«Εν τη παλάμη, και ούτω… ψηφίσωμεν»

«ΜΩΡΕ, εγώ τους βαρέθηκα». Ο κυρ Δημήτρης τραβάει μια γερή ρουφηξιά ούζο. «Μικρό κόμμα! Αυτό είναι. Ούτε να τους βλέπω τους μεγάλους…». Αυτομάτως, στα γύρω τραπεζάκια… πανηγύρι. «Ασε, Μήτσο, μας τα ‘πες και το ’93». «Εσύ πιο καλά να σου κοπεί το χέρι παρά να αλλάξεις ψηφοδέλτιο». «Να σε δω Κουκουέ, Μητσάρα, να μου ‘ρθει ταμπλάς!». Ο κυρ Δημήτρης επαναστατεί. «Οχι, ρε παιδιά, μα τον Θεό. Μα τον Θεό σας λέω! Εφέτος εγώ…». Οπως πάντα, έτσι και εφέτος. Εναν μήνα πριν από τις εκλογές στα καφενεία της Σύρου τα παράπονα βροχή: «Είμαστε απογοητευμένοι, θα τους μαυρίσουμε, θα τους σταυρώσουμε χωρίς ψηφοδέλτιο» και άλλα πολλά. Αλλά… ο καφετζής ξέρει καλύτερα: «Το έχουμε δει το έργο! Μην ακούς τίποτε. Στην κάλπη θα πάνε… συστημένοι. Δαγκωτό, πράσινο ή μπλε». Γιατί; Γιατί οι Συριανοί ­ το λένε και οι ίδιοι ­ είναι… «χαχόλες»: φανατικοί και στο κόμμα τους πιστοί.

Τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές και με το πρώτο βήμα στο λιμάνι, μια εικόνα τραβά το μάτι: τα γραφεία της ΝΟΔΕ ΠαΣοΚ κατάφωτα. Πρώτο ­ και τελευταίο, όπως διαπιστώνει τις επόμενες ημέρες ο επισκέπτης ­ σημείο εκλογών. Και ας έχει περάσει ήδη μία εβδομάδα από την επίσημη εξαγγελία τουςΩ ακόμη κανένας δεν πολυασχολείται. Στα καφενεία βασικό θέμα συζήτησης η σύμβαση του καζίνου Σύρου που «μια υπογράφεται, μια μένει στα χαρτιά… Μήπως μας δουλεύουν;», τα δύο παιδιά που «πέσανε πάνω στον στύλο με τη μηχανή, τα έρμα», και όσο για τις εκλογές… έχει ο Θεός. «Νωρίς είναι ακόμη», όπως λέει ο κ. Παντελής, «αφού δεν μας θυμήθηκαν οι υποψήφιοι, θα τους θυμηθούμε εμείς;».

Αλλοι καιροί, άλλα ήθη. «Παλιά, τέτοια εποχή θα έβλεπες τις ντουντούκες να αλωνίζουν το νησί, στους τοίχους την αφίσα… σύννεφο και στην αγορά πασόκους και νεοδημοκράτες στα μαχαίρια», λέει ο περιπτεράς στη γωνία του λιμανιού. «Αλλά τώρα… μας αιφνιδίασαν. Πού να προλάβουμε να φτιάξουμε και εμείς κλίμα εκλογών;». Μεταξύ των… αιφνιδιασθέντων, και ο τυπογράφος της Σύρου. Το μαγαζί του «κλειστό λόγω διακοπών» και στο έτερο τυπογραφείο του νησιού οι μηχανές… βγάζουν σπίθες. Οι πελάτες άνευ υποψηφιότητας για λίστα αποπέμπονται πάραυτα: «Μετά τις 20 του μηνός, κύριε. Τώρα είναι η ώρα των βουλευτών». Και όσο για τους υποψηφίους… «το πολύ 250 αφίσες να προλάβει να βγάλει καθένας», λένε οι υπάλληλοι.

Οι παλιές, καλές εποχές που κάθε υποψήφιος τύπωνε τη χαμογελαστή του μορφή σε 3.000 και 4.000 αντίτυπα παρήλθαν. Στις προηγούμενες εκλογές εις των υποψηφίων έκανε και… νέο ρεκόρ αφισών: 10.000 αντίτυπα! Εννοείται πως οι 1.000 τελικώς ξέμειναν για… ντεκόρ οικίας. Τώρα αυτά, περασμένα μεγαλεία. Και στα επιτελεία των κομμάτων η γραμμή σταθερή: χαμηλοί τόνοι και από έντυπο υλικό… «Εφέτος η δουλειά θα γίνει με φυλλάδια, φέιγ βολάν, ίσως και κάποιες αφίσες του κόμματος. Μην περιμένετε μεγάλες φιέστες», λέει ο κ. Δημ. Μπάιλας, Α’ γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής ΠαΣοΚ Κυκλάδων.

Και πράγματι οι ψηφοφόροι δεν περιμένουν φιέστες για να πειστούν. Τι θα ψηφίσουν ξέρουν ­ είπαμε, «χαχόλες» ­ και όσο για το ποιον θα σταυρώσουν… Ο κ. Στέφανος έχει μια πρωτότυπη πρόταση. «Το καλύτερο είναι να ψηφίζεις στα σίγουρα. Να σταυρώνεις… γιατρούς, φέρ’ ειπείν». Ο ίδιος δηλώνει… παραδοσιακός ψηφοφόρος γιατρών, διότι «σε κάποιον θα σε στείλει συστημένο, μια εξέταση θα σου κάνει τζάμπα, και αν σου συμβεί κάτι, έχεις τον άνθρωπό σου, που τον σταύρωσες να σε προσέξει». Οι παλιοί Κυκλαδίτες το περιστατικό που διηγείται το θυμούνται. Σε έναν βουλευτή, παθολόγο στο επάγγελμα, που ελλείψει ιατρών στο νησί τελούσε και χρέη μαιευτήρα, πήγε ένας νεαρός αγρότης, με γυναίκα ετοιμόγεννη. Ζήτησε ακρόαση και μπήκε σοβαρός σοβαρός στο γραφείο. «Κοίταξε, γιατρέ μου», του λέει. «Το ξέρεις πως εγώ σταυρό δεν σου βάζω. Τους άλλους ψηφίζω από τότε που γεννήθηκα. Αλλά, μα τον Θεό, άμα βάλεις τα δυνατά σου και μου κάνεις αγόρι, τότε θα σε σταυρώσω δαγκωτό, και ας με φτύνουν στο χωριό!».

Αλλά, όπως λέει και ο κύριος που αγοράζει την εφημερίδα του από το περίπτερο, «αυτά πλέον εξέλιπαν! Τώρα, παιδί μου, νέα εποχή!». Ο κ. Σταύρος θριαμβολογεί: «Τι τις θέλουμε τις σημαιούλες και τα πανό; Ετσι, και θα τους ξεσκίσουμε στις 22 του μηνός και δεν θα ανοίξει μύτη ύστερα! Συνταξιούχοι άνθρωποι, είναι κατάσταση να τσακωνόμαστε στα καφενεία για τις εκλογές; Αν έβλεπες τι γινόταν παλιά… Τι τραβούσαν και οι έρμοι οι υποψήφιοι… Για μια χούφτα ψήφους πηγαινοέρχονταν Αθήνα – Σύρο – Αθήνα με… μπουκαλάκια ούρων και κομματάκια ύφασμα!».

Ο κ. Σταύρος εξηγεί. Τα μπουκαλάκια τούς τα φόρτωναν οι ασθενούντες που, ελλείψει μικροβιολόγου στο νησί, κατέφευγαν στους βουλευτές, και τα κομματάκια ύφασμα οι κοπέλες ως δείγματα για να τους αγοράσουν ύφασμα εξ Αθηνών εν όψει γάμου. Κυρία βουλευτού, μάλιστα, επιφορτισμένη με το… ψηφοτόκο καθήκον της αγοράς υφασμάτων, συνήθιζε να λέει εκνευρισμένη: «Ορίστε, μάθανε τώρα και θέλουν και… σαντούκια!». «Το «σαντούκ»», λέει ο κ. Σταύρος, «ήταν περιζήτητο είδος μεταξιού. Εδώ είχε εξελληνισθεί, και το φόρεμα «από σαντούκι» πολλές έριδες μεταξύ νεανίδων είχε προκαλέσει… Κατάλαβες τι σου λέω; Τώρα μια χαρά θα ψηφίσουμε, ούτε σαντούκια ούτε τίποτε». Μια φωνή πίσω του τον… επαναφέρει στην τάξη: «Ε, όχι, κύριε Σταύρο. Εσείς τη φάγατε την κάλπη με το κουτάλι μια ζωή. Εμείς πού θα καταλάβουμε εκλογές;». Ο Γιώργος, νεότερος στην ηλικία, διψάει για εκλογικό κλίμα. «Από τις… κιτρινισμένες αφίσες του ΔΗΚΚΙ;». (σ.σ.: στις 24 Αυγούστου έκανε συγκέντρωση στην πλατεία Μιαούλη ο κ. Δημ. Τσοβόλας). «Ή από τα… ίχνη μπλε χάρτου με τον ήλιο της Βεργίνας έξω από τα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας;».

Ο Γιώργος εφέτος μάλλον θα απογοητευθεί. Γιατί το ήπιο κλίμα κάνει και τα έξοδα… ηπιότερα, και αυτό στους υποψηφίους έρχεται κουτί. Αλλωστε, εφέτος υπάρχει και το ανώτατο όριο προεκλογικών δαπανών ­ και οι παλιές φιέστες θα τίναζαν τα έξοδα στα ύψη. Για τις Κυκλάδες το όριο ανά υποψήφιο είναι 7.177.270 δραχμές. Σας φαίνονται αρκετά; Στις περασμένες εκλογές δεν ήταν ­ υποψήφιος που ξόδεψε περί τα οκτώ εκατ. έμεινε τελικώς εκτός κοινοβουλίου. Ετερος, πιο… γαλάντης, ξεπέρασε τα 20 εκατ. και η Βουλή του άνοιξε τις πύλες της. Οι υποψήφιοι τα ξέρουν αυτά και έτσι η εξεύρεση πόρων είναι ο μεγάλος τους πονοκέφαλος. «Να ξοδέψεις 7 εκατ. για προεκλογικό αγώνα είναι εύκολο. Αλλά… πού να τα βρεις;», ρωτάει η κυρία Κική Δαμίγου, πρόεδρος της Τοπικής Οργάνωσης της ΝΔ. «Εμείς την άλλη φορά για τον υποψήφιό μας βγήκαμε να ζητήσουμε από τα μέλη της Νέας Δημοκρατίας ενίσχυση. Για να κάνεις σοβαρή εκστρατεία, όλο με το χέρι στην τσέπη πρέπει να είσαι», λέει. Σύμφωνα πάντως με τον κ. Μπάιλα, το χρήμα δεν είναι το παν. «Εδώ στα νησιά δεν μετρά τόσο το πόσα θα ξοδέψεις. Το σημαντικό είναι τι όνομα έχεις και αν σε ξέρει ο κόσμος. Υπήρξε προ ετών περίπτωση βουλευτού Κυκλάδων που εξελέγη στέλνοντας μόνο 30.000 επιστολές στους ψηφοφόρους. Ούτε ομιλίες ούτε αφίσες. Τον ψήφισαν για την προσωπικότητά του».

Οι σημερινοί υποψήφιοι, όμως, δεν το διακινδυνεύουν. Κάποια στάνταρ έξοδα τα έχουν όλοι, και ένα εκ των ων ουκ άνευ είναι το εκλογικό κέντρο. Είθισται κάθε υποψήφιος να έχει ένα στο νησί από όπου κατάγεται και άλλο ένα στη Σύρο, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων. Οι ενοικιαζόμενοι χώροι υπό κανονικές συνθήκες δεν θα στοίχιζαν πάνω από 400.000 δραχμές για την προεκλογική περίοδο. Αλλά, ως γνωστόν, τις εκλογές περιμένουν οι ενοικιαστές για να πλουτίσουν ­ και έτσι κάθε κέντρο στοιχίζει στους υποψηφίους τουλάχιστον 2 εκατ. «Προσπαθήσαμε εφέτος να μη γίνουν εκλογικά κέντρα», λέει ο κ. Μπάιλας. «Να υπάρχει ένα για όλους τους υποψηφίους ή να βάλουν όλοι μαζί λεφτά για να ανοίξει ένα κοινό. Αλλά ήδη άνοιξε ένας στη Σύρο, κάποιος άλλος στη Νάξο… Και όπως φαίνεται, θα έχουμε συνέχεια. Στην κούρσα των εκλογών κανένας δεν θέλει να μείνει πίσω».

Για να περιορίσει τα έξοδα, το ΠαΣοΚ έχει ετοιμάσει… πρόγραμμα εκστρατείας των υποψηφίων, που επρόκειτο να ξεκινήσει χθες, Σάββατο, με περιοδεία των τεσσάρων υποψηφίων και κάποιων κεντρικών ομιλητών σε 5 νησιά (Τήνο, Πάρο, Σαντορίνη, Νάξο και Σύρο). Ακόμη δεν είναι βέβαιο αν οι υποψήφιοι θα δεχθούν να το ακολουθήσουν. Αν όμως το κάνουν, σίγουρα το πορτοφόλι τους θα τους ευγνωμονεί. Γιατί τα έξοδα περιοδείας στις Κυκλάδες μόνο ευκαταφρόνητα δεν είναι. Σκεφθείτε: κάθε εξέδρα για ομιλία κοστίζει περί τις 500.000 δραχμές και στήνουν τουλάχιστον πέντε έκαστος! Και ύστερα πληρώνουν για μετακινήσεις σε θάλασσα και στεριά, κατάλυμα στα νησιά, τηλέφωνα και, το χειρότερο, κεράσματα ­ είθισται, βλέπετε, στα τρία τουλάχιστον χωριά ανά νησί που θα επισκεφθεί ο υποψήφιος να κερνά όλο τον κόσμο στο καφενείο. Ητοι, 15 γεμάτα καφενεία προς κέρασμα!

Μόνη ανακούφιση της τσέπης τους, πως δεν απαιτούνται έξοδα διαφήμισης για τα τοπικά ΜΜΕ: η προβολή τους είναι δεδομένη. Για τους ΠαΣοΚικώς προσκείμενους προσφέρονται οι ελαφρώς… πράσινοι σταθμοί του Δήμου Ερμούπολης («Κόσμος 90 FM») και του Δήμου Ανω Σύρου («Αιγαίο FM» και «Αιγαίο TV»). Σε άλλο μήκος πολιτικού κύματος εκπέμπουν οι ιδιωτικοί «TV1» και «Σύρος FM 100,3» των αδελφών Ν. και Α. Στρογγύλη. Ο Σύρος FM (μέχρι πρότινος ακραιφνής ΠαΣοΚικός, προσφάτως όμως φανατικά ΔΗΚΚΙκός) φιλοξενεί εκπομπές λόγου και… διχασμού του νησιού. Από το στούντιό του περνούν καλεσμένοι από όλα τα κόμματα, αλλά η ουσία της εκπομπής είναι οι τοποθετήσεις του κ. Στρογγύλη ­ «ακραίες» κατά τους δεξιούς, οι οποίοι πνέουν μένεα εναντίον του «Σύρος FM». Και αυτό γιατί «πέφτει» επάνω στον δικό τους σταθμό, την Κυκλαδική Ραδιοφωνία Νάξου, από όπου ο κ. Τ. Τριανταφυλλίδης μάχεται τον… «πράσινο ήλιο». Οπως και να είναι, πάντως, εν όψει εκλογών τα… γαλάζια ΜΜΕ φαίνεται πως αβγαταίνουν! Παλιά υπήρχε το ιδιωτικό «7Eight TV», από το οποίο ο Δ. Χάλαρης έκανε τη σχετική προπαγάνδα στην πρωινή ζώνη, με επιλεκτικές (βλ… δεξιές) παρεμβάσεις ακροατών. Τώρα το κανάλι αναμεταδίδει μόνο «Eurosport», όμως ο κ. Χάλαρης σε παρέμβασή του στον σταθμό του κ. Στρογγύλη προανήγγειλε έκπληξη: νέο και βελτιωμένο δίαυλο επικοινωνίας των δεξιών υποψηφίων με τους δεξιούς ακροατές.

Δυστυχώς για τους υποψηφίους τα τηλεοπτικά χαμόγελα και οι εξαγγελίες στα FM πρέπει να συνοδεύονται και από διά ζώσης… χαιρετούρες για να φέρουν αποτέλεσμα. Και η περιοδεία στις Κυκλάδες μεταφράζεται σε αρκετά εκατομμύρια δραχμές. Αν δεν έχουν εξασφαλίσει από κάποιον «κομματικό» φίλο το ταχύπλοο ή το ελικόπτερο για τις μετακινήσεις τους (οπότε πληρώνουν μόνο τη βενζίνη), το πορτοφόλι τους… κινδυνεύει: πρέπει ή να περιοδεύσουν με καΐκι ή να νοικιάσουν ταχύπλοο. Στη δεύτερη περίπτωση, οι… δεήσεις στον ύψιστο για καλό καιρό επιβάλλονται. Οι Συριανοί το ξέρουν καλά: «Το ταχύπλοο θέλει γερό στομάχι τον Σεπτέμβρη. Και ό,τι και να κάνεις, τελικά φθάνεις στο νησί… παπί!». Αλλη λύση όμως δεν υπάρχει. Γιατί, όπως λένε οι ντόπιοι, «οι ψήφοι είναι στα άλλα νησιά. Εκεί πέφτει το κυνήγι!». Και η παρουσία του υποψηφίου… δι’ αντιπροσώπου ­ κάποιου κομματάρχη, που αναλαμβάνει τα «βάρη» της προπαγάνδας ­ δεν αρκεί την προεκλογική περίοδο. Οπως δεν αρκεί και η απλή επίσκεψη. Χρειάζονται φυλλάδια (η αποστολή τους σε περίπου 30.000 ψηφοφόρους κοστίζει περί τα 3 εκατ. δραχμές), έξοδα διακίνησης υλικού (τουλάχιστον 1,5 εκατ. ακόμη), πολλές «εξυπηρετήσεις» (προ ετών υποψήφιος έφθασε σε σημείο να γυρίσει το πλοίο της γραμμής στο λιμάνι της Πάρου για κάποιον καθυστερημένο κομματάρχη που θα του απέφερε ψήφους… μύριες), και βέβαια άπειρα… «θα», φθηνά, αποτελεσματικά και… πατροπαράδοτα.

Ο κ. Θανάσης κουνάει το κεφάλι. «Τώρα όπου να ‘ναι θα μας τάξουν πάλι το μηχάνημα αιμοκάθαρσης για το νοσοκομείο της Σύρου». Το τεχνητό νεφρό χρόνια τώρα έρχεται και όλο στον δρόμο είναι. Κάθε φορά που πλησιάζουν οι εκλογές, πλησιάζει και αυτό στο νησί. Μόνο που μετά απομακρύνεται, μαζί με τις υποσχέσεις των υποψηφίων. «Τώρα πάλι ετοιμάζεται η αιμοκάθαρση… Μόνο που οι μισοί που το χρειάζονταν φύγανε για τον Πειραιά… Να κάτσουν να πεθάνουν για την υπόσχεση;». Ο κ. Θανάσης είδε τον γείτονά του να φεύγει στον Πειραιά ­ πλέον δεν τους πιστεύει. «Θα ρίξω λευκό», λέει.

Θα το κάνει; Ισως, αν δεν βρεθεί κάποιος να τον μεταπείσει… εμπράκτως. Γιατί, ως γνωστόν, «άμα ζητήσεις κάτι και γίνει, ε, μετά νιώθεις μια υποχρέωση», όπως λέει ο κ. Παναγιώτης. «Πάρε εμένα παράδειγμα. Ενας βουλευτής μού έφερνε τον γιο μου στο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων. Μου πήγε μετά το χέρι να μην τον σταυρώσω; Δεν μου πήγε!». «Και πώς ξέρατε πως μπορεί να σας κάνει το ρουσφέτι;», η ερώτηση. Ο κ. Παναγιώτης τραβάει μια ρουφηξιά τσιγάρο. «Α, κάθε βουλευτής έχει την ειδικότητά του ­ πάντα ξέρεις σε ποιον να πας. Ο συγκεκριμένος είχε μεγάλο ρεύμα στους γονείς φαντάρων. Κάτι με τη Ναυτική Βάση Σύρου, κάτι με το Κέντρο Εκπαίδευσης… Είναι και οι Συριανοί ναύτες από κούνια. Να τα λέμε όπως είναι, το φανταριλίκι έχει πολλή πέραση ως ρουσφέτι!».

Και έτσι όλοι περιμένουν τον κύριο βουλευτή να κάνει τη βόλτα του από το καφενείο. Περί ορέξεως ούτε λόγος να γίνεται ­ όλοι έχουν κάτι να του ζητήσουν. Προ της επίσκεψης, βεβαίως, δυσπιστούν. «Από το ένα αφτί του μπαίνουν και από το άλλο βγαίνουν». Ο κ. Ακης γελάει. «Αυτοί, μωρέ, την υπόσχεση την έχουν κάνει επιστήμη. Μπαίνουν στα καφενεία, κερνάνε έναν γύρο και αρχίζουν. «Πώς πάει η γυναίκα, το παιδί;». «Δεν έχω!», τους λες. «Ααα…», κάνουν. Πάνε στο διπλανό και φτου και από την αρχή. Αυτά, βέβαια, προεκλογικώς. Γιατί τον υπόλοιπο καιρό τους βλέπουμε μόνο από… φωτογραφία. Αμα τύχει να πιάσουν Σύρα, βγαίνουν… σαν τους κλέφτες. Πας να τους πεις… «Οχι τώρα, έχω δουλειά, συγγνώμη». Κλείνονται μέσα ως τις εκλογές. Τότε βγαίνουν σαν τα… σαλιγκάρια. Αρχίζουν τα περάσματα από τα καφενεία, τα κεράσματα, τα «θα», το απλωμένο χέρι… Σαν του Καραγκιόζη», λέει ο κυρ Γιώργης και γελάει.

«Πιο παλιά, στα νησιά γινόταν όργιο. Μοίραζε το κόμμα 10 εκατ., έπαιρνε ο ψηφοφόρος τον φάκελο με το ψηφοδέλτιο σταυρωμένο και πουρμπουάρ 10.000. Οχι πως τώρα δεν γίνεται ­ εγώ ξέρω περιπτώσεις», λέει εμπιστευτικά ο κυρ Βαγγέλης ­ «αλλά, να λέμε την αλήθεια, έχει περιοριστεί. Γιατί τι να τις κάνει τις 10.000 ο ψηφοφόρος; Αλλαξαν τα χρόνια, άλλαξε και το χρήμα». Τώρα το «εν τη παλάμη και ούτω… ψηφίσωμεν» έχει νέα σημασία.