Ο φόβος του αντιευρωπαϊσμού πλανάται πάνω από τις Βρυξέλλες

Παρά την προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα κλίμα αισιοδοξίας και κινητοποίησης πριν από τις ευρωεκλογές που ξεκινούν την προσεχή Πέμπτη 23 Μαΐου και ολοκληρώνονται την επόμενη Κυριακή 26 Μαΐου, στις Βρυξέλλες, υπάρχει μια αίσθηση φαταλισμού ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά για τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις. Υπάρχει παράλληλα μια αίσθηση φόβου πως ό,τι και αν ειπωθεί, τα αποτελέσματα που θα ανακοινωθούν σε μία εβδομάδα από σήμερα θα επιβεβαιώσουν την υφιστάμενη ανησυχία για την ανάδυση ενός ισχυρού ρεύματος ευρωσκεπτικισμού, λαϊκισμού και νεο-εθνικισμού (με προμετωπίδα τους Ματέο Σαλβίνι και Βίκτορ Ορμπαν), που θα περιορίσει δραματικά τα περιθώρια ελιγμών τόσο της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και των υπόλοιπων θεσμικών οργάνων της Ενωσης για την επόμενη πενταετία (2019 – 2024).

Αχρωμο το debate
των υποψηφίων

Αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα επιβεβαιώθηκε και στο debate που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη στην έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες. «Το Βήμα» βρέθηκε εκεί και παρακολούθησε τη συζήτηση εντός του εντυπωσιακού οπτικά «Ημικυκλίου» το οποίο διαμορφώθηκε ειδικά για τις ανάγκες της τηλεμαχίας. Σε γενικές γραμμές ήταν μια μάλλον άχρωμη συζήτηση, κατά τη διάρκεια της οποίας οι υποψήφιοι δυσκολεύτηκαν αρκετά να βρουν τα στοιχεία εκείνα που θα καθιστούσαν διακριτές τις μεταξύ τους διαφορές. Και στην πραγματικότητα δεν προσέφεραν μεγαλύτερη σαφήνεια στους ψηφοφόρους για μία σειρά ζητημάτων, όπως π.χ. για τους τρόπους με τους οποίους η ΕΕ είναι διατεθειμένη και πρέπει να απαντήσει στην αυξανόμενη επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας στις διεθνείς υποθέσεις ή στην ενίσχυση ευρωσκεπτικιστικών και σε πολλές περιπτώσεις εθνικιστικών φωνών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Μίλησαν δε γενικά για την ανάγκη μιας «Ευρώπης που προστατεύει» χωρίς όμως να υπεισέλθουν σε λεπτομέρειες.

Σε δυσκολότερη θέση από όλους τους υποψηφίους βρέθηκε ο Μάνφρεντ Βέμπερ. Ο «επικεφαλής υποψήφιος» του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΡΡ) δέχθηκε σε πολλές περιπτώσεις τα πυρά των συνυποψηφίων του και ιδιαίτερα του προερχόμενου από τους Σοσιαλιστές Φρανς Τίμερμανς, σημερινού πρώτου αντιπροέδρου της Κομισιόν, ο οποίος όχι μόνο τον κατηγόρησε για τη στήριξή του σε πολιτικές λιτότητας, αλλά την ίδια στιγμή επεδίωξε να κάνει ένα άνοιγμα τόσο προς τους Πράσινους και την Ενωμένη Αριστερά (GUE/NGL) όσο και σε κεντρώες δυνάμεις (π.χ. σε μια πιθανή νέα πολιτική ομάδα με κορμό τους ευρωβουλευτές του κόμματος «La Republique en Marche» του Εμανουέλ Μακρόν). Ωστόσο, η προσέγγιση Τίμερμανς δεν ήταν εφ’ όλης της ύλης, αλλά στοχευμένη σε τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η οικονομία και ο λαϊκισμός/νεο-εθνικισμός. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας έφθασε στο σημείο να μιλήσει για μια ευρεία συμμαχία από τον Αλέξη Τσίπρα ως τον γάλλο πρόεδρο Μακρόν!

Πάντως, η υποψήφια των Φιλελευθέρων (ALDE), η επίτροπος με αρμοδιότητα τον ανταγωνισμό Μαργκρέτε Βεστάγερ, υπήρξε πολύ προσεκτική στην ανταπόκρισή της στα όσα είπε ο κ. Τίμερμανς – προφανώς διότι το ενδεχόμενο μιας συμμαχίας ALDE – Μακρόν εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο και όχι δεδομένο. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι εσχάτως το κλίμα για τον γάλλο πρόεδρο δεν είναι πολύ θερμό τόσο στις Βρυξέλλες όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Μία από τις βασικότερες αιτιάσεις εναντίον του είναι ότι απαιτεί πολλά ενώ την ίδια στιγμή δεν είναι βέβαιος ότι το κόμμα του θα επικρατήσει στις επερχόμενες εκλογές και κινδυνεύει να έλθει δεύτερο πίσω από τον Εθνικό Συναγερμό της Μαρίν Λεπέν.

Ο Βέμπερ προσπαθεί,
αλλά δεν πείθει

Από την πλευρά του ο κ. Βέμπερ, ο οποίος έχει κατηγορηθεί ως μη έχων την απαραίτητη εμπειρία για να ηγηθεί της Επιτροπής σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, επιδιώκει να εμφανιστεί πιο κοντά στον πολίτη. Ισως έτσι να εξηγείται το γεγονός ότι έχει αποφασίσει να υιοθετήσει ένα πιο χαλαρό στυλ, καταργώντας ακόμη και τη γραβάτα! Μίλησε για την ανάγκη μιας πιο δημοκρατικής Ευρώπης με έμφαση όμως στην ανάγκη επέκτασης της ενισχυμένης πλειοψηφίας στη λήψη αποφάσεων – στοιχείο που ίσως δημιουργήσει προβλήματα και ηχήσει άσχημα στους πολίτες μικρότερων χωρών. Ηταν όμως κοινή πεποίθηση σε κοινοτικούς κύκλους ότι για άλλη μία φορά δεν έπεισε και βρέθηκε σε θέση άμυνας. Επιπλέον, οι ίδιοι κύκλοι δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο ο κ. Βέμπερ να αισθάνεται πλέον άβολα με την καθημερινή φιλολογία ότι οι πιθανότητες να είναι τελικά ο διάδοχος του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ μειώνονται. Στο παρασκήνιο κυκλοφορούν πολλά ονόματα και το τελευταίο που έπεσε στο τραπέζι και διέρρευσε στα μέσα ενημέρωσης είναι της σημερινής αντιπροέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας και παλαιότερα αντιπροέδρου της Κομισιόν Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, η οποία προέρχεται από τη Βουλγαρία.

Η απόκλιση Βερολίνου – Παρισιού

Αυτό που πλέον συζητείται ευρύτατα στις Βρυξέλλες είναι η διαφαινόμενη απόκλιση αντιλήψεων και θέσεων Γερμανίας και Γαλλίας, κάτι που παραδέχθηκε και η Ανγκελα Μέρκελ σε πρόσφατη συνέντευξή της. Η απόκλιση αυτή εκκινεί από μείζονα ζητήματα, όπως το μέλλον της ευρωζώνης, φθάνοντας σε λιγότερα κρίσιμα θέματα, όπως π.χ. τα Δυτικά Βαλκάνια. «Στο Βερολίνο», έλεγε στο «Βήμα» ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή, «έχει αρχίσει να κυριαρχεί η άποψη ότι με τις φιλόδοξες ιδέες του ο Εμανουέλ Μακρόν επιδιώκει να παγιδεύσει τη Γερμανία σε πολιτικές που δεν συνάδουν με τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων. Αντίθετα στο Παρίσι», προσέθετε, «έχει επικρατήσει η άποψη ότι δεν είναι δυνατόν όλα να κινούνται με τον αργό ρυθμό που επιθυμεί η Γερμανία, διότι δεν θα προχωρήσει τίποτα».

Μέσα σε όλα δε, υπάρχει ακόμη το «αγκάθι» που ονομάζεται Brexit. Αν πιστέψει κανείς τις δημοσκοπήσεις που εμφανίζονται στον βρετανικό Τύπο και μιλούν για κατάρρευση των Συντηρητικών και Εργατικών με παράλληλη εκτόξευση του νεοϊδρυθέντος κόμματος του γραφικού λαϊκιστή Νάιτζελ Φάρατζ, τότε το χειρότερο δυνατό σενάριο θα πραγματοποιηθεί: το Ηνωμένο Βασίλειο θα συμμετάσχει στις ευρωεκλογές, βρετανοί ευρωβουλευτές θα ξανακαθίσουν – άγνωστο για πόσο – στα έδρα της Ευρωβουλής και μεγάλος αριθμός θα είναι σκληροί οπαδοί της εξόδου χωρίς συμφωνία και της ΕΕ γενικότερα. Ο τρόπος διαχείρισης του Brexit συνιστά άλλο ένα ζήτημα διαφωνίας μεταξύ Μέρκελ και Μακρόν που πρωτοεμφανίστηκε πριν από τη συνάντηση του Σίμπιου και είναι ακόμη άδηλο αν θα καταλαγιάσει. Παράλληλα, η συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στις ευρωεκλογές ανεβάζει και τον πήχη της πλειοψηφίας που πρέπει να συγκεντρώσει ο επόμενος πρόεδρος της Επιτροπής από 353 σε 376 έδρες – στοιχείο που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο, σε συνδυασμό με τη συζήτηση που θα ξεκινήσει για το πώς οι βρετανοί ευρωβουλευτές θα συμμετάσχουν στη σύνθεση των νέων επιτροπών και στην κατανομή των θέσεων εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

«Οι πολίτες αισθάνονται ότι είναι αποκλεισμένοι»

Αντισυμβατική και μαχητική, η Μαργκρέτε Βεστάγερ, υποψήφια των Φιλελευθέρων, τονίζει ότι «χρειαζόμαστε μια πολιτική συμμαχία επί των βασικών ζητημάτων»

Πριν από πέντε χρόνια, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε επιμείνει επί αρκετές εβδομάδες ώστε να πείσει τη Δανία να στείλει τη Μαργκρέτε Βεστάγερ (όπως είναι η ορθή προφορά του επιθέτου της και όχι Βεστάγκερ, όπως συνήθως την αναφέρουμε) στη νέα Επιτροπή που τότε στελέχωνε ο πολύπειρος Λουξεμβούργιος. Πέντε χρόνια αργότερα, η κυρία Βεστάγερ διεκδικεί, ως υποψήφια των Φιλελευθέρων (ALDE), τη θέση του απερχόμενου, πλέον, σημερινού της προϊσταμένου. Και η αλήθεια είναι ότι μέσα σε αυτή την πενταετία η γεννηθείσα στη Γιουτλάνδη κόρη ενός λουθηρανού πάστορα δεν έκανε και λίγα. Ως η επικεφαλής ενός από τα ισχυρότερα χαρτοφυλάκια της Κομισιόν, αυτού για τον ανταγωνισμό, κινήθηκε εναντίον επιχειρηματικών γιγάντων όπως η Apple και η Google λόγω της φοροαποφυγής των αμερικανικών εταιρειών, ενώ δεν δίστασε να βάλει βέτο στη συγχώνευση Siemens – Alstom που θα δημιουργούσε έναν ευρωπαϊκό γίγαντα στις μεταφορές, προκαλώντας την οργή της Γερμανίας και της Γαλλίας.

Η Βεστάγερ όμως διακρίνεται από μια έμφυτη αντισυμβατικότητα. Δύσκολα πετυχαίνεις επίτροπο να αισθάνεται απόλυτα άνετα να κυκλοφορεί με ένα ζευγάρι παπούτσια Nike παράλληλα με ένα σκούρο φόρεμα, όπως όταν τη συναντήσαμε το πρωί της περασμένης Πέμπτης στην έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, μαζί με μια ομάδα δημοσιογράφων από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το προηγούμενο βράδυ είχε συμμετάσχει στο τελευταίο μεγάλο debate πριν από τις ευρωεκλογές. Σύμφωνα δε με όσα κυκλοφορούσαν στους διαδρόμους, η Βεστάγερ ήταν από αυτούς που στάθηκαν καλύτερα σε αυτή την τηλεμαχία.

Σε μια αποστροφή όσων είπε το βράδυ του debate τόνισε ότι οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει «να λένε την αλήθεια» και να «μη μιλάνε στον κόσμο σαν να έχουν μυστικά». Τη ρωτάμε αν πρέπει η ΕΕ να κινηθεί με ακόμη περισσότερη διαφάνεια και να αποφύγει π.χ. την επανάληψη μιας περίπτωσης όπως ο διορισμός του Μάρτιν Σέλμαϊερ στη θέση του πανίσχυρου Γενικού Γραμματέα της Κομισιόν, η οποία προκάλεσε ουκ ολίγες αντιδράσεις για τον τρόπο με τον οποίο έγινε, αφήνοντας πίσω της μια σκιά για την Επιτροπή Γιούνκερ. Απαντά προσεκτικά, όπως προσεκτικά κινήθηκε και στην τηλεμαχία το προηγούμενο βράδυ: «Εχουν γίνει αρκετά πράγματα ως συνέχεια αυτής της υπόθεσης. Και αυτό τόσο στην Επιτροπή όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Και αμέσως σπεύδει να κάνει έναν διαχωρισμό σε σχέση με όσα είπε το βράδυ της Πέμπτης: «Μιλώντας στην τηλεμαχία χρησιμοποίησα μια μεταφορά, λέγοντας ότι ακόμη και σήμερα, πέντε χρόνια στη θέση αυτή, όταν διαβάζω τα ενημερωτικά μου σημειώματα βλέπω ότι είναι γεμάτα με αρκτικόλεξα και οι περισσότεροι δεν θα μπορούσαν να καταλάβουν τι αφορούν αυτά. Και ξέρετε τι θα μπορούσαν να σκεφτούν όσοι πολίτες μάς ακούνε; Οτι ούτε εμείς που τα λέμε αυτά δεν τα καταλαβαίνουμε».

Για τη δανέζα επίτροπο, που σύμφωνα με τον αστικό μύθο ενέπνευσε την ηρωίδα της δημοφιλούς πολιτικής σειράς «Borgen», αυτό που είναι σημαντικό μετά τις ευρωεκλογές είναι να διαμορφωθεί μια συμμαχία επί των «θεμελιωδών ζητημάτων», καθώς ο χρόνος δεν είναι άπλετος. «Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι είναι αποκλεισμένοι» σημειώνει, προσθέτοντας ότι δεν είναι ευκταίο να διαμορφωθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ένα πρόγραμμα πενταετίας. Δεν είναι πάντως βέβαιη ότι ο τελικός πρόεδρος της Επιτροπής θα προέλθει από τους Spitzenkandidaten, και αυτό είναι ενδεικτικό του κλίματος που σήμερα επικρατεί. «Το σημαντικό είναι να έχουμε μια συμφωνία Συμβουλίου και Κοινοβουλίου» υπογραμμίζει, ερωτηθείσα και για την αρχική θέση της Ευρωβουλής ότι δεν θα δεχθεί κάποιον που δεν προέρχεται από τους «επικεφαλής υποψηφίους» των ευρωπαϊκών κομμάτων.

Πιο κατασταλαγμένη εμφανίστηκε η κυρία Βεστάγερ στο ζήτημα του κράτους Δικαίου. «Οταν μια χώρα είναι μέλος της ΕΕ, είτε είναι πλήρες μέλος σε όλα είτε πρέπει να υπάρχουν συνέπειες» σημειώνει, αναφερόμενη στις συζητήσεις που διεξάγονται για την επιβολή κυρώσεων σε όσα κράτη-μέλη παραβιάζουν τις αρχές της ΕΕ σε θέματα κράτους Δικαίου και δικαιωμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, «το Αρθρο 7 των Συνθηκών (η σχετική διαδικασία έχει κινηθεί εναντίον των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας και της Πολωνίας) δεν είναι πλέον αρκετό» καταλήγει. Για την ίδια είναι επίσης ανάγκη να υπάρξει αφύπνιση για την αντιμετώπιση κυβερνοαπειλών και υβριδικών απειλών οι οποίες είναι απαραίτητες για την ασφάλεια των πολιτών της ΕΕ αλλά και για την προάσπιση της δημοκρατίας.