Το γνωστό σε όλους μας απόφθεγμα «Ενα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων ξεκινάει με ένα βήμα» στην περίπτωση της Τήλου βρίσκει την απόλυτη έκφρασή του. Σε αυτόν τον μικρό παράδεισο της Δωδεκανήσου, όπου απαγορεύεται το κυνήγι από το 1993 και στον οποίο κατοικούν περισσότερα από 150 είδη πουλιών, πάνω από 650 ποικιλίες φυτών και μια προοδευτική κοινωνία 355 νοικοκυριών, έχει συντελεστεί κάτι που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν μια ουτοπία· να γίνει το πρώτο νησί στον κόσμο με μηδενικά απόβλητα. Αυτό το κατορθώνει μέσα από μια διαδικασία που οδηγεί κάθε είδος απορρίμματος στην επαναξιοποίησή του.
Ως επισκέπτης, αντιλαμβάνεσαι αμέσως ότι κάτι διαφορετικό συμβαίνει εκεί. Αρχικά, αν είσαι πολύ παρατηρητικός, από την παντελή απουσία δημόσιων κάδων σκουπιδιών στους δρόμους και, σε δεύτερη φάση, από το ενημερωτικό φυλλάδιο που βρίσκεται στο δωμάτιο του ξενοδοχείου σου που σε καλωσορίζει σε έναν κόσμο χωρίς απόβλητα και πάνω στο οποίο υπάρχει ένα QR Code. Οταν το σκανάρεις με το κινητό σου τηλέφωνο, οδηγείσαι κατευθείαν στην ιστοσελίδα του προγράμματος Just Go Zero Tilos που «τρέχει» από τον περασμένο Δεκέμβριο στο νησί και το οποίο χρηματοδοτείται και υποστηρίζεται εξ ολοκλήρου με τεχνολογία και τεχνογνωσία από την Polygreen και υλοποιείται σε συνεργασία με τον Δήμο Τήλου και με την έγκριση της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου.
Στην κατατοπιστική ιστοσελίδα justgozero.com θα βρεις τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις για να γίνεις και εσύ μέρος του κινήματος. Τον απαραίτητο εξοπλισμό, δηλαδή μια πάνινη τσάντα για τα ψώνια σου και ένα διχτάκι για τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα, τον προμηθεύεσαι δωρεάν από το Κέντρο Ενημέρωσης Zero Point που βρίσκεται στην πλατεία, στο λιμάνι. Κάθε απόρριμμα για τους κατοίκους του νησιού έχει και τη δική του θέση. Από τις μπαταρίες, τις λάμπες, τις μικροσυσκευές, τα ρούχα και όλα τα ανακυκλώσιμα είδη, τα οποία μπαίνουν στην ειδική μπλε σακούλα που τους έχει μοιραστεί από το Just Go Zero Telos, μέχρι τις γόπες των τσιγάρων, για τις οποίες δίνονται ειδικοί μεταλλικοί κάδοι, τις πάνες, βρεφικές και ενηλίκων – για τη διαχείριση των οποίων η εταιρεία «τρέχει» ειδικό καινοτόμο πιλοτικό πρόγραμμα -, για το μαγειρικό λάδι, που επίσης αποθηκεύεται χωριστά, τα βιολογικά απόβλητα, που μπαίνουν σε βιοδιασπώμενες σακούλες, και τα μη ανακυκλώσιμα, τα οποία μαζεύονται σε μια τρίτη σακούλα. Τα ανακυκλώσιμα είδη θα πρέπει να πλένονται ώστε να είναι καθαρά και να μπορούν να αξιοποιηθούν. Για όλα αυτά ο κάθε κάτοικος και επισκέπτης του νησιού ενημερώνεται διεξοδικά από τους ανθρώπους της Polygreen.
Μία από αυτούς τους ανθρώπους είναι η 32χρονη Ειρήνη Χατζηφούντα. Ως υπεύθυνη επικοινωνίας και ένα από τα δύο πρόσωπα της εταιρείας που βρίσκονται νησί μαζί με τον συνάδελφό της, περιβαλλοντολόγο Βαλάντη Βιτάλη, είναι εκείνη που θα απαντήσει σε κάθε διευκρινιστική ερώτηση, που θα πάει πόρτα-πόρτα σε κάθε νοικοκυριό και σε κάθε επιχείρηση προκειμένου να εξηγήσει, όσες φορές κι αν χρειαστεί, την όλη διαδικασία. «Στην αρχή», μας λέει, «αρκετοί ήταν σκεπτικοί για το αν θα μπορούσαν να τα καταφέρουν. Μετά είδαν ότι δεν ήταν και τόσο δύσκολο. Οι πιο εύκολοι στην αλλαγή ήταν όσοι ήταν σε μεγαλύτερη ηλικία, μια και είχαν μεγαλώσει με τη λογική της επαναχρησιμοποίησης των αντικειμένων. Ηταν, για παράδειγμα, κοινή τους πρακτική να χρησιμοποιούν το κουτάκι της φέτας για την αποθήκευση τροφίμων ή για κάτι άλλο. Επίσης, πολύ πρόθυμα για αλλαγή ήταν και τα παιδιά».
Ειδικά για την Ειρήνη, η οποία προτού μετακομίσει μόνιμα στην Τήλο, τον τόπο καταγωγής της, πριν από ενάμιση χρόνο, ζούσε στη Ρόδο και ήταν εκπαιδευτικός, το να μιλάει στα παιδιά είναι κάτι το οποίο έχει συνηθίσει. Επίσης, είναι αυτό που την έχει βοηθήσει και με τους ενηλίκους, καθώς με υπομονή και χαμόγελο απαντά σε όλες τις ερωτήσεις τους, όσες φορές και αν αυτές της τεθούν.
Η διαδικασία
Πώς ακριβώς όμως κατόρθωσε η Τήλος να γίνει το πρώτο νησί στον κόσμο που επιτυγχάνει 100% εκτροπή από την ταφή των αποβλήτων, καταργώντας τον ΧΥΤΑ και τους δημόσιους κάδους, και να φθάσει να καταγράφει ποσοστό πάνω από 85% των υλικών που ανακτώνται και κομποστοποιούνται από τα απόβλητα; Οπως λέει συνεχώς ο πρόεδρος της Polygreen Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος, υιοθετώντας απόλυτη διαφάνεια σε όλα τα στάδια της διαδικασίας και στηριζόμενοι κυρίως στην κινητοποίηση και ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινότητας. Στη βάση της λύσης τού Just Go Zero είναι η σωστή διαλογή των αποβλήτων από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. «Είναι ένα ανθρωποκεντρικό σύστημα» εξηγεί.
Στη συνέχεια, δύο φορές την εβδομάδα πραγματοποιείται η συλλογή των διαχωρισμένων αποβλήτων πόρτα-πόρτα για τα νοικοκυριά και καθημερινά για τις επιχειρήσεις. Από εκεί τα απόβλητα μεταφέρονται στο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας (3Κ) που αντικατέστησε τον ΧΥΤΑ και εξοπλίστηκε με σύγχρονα μηχανήματα και τεχνολογικές εφαρμογές. Εκεί γίνεται η περαιτέρω διαλογή και προετοιμασία των αποβλήτων για ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή ενεργειακή αξιοποίηση. Το παλιό σημείο ταφής απορριμμάτων έχει καθαριστεί και αναμένεται να μετατραπεί σε πάρκο, με τα πρώτα φυτά να έχουν ήδη φυτευτεί.
Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από ειδική καινοτόμο πλατφόρμα, η οποία καταγράφει τον όγκο των αποβλήτων που συλλέγονται στις τρεις βασικές κατηγορίες – ανακυκλώσιμα, μη ανακυκλώσιμα και οργανικά – ανά νοικοκυριό και συνολικά. Μέσα από την πλατφόρμα, κάτοικοι και επιχειρήσεις μπορούν να γνωρίζουν την ποσότητα των υλικών που ανακυκλώνουν,σε πραγματικό χρόνο. H ενημέρωση με τα δεδομένα αυτά τους δίνει επιπλέον κίνητρο να επιτύχουν ολοένα και υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης. Ενα από τα εντυπωσιακά στοιχεία είναι ότι χάρη στο νέο σύστημα έχει επιτευχθεί 52% μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Πρώτη ύλη για την τέχνη
Ενας από τους πιο εντυπωσιακούς τρόπους αξιοποίησης των αποβλήτων του νησιού είναι η χρήση τους στη δημιουργία έργων τέχνης. Παλιές συσκευές, μικρά έπιπλα, φθαρμένα ρούχα μεταφέρονται στο νέο Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών είτε για να επισκευαστούν ή για να γίνουν πρώτη ύλη για καλλιτεχνική δημιουργία. Για μερικές εβδομάδες τη φορά, δύο διαφορετικοί καλλιτέχνες φιλοξενούνται από την Polygreen, επισκέπτονται το Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας, συλλέγουν διάφορα απορρίμματα που θα μπορούσαν να τους φανούν χρήσιμα και δημιουργούν τα δικά τους μοναδικά και αξιόλογα έργα τέχνης. Μακροπρόθεσμα προβλέπεται να εκτίθενται κάποια από αυτά στο Κέντρο Πληροφόρησης του προγράμματος.
Στην ειδική εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων του προγράμματος, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο και στην οποία παρευρέθηκαν ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, ο περιφερειάρχης Νότιου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος και o γενικός γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Μανώλης Γραφάκος και όπου απηύθυνε βιντεοσκοπημένο μήνυμα ο ευρωπαίος επίτροπος, αρμόδιος για το Περιβάλλον, τους Ωκεανούς και την Αλιεία, Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους, ο πρόεδρος της Polygreen Aθανάσιος Πολυχρονόπουλος είπε μεταξύ άλλων: «Στην Τήλο εγκαινιάζουμε τον πολιτισμό που θα ονομαστεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ως πολιτισμός των νησιών του Νότιου Αιγαίου. Εναν πολιτισμό με 100% εκτροπή από ταφή, πλήρη κυκλική διαχείριση όλων των υλικών και, το σημαντικότερο, μια εντελώς νέα αντίληψη ζωής. Σε αυτόν τον νέο πολιτισμό η έννοια του απόβλητου θα συναντάται μόνο σε μουσειακούς χώρους». Το σίγουρο είναι ότι το πρώτο βήμα έγινε!
