Πού χάθηκαν οι καλλιτέχνες;

Τον Στέλιο Μάινα τον γνωρίζω μόνο ως ηθοποιό – δεν είναι, δυστυχώς, φίλος μου και δεν έχουμε ποτέ βρεθεί στην ίδια παρέα. Το επισημαίνω γιατί με την καχυποψία που κυκλοφορεί, πλέον όταν θες να πεις έναν καλό λόγο για άνθρωπο, οφείλεις να εξηγείς πως δεν το κάνεις κατά παραγγελία – επειδή είσαι κολλητός του ή επειδή σ’ το ζήτησε. Τον είδα και τον άκουσα να μιλάει σε μια τηλεοπτική εκπομπή πρόσφατα για τα προβλήματα των καλλιτεχνών την εποχή του κωρονοϊού. Και θαύμασα την άποψή του και το κουράγιο του. Ανω τελεία.

Πριν από λίγες ημέρες ο Πρωθυπουργός είχε πάει και είχε δει τις πρόβες της τραγωδίας «Πέρσες» που θα ανεβάσει ο Δημήτρης Λιγνάδης εφέτος το καλοκαίρι στην Επίδαυρο – κορωνοϊού επιτρέποντος. Είπε ο Πρωθυπουργός ότι η κυβέρνηση δεν θα ξεχάσει τους καλλιτέχνες, όχι μόνο το εφετινό παράξενο καλοκαίρι αλλά και τον επόμενο χειμώνα που αναμένεται να είναι και δυσκολότερος για όλους τους. Οι διαβεβαιώσεις του δεν έπεισαν τους καλλιτέχνες – τουλάχιστον μια μερίδα τους που από την πρώτη στιγμή έχει αποφασίσει ότι αυτός και η κυβέρνησή του δεν τους προσέχουν. Δεν έχω λόγο να διαφωνήσω μαζί τους: οι πιο πολλοί από αυτούς, που από την πρώτη στιγμή κατήγγειλαν την κυβέρνηση για αδιαφορία και την υπουργό Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη για ανάλγητη συμπεριφορά, είναι μάλλον σοβαροί δημιουργοί. Δεν έχω αμφιβολία πως όποιος ασχολείται με τα προβλήματα του κλάδου του τα ξέρει καλύτερα από όποιον δεν τα γνωρίζει αυτά επ’ ακριβώς. Για να καταλάβεις τη διαφορά π.χ. της Αυτοδιαχείρισης (που κάποτε είχαν φτιάξει όσοι είχαν αφήσει την ΑΕΠΙ) από την ΕΔΕΜ, πρέπει να σου κάνουν φροντιστήριο: το ίδιο ισχύει και για τους υπόλοιπους φορείς του καλλιτεχνικού κόσμου.

Θεατράνθρωποι, παραγωγοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, κινηματογραφιστές και άλλοι πολλοί έχουν τα δίκια τους. Τις προάλλες έλαβα ένα mail από το σωματείο των συμπαθέστατων κουκλοπαικτών, που με ενημέρωσαν πως πίσω από τις κούκλες υπάρχουν άνθρωποι και θα κάνουν πορείες. Τους ευχήθηκα καλή δύναμη. Πλην όμως άλλο είναι το δίκαιο των αιτημάτων και άλλο η δημόσια εικόνα: και αυτό δεν αφορά τους συμπαθείς κουκλοπαίκτες, που διαδήλωσαν με τρόπο θεαματικό πρόσφατα στο Σύνταγμα, αλλά όλους τους υπόλοιπους.

Ενδεχομένως τους ίδιους τους καλλιτέχνες η εικόνα τους δεν τους ενδιαφέρει – μπορώ και να το καταλάβω. Οταν οι άνθρωποι έχουν προβλήματα, είναι λογικό να προτιμούν τη συνδικαλιστική δράση, χωρίς να ενδιαφέρονται και πολύ για την καλλιτεχνική τους υπόσταση: το κακό είναι ότι βγάζουν προς τα έξω μια μυστήρια σκοτεινιά – σαν να παραιτήθηκαν από τη λάμψη τους. Αλλος χρησιμοποιεί αγοραίες εκφράσεις νομίζοντας πως έτσι θα πείσει ότι είναι παιδί του λαού. Αλλος τα βάζει με συναδέλφους του απλά γιατί αυτοί δεν συμφωνούν μαζί του. Αλλος στέλνει εξώδικα επειδή ακούστηκαν τραγούδια του για να δείξει ότι είναι αντικυβερνητικός. Αλλος επιτίθεται χυδαία στην υπουργό Πολιτισμού και άλλος φανερά χτίζει πολιτική καριέρα, πράγμα που κακό δεν είναι, αλλά έχει να κάνει περισσότερο με τις προσωπικές του φιλοδοξίες παρά με τα προβλήματα του κλάδου του. Τέλος, όλοι τα έχουν με τις ποσοστώσεις που ανακοινώνονται – αναρωτιούνται π.χ. αν τα θέατρα μπορούν να ζήσουν έτσι και μειωθεί η χωρητικότητά τους. Λες και ήταν όλα φίσκα κάθε βράδυ και έδιωχναν κόσμο.

Πιστεύω πως όποιος έκλεισε πρέπει να αποζημιωθεί και όποιος δεν έχει το δικαίωμα να δουλέψει οφείλει να αξιώσει από το κράτος χρήματα. Ωστόσο, ενώ κατανοώ την ανάγκη για αγώνες, ομολογώ ότι στο μεταξύ μου λείπουν οι καλλιτέχνες. Δεν άκουσα π.χ. κανέναν να τοποθετείται υπέρ της απόφασης να διαφυλαχθούν ανθρώπινες ζωές χωρίς να μπαίνουν στη ζυγαριά η οικονομία και οι δείκτες της: μου κάνει εντύπωση αυτή η σιωπή. Αναρωτιέμαι πού είναι όλοι αυτοί οι προικισμένοι τώρα που θα έπρεπε να μιλήσουν για την αξία της ζωής, αλλά και πού χάθηκαν όσοι θα έπρεπε να αντλήσουν έμπνευση από αυτή τη ρημάδα τη δύσκολη πραγματικότητα. Χρόνια άκουγα διάφορους σε παρέες να επισημαίνουν την τύχη π.χ. του Μίκη Θεοδωράκη και όλων των δημιουργών που άντλησαν έμπνευση από τις ταραχές των εποχών. Τώρα που προέκυψε ένα αληθινό παγκόσμιο πρόβλημα, γιατί άραγε αυτό δεν λειτουργεί σαν σπίρτο έμπνευσης και δημιουργίας; Και είναι δυνατόν σε τέτοιους καιρούς να υπάρχουν μεταξύ τους συνδικαλιστικές διαφωνίες και ζητήματα ενότητας; Πού βαδίζουμε, κύριοι, που θα έλεγε και ο μακαρίτης ο Λουκιανός…

Ενώ ο αχός της αγωνίας οδήγησε σε βουβαμάρα ακόμα και τους πιο δημιουργικούς, εμφανίστηκε ο Μάινας για να σώσει την πίστη μου σε όλους τους. Τι είπε; Κάτι που μέσα στη φασαρία μάλλον δεν άκουσε κανείς, αλλά δεν πειράζει: «Σημασία», είπε, «έχει να μην ξεχάσουμε ποιοι είμαστε, ποια τέχνη υπηρετούμε και ποιο είναι το όραμά μας. Ολα τα άλλα θα τα βρούμε. Το θέατρο», συνέχισε ο καλός ηθοποιός, «είναι μια τέχνη δύσκολη – ποτέ δεν ήταν απλή. Δεν είναι πρόβλημα οι μάσκες – οι αρχαίοι έπαιζαν με μάσκες. Δεν είναι επίσης πρόβλημα οι θέσεις που πρέπει να μείνουν άδειες, ας μείνουν. Ο σκοπός είναι να γεμίσουν όσες υπάρχουν διαθέσιμες και αυτό δεν είναι καθόλου απλό, γιατί ποτέ δεν ήταν. Ο καλλιτέχνης που αγαπά τη δουλειά του», δήλωσε, «δεν θεωρεί ποτέ δεδομένο το κοινό και αντιθέτως πρέπει συνεχώς να σκέφτεται πώς θα το κερδίσει».

Ομολογώ ότι τον άκουγα και τον θαύμαζα: ύστερα από καιρό κάποιος θυμήθηκε πως πριν από όλα υπάρχει η ανάγκη της ίδιας της τέχνης ως λύτρωση: λύτρωση δική του, γιατί την υπηρετεί και τη σέβεται, και λύτρωση του θεατή που την αναζητεί. Και τον οποίο ο καλλιτέχνης οφείλει πάντα να προσπαθεί να κερδίζει τραβώντας την προσοχή του με τις επιλογές του και τις προτάσεις του – δεν αναφέρομαι στις συνδικαλιστικές.

Ωραίοι είναι οι αγώνες και μακάρι να έχουν το τέλος που οι καλλιτέχνες θέλουν. Ελπίζω να δικαιωθούν όλοι. Να πάρουν τα χρήματα που πρέπει, να βρουν τον υπουργό που θα τους ακούει, να πάρουν αποζημιώσεις – ελπίζω απλά, για να γίνει αυτό, να μη χρειαστεί να λιθοβολήσουν την Πρωτοψάλτη (ή δεν ξέρω ποιον άλλο). Αλλά όταν ξανανοίξουν τα θέατρα, εγώ θα πάω να δω τον Μάινα. Και δεν θα ξεχάσω ποτέ πως σε μια στιγμή παράξενη μίλησε ως καλλιτέχνης. Υποσχόμενος στο κοινό πως όχι μόνο δεν θα το ξεχάσει, αλλά πως θα κάνει και ό,τι μπορεί για να το κατακτήσει. Τώρα και πάντα, στα εύκολα και στα δύσκολα.