Η προσπάθεια ερμηνείας του αποτελέσματος του πρώτου δημοψηφίσματος της ύστερης μεταπολιτευτικής περιόδου είναι πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη. Στο μικροεπίπεδο της ανάλυσης είναι ιδιαίτερα δημοφιλής η ταξική διάσταση της ψήφου με τα επί μέρους κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα η ηλικία. Ωστόσο, μέχρι να γίνουν γνωστά όλα τα χαρακτηριστικά της μικροκοινωνιολογίας της ψήφου είναι ίσως καίριο να σταθούμε στο μακροεπίπεδο της ανάλυσης.
Στην Ελλάδα, η παραδοσιακή διαιρετική τομή της κοινωνίας βάσει της οποίας αποκρυσταλλώθηκε το πολιτικό και κομματικό σύστημα είναι αυτή της Αριστεράς – Δεξιάς. Και ενώ υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για τη μέχρι σήμερα διάρκειά της, αρκετοί ερευνητές εντοπίζουν άλλη μία πολιτισμική διάσταση που τέμνει εγκάρσια τον άξονα Α-Δ και διακρίνει τις εκσυγχρονιστικές, φιλελεύθερες δυνάμεις από τις παραδοσιακές, συντηρητικές, αμυντικές και ξενόφοβες.
Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, με το κίβδηλο ερώτημα και την ακραία πόλωση που δημιούργησε, αποτύπωσε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο αυτές τις τάσεις τόσο στα κόμματα όσο και στην κοινωνία. Πρόκειται κυρίως για μία από τα πάνω (top – down) διάχυση αυτών των αξιών από τα κόμματα στην κοινωνία. Αυτό γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο αν μελετήσει κανείς τις θέσεις των κομμάτων στον άξονα διεθνισμού/κοσμοπολιτισμού – εθνικισμού/εθνοκεντρισμού, αλλά ακόμη περισσότερο στον άξονα υπέρ – κατά της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, με τα κόμματα του αριστερού ριζοσπαστισμού (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ) να συμπλέουν με τα ακροδεξιά λαϊκιστικά (ΛΑΟΣ, ΑΝΕΛ, ΧΑ). Αυτή η διάσταση φαίνεται να διαχωρίζει και την κοινωνία (bottom – up) επιβεβαιώνοντας τη σύγκλιση μεταξύ των θέσεων των κομμάτων και των ψηφοφόρων.
Εθνικολαϊκιστικές, συντηρητικές, αμυντικές και, φυσικά, ξενόφοβες δυνάμεις στοιχήθηκαν πίσω από τη συμμαχία του «Οχι», περιχαρακώνοντας τη χώρα σε έναν κλειστό ορίζοντα με εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, διατρανώνοντας ένα «εθνικά υπερήφανο» «Οχι», εφάμιλλο, για πολλούς, με το «Οχι» του Μεταξά. Τα διακυβεύματα που θα απασχολήσουν τη χώρα το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση της κρίσης στην οικονομία, αλλά και η επούλωση των πληγών που προκάλεσε αυτή η διαίρεση.
Η κυρία Αναστασία Καφέ είναι υποψήφια διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ