ΠΑΡΙΣΙ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ.
Το 1992, σε μια σουίτα του ξενοδοχείου «Πρίγκιπας της Ουαλλίας» στο Παρίσι, ένας γάλλος δημοσιογράφος συναντά κάποιον Αμερικανό που του συστήνεται ως κύριος Ρομπέρ. «Δεν χρειάζεται να κάνουμε άλλες συστάσεις» συμφωνούν και οι δύο. Ο Ρομπέρ είναι ανώτερο στέλεχος της CIA. Ο δημοσιογράφος πρώην στέλεχος της «Liberation» και σύμβουλος του Φρανσουά Μιτεράν όταν ήταν στην Προεδρία. «Ποιος Ελληνας σας έδωσε την πρώτη προκήρυξη της «17 Νοέμβρη» που δημοσιεύσατε στη «Liberation» το 1976;» ήταν η ερώτηση του Αμερικανού που έμοιαζε να γίνεται με καθυστέρηση δεκαέξι χρόνων. Η αλήθεια ήταν πως δεν υπήρχε καμία καθυστέρηση. Η CIA δεν έπαψε καθόλου να αναζητά στη Γαλλία το μυστικό της δημιουργίας της τρομοκρατικής οργάνωσης. Στο στόχαστρό της ήταν οι δημοσιογράφοι της «Liberation», Σερζ Ζυλί, Φρεντερίκ Λοράν και Ζαν Γκιλέν.
Το καλοκαίρι του 1996, σε ένα γραφείο της γαλλικής αντικατασκοπίας, ο Ζαν Γκιλέν, ύστερα από 30 χρόνια δημοσιογραφίας, καταλάβαινε πως ο φάκελος που κράταγε στο χέρι ο συνομιλητής του ήταν κάτι σαν απειλή. Ηταν ένας φάκελος με στοιχεία από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες που αφορούσαν τη δολοφονία του Ρίτσαρντ Γουέλς στην Αθήνα. Οι γαλλικές υπηρεσίες με τη σειρά τους ζητούσαν από τους δημοσιογράφους της «Liberation» να αποκαλύψουν τι ήξεραν, αφού οι Αμερικανοί ήταν πεπεισμένοι πως γνώριζαν τους τρομοκράτες.
Το 2002 ο Γκιλέν είναι πλέον ο άνθρωπος που έχει γράψει σε βιβλίο την ιδιόμορφη ιστορία της εφημερίδας που ίδρυσε ο Ζαν Πολ Σαρτρ. Και βέβαια το κεφάλαιο εκείνο που αφορά τη «σχέση» της «Liberation» με τη «17 Νοέμβρη». «Οι Αμερικανοί νομίζω ότι ξέρουν περισσότερα πράγματα από όσα ξέρουμε εμείς για αυτή την υπόθεση» είναι το πρώτο πράγμα που λέει ο Ζαν Γκιλέν όταν συναντιόμαστε σε ένα μπιστρό του Παρισιού. Η μαρτυρία του ωστόσο δεν περιλαμβάνει μόνο όσα έζησε το 1975 και το 1976. Ο γάλλος συνάδελφος ξέρει πλέον πού στρέφονται οι υποψίες και οι έρευνες των αμερικανικών και των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών. Μια συνάντησή του επίσης με τον κύριο Ρομπέρ της CIA έγινε το 1997 όταν ήδη το όνομα Αλέξανδρος Γιωτόπουλος πέρναγε στους σκληρούς δίσκους των υπηρεσιών του Λάνγκλεϊ και του Λονδίνου.
* Πώς ξεκίνησε η υπόθεση
«Η ιστορία της πρώτης προκήρυξης της «17 Νοέμβρη»» λέει ο κ. Γκιλέν «ξεκινάει ουσιαστικά στις 24 Δεκεμβρίου του 1975, όταν ο σταθμάρχης της CIA στην Ελλάδα δολοφονείται. Δεν γνώριζε κανείς αν είναι από τρομοκράτες τότε. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν στη CIA κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι αποκάλυπταν τις ταυτότητες πρακτόρων, διευθυντών της υπηρεσίας, σε ολόκληρο τον κόσμο, μα κυρίως στην Ευρώπη. Στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στην Αθήνα. Το όνομα, για παράδειγμα, και η θέση του Γουέλς είχαν δημοσιευθεί σε μια εφημερίδα αμερικανική αλλά και μια ελληνική. Οταν δολοφονήθηκε, ήταν βέβαια κάποιος που δεν γνώριζε το ευρύ κοινό, αλλά ήταν κάποιος που είχε αποκαλυφθεί. Συνέχιζε όμως τον τρόπο ζωής του και παρέμεινε ενεργός στην πρεσβεία της Αθήνας ως υπεύθυνος της CIA. Οταν ο άνθρωπος αυτός δολοφονήθηκε, δεν υπήρχε καμία προκήρυξη, καμία πληροφόρηση για τις αιτίες. Πολύ απλά ήταν η πρώτη φορά που ένας διευθυντής της CIA έπεφτε θύμα δολοφονίας. Λίγες ημέρες όμως αργότερα, ο Ζαν Πολ Σαρτρ, ο οποίος δεν ήταν στην πραγματικότητα πια διευθυντής της «Liberation» επειδή ήταν πάρα πολύ άρρωστος, τηλεφώνησε στον Σερζ Ζυλί, ο οποίος είχε την ευθύνη της εφημερίδας. Του ζήτησε να περάσει κάποιος από το σπίτι του – έμενε στη λεωφόρο Ιντεργκινέ – για να παραδώσει κάποιο έγγραφο. Ζήτησε ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης. Ο Ζυλί έστειλε τον Φρεντερίκ Λοράν, ο οποίος εκείνη την εποχή ασχολείται με θέματα τρομοκρατίας και έρευνας. Ο Λοράν παίρνει λοιπόν ένα ταξί και πάει στο σπίτι του Σαρτρ. Ο Σαρτρ κοιμόταν και τον υποδέχθηκε η φίλη του, Μισέλ Βιάν, που ήταν χήρα του συγγραφέα και μουσικού Μπορίς Βιάν. Εδωσε λοιπόν στον Λοράν ένα φάκελο. Οταν επέστρεψε στην εφημερίδα, ανοίγεται ο φάκελος και διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για την προκήρυξη δολοφονίας του Γουέλς στην Ελλάδα. Την υπέγραφε μια άγνωστη ομάδα, η «17 Νοέμβρη». Στην εφημερίδα κάναμε συσκέψεις για το θέμα αυτό. Είχαμε μπροστά μας ένα κυνικό, σκληρό κείμενο. Πάρθηκε η απόφαση να μη δημοσιευθεί. Μπήκε στο ντουλάπι και για μας ήταν μια ιστορία που τελείωσε».
– Το δημοσιεύσατε όμως ένα χρόνο μετά.
«Ναι. Οταν υπήρξε το δεύτερο θύμα της οργάνωσης, ο Μάλλιος, ο οποίος υπήρξε βασανιστής της χούντας. Εφτασε με το ταχυδρομείο η δεύτερη προκήρυξη. Ξέρετε, την εποχή εκείνη η «Liberation» ήταν μια διαφορετική εφημερίδα, με σχέσεις με την άκρα Αριστερά, και ήταν λογικό να απευθύνονται σε αυτήν. Η οργάνωση λοιπόν έλεγε στη δεύτερη προκήρυξη ότι αυτή είναι η απόδειξη πως πρόκειται για την οργάνωση που δολοφόνησε τον Γουέλς. Μας συμβούλευε να κάνουμε εξέταση για να δούμε ότι οι δύο προκηρύξεις προέρχονταν από την ίδια μηχανή, άρα δεν ήταν μια τυχαία ομάδα. Εκείνη τη στιγμή έγινε κατανοητό στην εφημερίδα πως πρόκειται για μια οργάνωση με δράση, και αποφασίζουν να δημοσιευθεί η πρώτη προκήρυξη που αφορούσε την εκτέλεση του Γουέλς. Ετσι ξεκίνησε αυτή η ιστορία».
* Ο ελληνικός σύνδεσμος
Το 1976, εκτός από τη δημόσια ιστορία της «17 Νοέμβρη», ξεκινά στο Παρίσι το κυνήγι των δημοσιογράφων της εφημερίδας. Οι Αμερικανοί θέτουν σε κλοιό παρακολούθησης, και πολλές φορές πίεσης, τους δημοσιογράφους της «Liberation», λέει ο κ. Γκιλέν. «Θεωρώ πλέον ότι ήταν αρκετά λογικό αυτό. Οι Αμερικανοί πίστεψαν ότι υπάρχει σύνδεσμος της εφημερίδας με τους τρομοκράτες και τον αναζητούσαν. Χρειάστηκε ύστερα από 24 χρόνια να γράψω την ιστορία της «Liberation» για να ανακαλύψω, μέσα από επαφές μου και με αμερικανούς πράκτορες, πως η CIA και οι γαλλικές υπηρεσίες είχαν στοιχεία ή υπόνοιες ότι ένα άτομο ελληνικής καταγωγής έδωσε το κείμενο αυτό στον Σαρτρ».
– Εχουν ειπωθεί πάρα πολλά στην Ελλάδα για το θέμα αυτό, για τον σύνδεσμο της «17 Νοέμβρη» με τον γάλλο φιλόσοφο. Κατηγόρησαν κάποιον έλληνα αντιστασιακό;
«Εγώ δεν έχω στοιχεία για να κατηγορήσω κάποιον. Οι Αμερικανοί όμως ρωτούσαν και έλεγαν πως έχουν στοιχεία για κάποιο άτομο. Είναι μια γυναίκα, μια ελληνίδα φίλη του Σαρτρ, γνωστή στη Γαλλία ως Λένη ή Ελένη, η οποία ήταν φοιτήτρια στη Σορβόννη. Οι άνθρωποι της εφημερίδας έτσι κι αλλιώς δεν γνώριζαν τον σύνδεσμο παρ’ ότι οι Αμερικανοί πίστευαν το αντίθετο. Εμαθα αυτά τα στοιχεία το 1997, όταν μίλησα με τον κύριο «Ρομπέρ», που ήταν υπεύθυνος της CIA για την υπόθεση αυτή του Γουέλς. Μου είπε τότε πως αυτοί πιστεύουν πως είναι μια ελληνίδα γραμματέας του Σαρτρ ο σύνδεσμος με τους τρομοκράτες. Εγώ μετά απ’ αυτό έψαξα για μια τέτοια γραμματέα του Σαρτρ, αλλά δεν βρήκα. Μια γυναίκα με το όνομα αυτό ήταν απλώς φίλη του Σαρτρ».
– Ρωτήσατε ποτέ τον Σαρτρ γι’ αυτό το θέμα;
«Οχι. Και νομίζω ότι δεν το συζήτησε ποτέ κανένας. Εκείνη την εποχή ήταν πολύ άρρωστος. Δεν είχε πλέον επαφή με τους ανθρώπους της εφημερίδας. Ηταν αγγελιοφόρος αλλά ήταν έξω από την υπόθεση. Οι μυστικές υπηρεσίες συνεχίζουν βέβαια να ανακρίνουν τους ανθρώπους της «Liberation» έμμεσα. Κυρίως τον Ζυλί. Ουσιαστικά του δηλητηριάζουν τη ζωή. Ο Λοράν είχε θεωρηθεί μάλιστα ύποπτος γιατί λίγο πριν από τη δολοφονία του Γουέλς βρισκόταν στην Αθήνα για ένα θέμα το οποίο ετοίμαζε, άσχετο με την τρομοκρατία».
* Βλέπουν «σημεία και τέρατα»
– Σε τι άλλο έδιναν σημασία οι Αμερικανοί σε αυτές τις επαφές ή τις «ανακρίσεις»;
«Εδιναν σημασία σε αυτή τη γυναίκα. Εξάλλου έπρεπε να πείσουν πως η ομάδα της «17 Νοέμβρη» έχει επαφές και συνένοχους σε πολύ υψηλό επίπεδο στο ελληνικό κράτος. Πιστεύουν ότι έχουν επαφές στον στρατό, στις υπηρεσίες πληροφοριών, στην Αστυνομία. Είχα μια συνάντηση πριν από λίγο καιρό και ακόμη πιστεύουν πως θα αποκαλυφθούν αυτά».
Ο Ζαν Γκιλέν έζησε χωρίς να το ξέρει πολύ κοντά στη «17 Νοέμβρη» και είναι απ’ αυτούς που πιστεύουν πως αν ο επίλογος της «17 Νοέμβρη» είναι η απομυθοποίησή της, ο πρόλογός της, το ξεκίνημά της, παραμένει ο μύθος της.
