Από ανθρώπινη ασθένεια πέθανε ο Κνουτ;

Ποιος δεν θυμάται τον Κνουτ, το διάσημο πολικό αρκουδάκι του Ζωολογικού Κήπου του Βερολίνου που προκάλεσε τεράστια συγκίνηση με τον ξαφνικό θάνατό του στις 19 Μαρτίου του 2011; Ο Κνουτ έπεσε και πνίγηκε στη λιμνούλα του μπροστά στα μάτια εκατοντάδων επισκεπτών. Οι ειδικοί που εξέτασαν τις συνθήκες θανάτου και διενήργησαν νεκροψία είχαν ανακοινώσει τότε ότι το αρκουδάκι-σύμβολο του βερολινέζικου ζωολογικού κήπου οδηγήθηκε στον πνιγμό από επιληπτική κρίση την οποία υπέστη επειδή έπασχε από εγκεφαλίτιδα.

Οι επιστήμονες ωστόσο δεν είχαν κατορθώσει να εντοπίσουν κάποιον ιό, βακτήριο ή παράσιτο που προκαλούσε τη φλεγμονή στον εγκέφαλό του. Ως αποτέλεσμα, η διάγνωση είχε μείνει ανοιχτή και ως αιτία θανάτου είχε αναφερθεί η «εγκεφαλίτιδα αγνώστου αιτιολογίας». Μια νέα μελέτη έρχεται ωστόσο τώρα να διαλευκάνει το μυστήριο. Οι επιστήμονες που τη διεξήγαγαν υποστηρίζουν ότι ο Κνουτ έπασχε από μια αυτοάνοση μορφή εγκεφαλίτιδας η οποία είναι κοινή –και ιάσιμη –στους ανθρώπους. Αν αυτή η νέα διάγνωση είναι σωστή, ο Κνουτ αποδεικνύεται ακόμη πιο ξεχωριστός: αποτελεί το πρώτο διαπιστωμένο περιστατικό εμφάνισης της συγκεκριμένης νόσου σε άλλο ζώο πέραν του ανθρώπου.

Σύμφωνα με τη νέα, «βελτιωμένη» διάγνωση ο Κνουτ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία τεσσάρων ετών, έπασχε από μια αυτοάνοση φλεγμονή του εγκεφάλου η οποία είναι γνωστή ως εγκεφαλίτιδα του αντισώματος έναντι του υποδοχέα NMDA ή εγκεφαλίτιδα anti-NMDAR. Η συγκεκριμένη νόσος έχει ανακαλυφθεί σχετικά πρόσφατα, εδώ και μερικά χρόνια, όπως όμως έχει διαπιστωθεί αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή μη λοιμώδους εγκεφαλίτιδας στους ανθρώπους. Διαβάζοντας τα αποτελέσματα της ιατροδικαστικής έκθεσης που αφορούσε τον θάνατο του Κνουτ ο Χάραλντ Πρους, ερευνητής στο Γερμανικό Κέντρο Νευροεκφυλιστικών Νόσων και στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Charité του Βερολίνου με ειδικότητα στην εγκεφαλίτιδα, εντόπισε στα όσα αναφέρονταν ομοιότητες με τις δικές του παρατηρήσεις γύρω από τις νόσους του εγκεφάλου στους ανθρώπους.

Οι ομοιότητες αυτές τον έκαναν να σκεφτεί ότι ενδεχομένως ο Κνουτ έπασχε από κάποια αυτοάνοση φλεγμονή του εγκεφάλου. Ετσι, ήρθε σε επαφή με τον καθηγητή Αλεξ Γκρίνγουντ, επικεφαλής του Τμήματος Ασθενειών της Αγριας Ζωής στο Ινστιτούτο Ερευνών για τους Ζωολογικούς Κήπους και την Αγρια Ζωή Λάιμπνιτς, ο οποίος ήταν επικεφαλής της πρώτης έρευνας για τα αίτια θανάτου του Κνουτ και του εξέθεσε την άποψή του. Οι δύο επιστήμονες συμφώνησαν να εξετάσουν μαζί αυτό το ενδεχόμενο.

«Ανθρώπινα» διαγνωστικά κριτήρια

Οι ερευνητές και οι συνεργάτες τους αποφάσισαν να εφαρμόσουν για τη διερεύνηση της μορφής της εγκεφαλίτιδας του διάσημου πολικού αρκούδου τα διαγνωστικά κριτήρια που εφαρμόζονται στους ανθρώπους. Η προσέγγιση αυτή απέδωσε καρπούς, αφού τους έδωσε τη δυνατότητα να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Οπως περιγράφουν στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Scientific Reports», εξετάζοντας ιστούς του Κνουτ εντόπισαν στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης υψηλές συγκεντρώσεις αντισωμάτων τα οποία προσδένονται εξειδικευμένα στις υπομονάδες NR1 του υποδοχέα NMDA.

Χρησιμοποιώντας μια τεχνική ανοσοσήμανσης οι επιστήμονες έκαναν στη συνέχεια τεστ σε ποντίκια και είδαν ότι τα αντισώματα αυτά προσδένονταν σε τμήματα του εγκεφάλου των πειραματόζωων με μοτίβα σχεδόν ταυτόσημα με αυτά που παρατηρούνται στους ανθρώπους που πάσχουν από εγκεφαλίτιδα anti-NMDAR.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν, όπως τονίζουν στη μελέτη τους, ότι τα συγκεκριμένα αντισώματα ενδέχεται να προκάλεσαν την εγκεφαλίτιδα που οδήγησε τον Κνουτ στον θάνατο. «Η μελέτη αυτή μας πρόσφερε τη δυνατότητα να επεκτείνουμε και να βελτιώσουμε τις μεθόδους εξέτασής μας» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο δρ Πρους.

«Ως τώρα αυτή η αυτοάνοση νόσος ήταν γνωστή μόνο στους ανθρώπους. Στην ασθένεια αυτή το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού υπεραντιδρά και παράγει αντισώματα τα οποία προκαλούν βλάβη στα νευρικά κύτταρα αντί να πολεμούν τα παθογόνα. Επιληπτικές κρίσεις, παραισθήσεις και παράνοια είναι μερικά από τα πιθανά συμπτώματα». Στη μελέτη οι επιστήμονες τονίζουν επίσης ότι η εγκεφαλίτιδα anti-NMDAR του Κνουτ δείχνει ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα μπορούν να εμφανιστούν και σε άλλα θηλαστικά εκτός από τον άνθρωπο.