότητα που ευνοεί ένα συγκεκριμένο είδος ηγέτη – αυτόν που, όπως ο Πούτιν, φαίνεται να διαπνέεται από μια αίσθηση αποστολής (στην περίπτωση του Πούτιν, είναι η ίδια αποστολή που διακηρύχθηκε από τους τσάρους: Ορθοδοξία, απολυταρχία, και εθνικισμός). Έτσι, ενώ ο Ορμπάν είναι ένας κυνικός, ο Κατσίνσκι είναι φανατικός, για τον οποίον ο πραγματισμός είναι σημάδι αδυναμίας.
Ο Κατσίνσκι αποκαλεί όσους βρίσκονται εκτός του στρατοπέδου του «το χειρότερο είδος Πολωνών». Ο Homo Kaczyńskius είναι ένας Πολωνός που ανησυχεί συνεχώς για την μοίρα της χώρας του, και ο οποίος δείχνει τα δόντια του σε επικριτές και διαφωνούντες, ιδιαίτερα στους ξένους. Οι ομοφυλόφιλοι και οι λεσβίες δεν μπορεί να είναι αληθινοί Πολωνοί. Ολα τα μη-πολωνικά στοιχεία εντός της Πολωνίας θεωρούνται ως απειλή. Η κυβέρνηση του PiS δεν έχει δεχθεί ούτε έναν πρόσφυγα από τον μικροσκοπικό αριθμό – μόλις 7.500 – που η Πολωνία, μια χώρα περίπου 40 εκατομμυρίων ανθρώπων, έχει συμφωνήσει με την ΕΕ να λάβει.
Παρά τα διαφορετικά κίνητρά τους, Κατσίνσκι και Ορμπάν συμφωνούν ότι, στην πράξη, στόχος είναι η οικοδόμηση μιας νέας εθνικής κουλτούρας. Τα μέσα ενημέρωσης που χρηματοδοτούνται από το κράτος δεν είναι πλέον δημόσια, αλλά μάλλον «εθνικά». Το εκπαιδευτικό σύστημα μετατρέπεται σε όχημα για την προώθηση της ταύτισης με ένα λαμπρό και τραγικό παρελθόν.
Για τον Κατσίνσκι, η εξωτερική πολιτική είναι συνάρτηση της ιστορικής πολιτικής. Εδώ, οι δύο άνδρες διαφέρουν: ενώ ο πραγματισμός του Ορμπάν τον κρατά μακριά από υπερβολικές συγκρούσεις με τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς εταίρους, ο Κατσίνσκι αδιαφορεί για τους γεωπολιτικούς υπολογισμούς. Στο κάτω-κάτω, ένας μεσσίας δεν αλλάζει τις πεποιθήσεις του ούτε προσκυνάει – ζει για να διακηρύσσει την αλήθεια.
Έτσι, ως επί το πλείστον, η εξωτερική πολιτική του Κατσίνσκι είναι ένα προκατειλημμένο σεμινάριο ιστορίας. Η Πολωνία προδόθηκε από τη Δύση. Η δύναμή της – σήμερα και πάντα – προέρχεται από την υπερηφάνεια, την αξιοπρέπεια, το θάρρος και την απόλυτη αυτάρκεια. Οι ήττες της είναι ηθικές νίκες που αποδεικνύουν τη δύναμη και το θάρρος του έθνους, επιτρέποντάς του, όπως και ο Χριστός, να επιστρέψει από τους νεκρούς μετά από 123 χρόνια απουσίας από τον χάρτη της Ευρώπης.
Το ερώτημα για την Ευρώπη τώρα είναι αν ο γάμος του μεσσιανικού και οπορτουνιστικού λαϊκισμού θα εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ένωση, ή αν θα περιοριστεί στην Κεντρική Ευρώπη. Ήδη, ο Γάλλος πρώην πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, που επιδιώκει επιστροφή στην εξουσία το 2017, υιοθετεί κάποια στοιχεία από την γλώσσα και τις στάσεις του άξονα Κατσίνσκι/Ορμπάν. Ο Τζόνσον, από την πλευρά του, έδειξε μια συγγένεια με τις μεθόδους τους. Θα ακολουθήσουν και άλλοι;
O κ.Sławomir Sierakowski είναι ιδρυτής του κινήματος Krytyka Polityczna και διευθυντής του Institute for Advanced Study στη Βαρσοβία.
