Στα χαρακώματα του Μέντες

1917 (Αγγλία, 2019). Πολεμικό δράμα του Σαμ Μέντες.

Με νωπές ακόμη τις δάφνες της διάκρισης στις Χρυσές Σφαίρες (βραβεία καλύτερης δραματικής ταινίας και καλύτερης σκηνοθεσίας) και τη βεβαιότητα πια της συμμετοχής της στην προσεχή κούρσα των Οσκαρ που έχει ήδη αρχίσει – δείτε θέμα στις σελίδες Πολιτισμού – η τελευταία ταινία του Βρετανού Σαμ Μέντες («American Beauty», «Skyfall»), βγαίνει στις αίθουσες την κατάλληλη εποχή. Και να είστε σίγουροι ότι θα παραμείνει στις αίθουσες για πολύ καιρό. Το αξίζει πέρα για πέρα. Εμπνευσμένος από μια «ιστορία ηρωισμού» που έλαβε χώρα στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (στην οποία μάλιστα ιστορία είχε εμπλακεί ο παππούς του ως στρατιώτης των Αγγλων – γι’ αυτό και η ταινία είναι αφιερωμένη στη μνήμη του), ο Μέντες έφτιαξε ένα αντιηρωικό αριστούργημα που όπως όλες οι ταινίες που κινούνται πάνω σε αυτή τη βάση, στηλιτεύει εύστοχα (και σχεδόν αθόρυβα) τη ματαιότητα του πολέμου μέσω ενός κινηματογράφου που κόβει την ανάσα.

Δεν υπάρχει ούτε ένα περιττό δευτερόλεπτο στη διάρκειας δύο ακριβώς ωρών σπουδαία αυτή ταινία και ο λόγος είναι απλός: η ταινία βρίσκεται διαρκώς στην κίνηση, δεν υπάρχει χρόνος για «σάλτσα». Η αποστολή που οι δύο βρετανοί στρατιώτες (Τζορτζ Μακέι στην φωτογραφία, Ντιν-Τσαρλς Τσάπμαν) έχουν αναλάβει, η μεταφορά ενός ζωτικής σημασίας μηνύματος στην πρώτη γραμμή αφού διασχίσουν τις γραμμές του εχθρού, θα έπρεπε να έχει εκτελεστεί προτού καν την αναλάβουν. Και αυτό σημαίνει ότι η μηχανή της ταινίας δεν θα σταματήσει παρά στους τίτλους τέλους. Ο θεατής καθ’ όλη αυτή τη διάρκεια θα βρίσκεται διαρκώς «στις επάλξεις», με τα μάτια κολλημένα στην οθόνη, με την ιδέα της τουαλέτας να μοιάζει με απειλή.

Γιατί, συν τοις άλλοις, το «1917» είναι γυρισμένο σαν μονοπλάνο (όχι ένα, γιατί υπάρχουν κάποια fade outs που φανερώνουν ότι οι σκηνές διακόπτονται, αλλά και πάλι, αυτά τα λίγα μονοπλάνα μοιάζουν τελικά με ένα). Μα το τεράστιο σκηνοθετικό επίτευγμα εδώ είναι ότι δεν γίνεται ποτέ επίδειξη αυτής της τεχνικής, ο Μέντες ενδιαφέρεται πρωτίστως για την καθαρότητα στην αφήγηση της ιστορίας. Οπότε ο θεατής, παρασυρμένος από αυτήν ακριβώς τη δυναμική στην αφήγηση, αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στη ροή των γεγονότων, σχεδόν δεν αντιλαμβάνεται καν το «πείραμα» του Μέντες, ο οποίος με την πολύτιμη συμβολή του διευθυντή φωτογραφίας του Ρότζερ Ντίκινς (το «μάτι» εκτός άλλων των αδελφών Κόεν) μεγαλουργεί.

Οταν τελειώνει το «1917» σε αφήνει μουδιασμένο, με έναν δυσβάσταχτο κόμπο στον λαιμό, σχεδόν ακινητοποιημένο στο κάθισμά σου. Οχι μόνον γι’ αυτό που λέει αλλά, κυρίως, για το πώς το λέει. Ναι, μπορούμε πλέον να μιλάμε για ένα επίτευγμα του κινηματογράφου, μια ταινία που παρότι υποκλίνεται με ευγένεια σε μεγάλα αντιπολεμικά αριστουργήματα όλων των εποχών – από τους «Σταυρούς στο μέτωπο» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ ως τη «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ -, έχει τη δυνατότητα να πάει το σινεμά ένα βήμα παραπέρα.

ΑΘΗΝΑ: ODEON ΟΠΕΡΑ – ΝΙΡΒΑΝΑ – ΑΕΛΛΩ – ΟΛΑ ΤΑ VILLAGE κ.α. ΘΕΣ/ΚΗ: ΒΑΚΟΥΡΑ – ODEON ΠΛΑΤΕΙΑ κ.α.