Ευρωπαϊκή συμμαχία με τη Ρωσία διαγράφει ο γόρδιος δεσμός της Συρίας

Εδώ και τέσσερα χρόνια μαίνεται ένας αιματηρός πόλεμος στη Συρία. Αυτό που ξεκίνησε ως μια δημοκρατική εξέγερση κατά της δικτατορίας του Μπασάρ αλ Ασαντ έχει εξελιχθεί σε ένα σύμπλεγμα συγκρούσεων που εν μέρει αντανακλά μια βίαιη μάχη για την περιφερειακή κυριαρχία μεταξύ αντιπροσώπων του Ιράν, της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας. Αυτή η σύγκρουση, όπως έχει αποδειχθεί και από τις συρράξεις στην Υεμένη, μπορεί να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή. Και τώρα η Ρωσία μέσω της στρατιωτικής της επέμβασης για λογαριασμό του Ασαντ επιδιώκει να ενισχύσει τη θέση της ως παγκόσμιας δύναμης έναντι της Δύσης (ειδικότερα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής).

Η σύγκρουση στη Συρία λοιπόν εκτυλίσσεται σε τουλάχιστον τρία επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο. Και επειδή οι συρράξεις αφέθηκαν να φουντώσουν και να εξαπλωθούν, έχουν χάσει τη ζωή τους περίπου 250.000 άνθρωποι. Εφέτος το καλοκαίρι η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολόγισε τον αριθμό των προσφύγων που έχουν τραπεί σε φυγή από τη Συρία στα τέσσερα εκατομμύρια, συν τα 7,6 εκατομμύρια των εκτοπισμένων στο εσωτερικό της χώρας. Εν τω μεταξύ η ροή σύρων προσφύγων προς την Ευρώπη έχει εξελιχθεί σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισε ποτέ η Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ο συριακός εμφύλιος αποτελεί πλέον μία από τις πιο επικίνδυνες ζώνες ανάπτυξης της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, όπως έχουν δείξει οι επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στην Αγκυρα, στη Βηρυτό και στο Παρίσι, καθώς και η έκρηξη βόμβας σε ρωσικό επιβατικό αεροσκάφος πάνω από τη Χερσόνησο του Σινά. Επιπλέον η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού από την Τουρκία έχει αυξήσει τον κίνδυνο να εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο και οι μεγάλες δυνάμεις. Για όλους αυτούς τους λόγους ο συριακός πόλεμος πρέπει να τερματιστεί το συντομότερο δυνατόν.

Επειτα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι εμφανίστηκε μια νέα ευκαιρία να δοθεί ένα τέλος στην αγωνία της Συρίας καθώς όλες οι σημαντικές δυνάμεις (εκτός του ISIS) είναι πλέον πρόθυμες να καθήσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, παρότι όλες οι δυνάμεις έχουν συμφωνήσει πρώτα απ’ όλα να πολεμήσουν το ISIS, το μεγάλο ερώτημα είναι αν όντως θα το κάνουν.

Οι Κούρδοι στη Βόρεια Συρία και το Ιράκ είναι οι πιο αποτελεσματικοί μαχητές εναντίον του ISIS, αλλά οι δικές τους εθνικές φιλοδοξίες τούς θέτουν σε αντιπαράθεση με την Τουρκία. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία μάχονται κατά κύριο λόγο ο ένας εναντίον του άλλου για την περιφερειακή κυριαρχία, βασιζόμενοι σε μη κρατικούς φορείς. Η Ρωσία μάχεται για το διεθνές κύρος της και εναντίον οποιασδήποτε αλλαγής καθεστώτος.

Η Ρωσία βρίσκεται συνεπώς στο πλευρό του Ιράν όσον αφορά την υποστήριξη της δικτατορίας του Ασαντ και το Ιράν, με τη σειρά του, υπηρετεί τα δικά του γεωπολιτικά συμφέροντα υποστηρίζοντας τον σιιτικό του σύμμαχο στον Λίβανο, τη Χεζμπολάχ, για την οποία η συριακή ενδοχώρα είναι απαραίτητη. Η Γαλλία έχει πάρει πιο σοβαρά από οποιαδήποτε άλλη φορά την υπόθεση της καταπολέμησης του ISIS, ενώ η Γερμανία και άλλοι Ευρωπαίοι αισθάνονται υποχρεωμένοι να τη βοηθήσουν.

Οι ΗΠΑ εν τω μεταξύ δρουν με τραβηγμένο το χειρόφρενο. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θέλει πρωτίστως να αποφύγει την εμπλοκή των ΗΠΑ σε άλλον έναν πόλεμο στη Μέση Ανατολή πριν από τη λήξη της θητείας του. Με την κύρια παγκόσμια δύναμη ωστόσο να παραμένει στο περιθώριο, το αναπόφευκτο αποτέλεσμα είναι ένα άκρως επικίνδυνο κενό εξουσίας το οποίο ο επιδιώκει να εκμεταλλευτεί ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ειδικότερα, επειδή οι ΗΠΑ αρνούνται να αναλάβουν ρόλο ηγέτη και η Ευρώπη είναι πολύ αδύναμη στρατιωτικά για να επηρεάσει μόνη της τις εξελίξεις στη Συρία, υπάρχει η απειλή μιας de facto ευρωπαϊκής συμμαχίας με τη Ρωσία του Πούτιν. Αυτό θα ήταν ένα σοβαρό σφάλμα, δεδομένου ότι οποιαδήποτε συνεργασία με τη Ρωσία δεν θα περιόριζε ούτε θα τερμάτιζε τον πόλεμο στη Συρία.

Οποιαδήποτε συνεργασία της Δύσης με τη Ρωσία θα πρέπει να αποφύγει δύο εκβάσεις: τη συσχέτιση του συριακού ζητήματος με το Ουκρανικό και τη στρατιωτική συνεργασία με τον Ασαντ. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να καταβληθεί μια προσπάθεια προκειμένου να συνδεθεί η στρατιωτική επέμβαση εναντίον του ISIS με μια συμφωνία για μια διαδικασία πολιτικής μετάβασης η οποία θα περάσει από την εκεχειρία σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας για τη Συρία, κάτι που θα σημάνει το τέλος του καθεστώτος Ασαντ.

Εν τέλει η αποφασιστική μάχη κατά του ισλαμιστικού εξτρεμισμού θα λάβει χώρα εντός της κοινότητας των σουνιτών. Ποια μορφή του σουνιτικού Ισλάμ θα επικρατήσει: η ουχαμπιτική εκδοχή της Σαουδικής Αραβίας ή μια πιο σύγχρονη και πιο μετριοπαθής εκδοχή; Αυτό είναι το καθοριστικό ερώτημα για την καταπολέμηση του ISIS και των ομοίων του. Στο πλαίσιο αυτό σημαντικός παράγοντας θα είναι ο τρόπος με τον οποίο η Δύση θα αντιμετωπίζει τους μουσουλμάνους: ως ευπρόσδεκτους πολίτες με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις ή ως μόνιμα παρείσακτους και βορά για τους στρατολόγους των τζιχαντιστών.