Από την Κινσάσα του Κονγκό ξεκίνησε η επιδημία του AIDS, κάποια στιγμή τη δεκαετία του 1920, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Science. Μετά από ενδελεχή έρευνα, διεθνής επιστημονική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέλεια «καταιγίδα» συμπτώσεων είχαν ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του ιού HIV.
13 φορές μετάδοση από τον πίθηκο στον άνθρωπο, 1 ήταν η «φαρμακερή»
Ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS εκτιμάται ότι μεταδόθηκε από τους πιθήκους στους ανθρώπους τουλάχιστον 13 διαφορετικές φορές, αλλά μόνο μία από αυτές οδήγησε στην επιδημία, και αυτό έγινε στην Κινσάσα. Οι ερευνητές από τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και της Λουβέν, με επικεφαλής τον δρα Όλιβερ Πάιμπας εξηγούν ότι η συνύπαρξη πολλών παραγόντων (πληθυσμιακή αύξηση, πορνεία, διευκόλυνση μετακινήσεων χάρη στις νέες σιδηροδρομικές γραμμές, χρήση μολυσμένων βελόνων στις κλινικές κ.α.), δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για την εξάπλωση του ιού.
Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν γενετική ανάλυση σε 800 δείγματα του ιού HIV, μεταξύ των οποίων στο αρχαιότερο γνωστό δείγμα με την κωδική ονομασία ZR59, που προέρχεται από έναν άνθρωπο στην Κινσάσα το 1959. Αναλύοντας τις διαδοχικές γενετικές μεταλλάξεις κατάφεραν να ανακατασκευάσουν το «οικογενειακό δέντρο» του AIDS και να βρουν τις πρώτες ρίζες του στη συγκεκριμένη περιοχή του Κονγκό. Να σημειωθεί ότι προηγούμενες μελέτες είχαν τοποθετήσει την αρχική μετάδοση του ιού από τους πιθήκους στους ανθρώπους στο νοτιοανατολικό Καμερούν, όχι μακριά από τα σύνορα με το τότε βελγικό Κονγκό.
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην εξάπλωση
Το Κονγκό, μια χώρα με μέγεθος σχεδόν όσο όλη η Δυτική Ευρώπη, ήταν βελγική αποικία έως το 1960. Η πρωτεύουσα Κινσάσα (πρώην Λεοπολντβίλ) ήταν το μεγαλύτερο αστικό και οικονομικό κέντρο στην κεντρική Αφρική. Ήταν μια μεγάλη και ταχέως αναπτυσσόμενη περιοχή, όπου -σύμφωνα με τα βελγικά ιατρικά αρχεία- υπήρχαν πολλές σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσοι. Η μαζική εισροή από την επαρχία ανδρών που έψαχναν για δουλειά, είχε οδηγήσει σε «έκρηξη» της πορνείας.
Επίσης, το σιδηροδρομικό δίκτυο και η διευκόλυνση των μετακινήσεων συντέλεσαν στη γρήγορη εξάπλωση των ασθενειών, μεταξύ αυτών και του ιού HIV, ο οποίος κάποια στιγμή μεταδόθηκε στους κατοίκους της επαρχίας, επειδή συνήθιζαν να τρώνε κρέας πιθήκων. Όταν, λόγω εσωτερικής μετανάστευσης, αυτοί οι φορείς μετοίκησαν στα αστικά κέντρα, ήταν θέμα χρόνου ο ιός να μεταδοθεί και σε άλλους εξαιτίας και των υπόλοιπων ευνοϊκών συνθηκών.
Μετά την Κινσάσα ο HIV εξαπλώθηκε στη γειτονική μεγάλη πόλη Μπραζαβίλ και, έως τη δεκαετία του ’30, στις πόλεις της επαρχίας Κατάνγκα με τα πολλά ορυχεία, 1.000 χιλιόμετρα νότια της Κινσάσα. Από εκεί, ο ιός HIV εξαπλώθηκε εύκολα στην υπόλοιπη υπο-σαχάρια Αφρική και τελικά σε όλο τον κόσμο.
Να σημειωθεί ότι, το AIDS διεγνώσθη ως ασθένεια το 1981 και ο ιός HIV ανακαλύφθηκε επισήμως το 1983. Έκτοτε, περισσότερα από 75 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, κυρίως στην Αφρική.
Ο ιός συνεχίζει να «νικά» τις θεραπείες
Δεκαετίες μετά την έναρξη της επιδημίας του AIDS και παρά τις επιστημονικές προόδους οι οποίες πράγματι έχουν μετατρέψει την άλλοτε σίγουρη «καταδίκη» σε μια χρόνια νόσο, ο ιός HIV συνεχίζει σε αρκετές περιπτώσεις να ξεφεύγει από την… απόχη των ιατρών. Ειδικοί από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου αναφέρουν ότι τελικώς η χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων μέσα σε λίγες ώρες από τη λοίμωξη με τον ιό HIV δεν χαρίζει την ίαση, όπως πιστευόταν. Το συμπέρασμα προέκυψε μετά από χορήγηση της θεραπείας σε ένα μωρό στο Μιλάνο. Αρχικώς ο ιός εξαφανίστηκε από την κυκλοφορία του αίματος του παιδιού, ωστόσο επανεμφανίστηκε δριμύτερος σύντομα μετά τη διακοπή της θεραπείας.
Συγκεκριμένα, όπως σημειώνουν οι ειδικοί στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet», το παιδί γεννήθηκε από μητέρα με HIV το 2009. Αμέσως μετά τη γέννησή του ξεκίνησε η θεραπεία και ο ιός εξαφανίστηκε ταχύτατα από τον οργανισμό του – δεν ήταν ανιχνεύσιμος ως την ηλικία των τριών ετών. Με βάση αυτά τα αποτελέσματα και σε συμφωνία με τη μητέρα, οι γιατροί αποφάσισαν να σταματήσουν την αντιρετροϊκή αγωγή. Την πρώτη εβδομάδα όλα συνέχιζαν να είναι καλά, τη δεύτερη όμως, ο ιός επανεμφανίστηκε.
Οπως σημείωσε ο καθηγητής Μάριο Κλέριτσε από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου στο BBC «μέσα σε λίγες ώρες από τη λοίμωξη ο ιός έχει ήδη αρχίσει να κρύβεται στα όργανα και έτσι η θεραπεία δεν μπορεί να τον εκριζώσει. Είμαστε πλέον σε θέση να θεραπεύουμε τους ασθενείς, όχι όμως και να τους προσφέρουμε ίαση».
Υπογραμμίζεται ότι αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση μωρού που έλαβε θεραπεία για τον HIV μετά τη γέννησή του και ενώ αρχικώς υπήρχε αισιοδοξία ότι ιάθηκε, τελικώς αποδείχθηκε ότι δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Τον περασμένο Ιούλιο έγινε γνωστή η περίπτωση ενός μικρού κοριτσιού που γεννήθηκε με HIV στις ΗΠΑ, θεωρήθηκε αρχικώς ότι έχει ιαθεί καθώς έλαβε θεραπεία μέσα σε λίγες ώρες από τη γέννησή του, ωστόσο αποδείχθηκε τελικώς ότι ο ιός συνέχισε να υπάρχει εντός του οργανισμού του. Το τετράχρονο σήμερα παιδί από το Μισισίπι παρέμεινε σε ύφεση επί δύο έτη, ωστόσο πλέον χρειάζεται να λαμβάνει και πάλι θεραπεία. «Σε ό,τι αφορά την οριστική θεραπεία του HIV βρισκόμαστε στο 0» κατέληξε ο δρ Κλέριτσε.
Μέχρι σήμερα μόνο ένας άνθρωπος παγκοσμίως θεωρείται ότι ιάθηκε από τον HIV. To 2007 ο Τίμοθι Ρέι Μπράουν υπεβλήθη σε μεταμόσχευση μυελού των οστών από δότη με μια σπάνια γενετική μετάλλαξη που χαρίζει ανθεκτικότητα στον HIV προκειμένου να αντιμετωπιστεί η οξεία μυελοειδής λευχαιμία με την οποία διαγνώστηκε (εκτός από τη διάγνωση για τον HIV την οποία είχε λάβει μια δεκαετία νωρίτερα). Εκτοτε δεν έχει εμφανίσει σημάδια ύπαρξης του ιού στον οργανισμό του.
