Δίχτυ προστασίας για τα ανήλικα προσφυγόπουλα
«Θα παλέψουμε και θα τα καταφέρουμε να γλιτώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά» λέει στο «Βήμα» η Ειρήνη Αγαπηδάκη
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ: Σύνδεση μέλους
Το κενό της έλλειψης κεντρικού συντονισμού έρχεται να συμπληρώσει η Ειρήνη Αγαπηδάκη, εθνική συντονίστρια για τα ασυνόδευτα ανήλικα προσφυγόπουλα, η οποία μίλησε στο «Βήμα» για τα σχέδιά της. Τη διόρισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ο οποίος πήρε πάνω του το πρόγραμμα «Κανένα παιδί μόνο», βάζοντας ένα μεγάλο στοίχημα για τη λύση του προβλήματος.
Πώς σκοπεύετε να ξεκινήσετε;
«Πρέπει να κινηθούμε σε τρία επίπεδα – άμεσο, μέσο και μακροπρόθεσμο – και σε πολλούς τομείς. Αμεσα πρέπει να μεταφέρουμε τα παιδιά από τη Μόρια, γιατί αυτή τη στιγμή είναι εκτεθειμένα σε κάθε είδους κινδύνους. Διερευνούμε λοιπόν διάφορες μεταβατικές λύσεις και παράλληλα εργαζόμαστε για να σκεφθούμε τις προδιαγραφές οι οποίες θα επιτρέψουν την ανάπτυξη νέων δομών που θα πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια ούτως ώστε να μιλάμε για δομές παιδικής προστασίας. Πρόκειται για παιδιά που έχουν πολλά προβλήματα και δεν αρκεί να τα στεγάσουμε απλώς σε μια δομή φιλοξενίας. Οταν κάποιος έχει υποστεί τόση βία, είναι εύκολο να παράγει βία. Το θεραπευτικό κομμάτι σπάει αυτόν τον φαύλο κύκλο».
Οι μακροπρόθεσμες δομές πού θα γίνουν;
«Δεν μπορώ να το πω ακόμη. Αυτή τη στιγμή εργαζόμαστε στο κομμάτι της εθνικής στρατηγικής και συντονίζονται διάφορες ομάδες σε διαφορετικούς τομείς γιατί πρέπει να αρθούν νομικά, πρακτικά και τεχνικά εμπόδια για να μπορέσει να προχωρήσει η δράση».
Τα ασυνόδευτα της Μόριας πού θα μεταφερθούν αρχικά;
«Ούτε αυτό μπορώ να το ανακοινώσω ακόμη. Δεν θα είναι αυτό που έχουμε στο μυαλό μας, αλλά θα είναι σίγουρα καλύτερα από τα ΚΥΤ, όπου τα παιδιά είναι ουσιαστικά αφημένα στην τύχη τους».
Πολλά από τα ασυνόδευτα παιδιά «εξαφανίζονται»…
«Είναι πολύ εύκολο να χαθεί ένα παιδί. Γι’ αυτό επείγει να πάρουμε τα παιδιά από τα ΚΥΤ, όπου είναι στο έλεος καθενός που θέλει να τα εκμεταλλευθεί. Υπάρχουν καταγγελίες για παιδιά που εργάζονται παράνομα στην Ελλάδα, που έχουν περάσει σε κυκλώματα εμπόρων ναρκωτικών ή λευκής σαρκός».
Τα παιδιά που γίνονται 18 ετών θα μένουν μόνα τους από τη μια μέρα στην άλλη;
«Εξετάζουμε αφενός το νομικό κομμάτι που πρέπει να συμπληρωθεί για να καλυφθούν τα κενά σε αυτές τις περιπτώσεις και αφετέρου το κομμάτι των βέλτιστων πρακτικών. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για τους εφήβους και αυτούς που ενηλικιώνονται, και διαφορετικές για αυτούς που είναι κάτω των 15 ετών».
Ποιος είναι ο προσωπικός σας στόχος; Πώς θα ήσασταν ευχαριστημένη; Αν, για παράδειγμα, σε έναν χρόνο έχετε φτιάξει άλλες 1.000 θέσεις;
«Αυτή τη στιγμή, ούτε μία εβδομάδα αφότου ανέλαβα, δεν μπορώ να πω χρονοδιαγράμματα. Είναι ένα περίπλοκο πρόβλημα και θα ήθελα κι εγώ, όπως και όλοι, με ένα μαγικό ραβδί να το λύσω αύριο το πρωί αλλά δεν γίνεται. Αυτό που ξέρω είναι ότι θα παλέψουμε και θα τα καταφέρουμε να γλιτώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά. Είμαι σίγουρη γι’ αυτό».
Το σύστημα χωλαίνει σε σχεδιασμό και συντονισμό
Το 2012, όταν ξεκίνησε στην Ελλάδα το πρόγραμμα εθελοντικού επαναπατρισμού του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, «Το Βήμα» είχε πάει για ρεπορτάζ στα γραφεία του ΔΟΜ στον Αλιμο. Εκεί είχε πληροφορηθεί για ασυνόδευτα ανήλικα που εμφανίζονταν απελπισμένα στα γραφεία και, συχνά, «εξαφανίζονταν» προτού επιληφθεί της περίπτωσής τους ο εισαγγελέας Ανηλίκων.
Τον Οκτώβριο του 2018 «Το Βήμα» επισκέφθηκε τη Μόρια. Μόλις έφθασε στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, ακούστηκαν φωνές και φασαρία. Είχαν εξεγερθεί οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που ζούσαν στοιβαγμένοι σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες.
Τον Οκτώβριο του 2016 «Το Βήμα» παρέστη στα εγκαίνια μιας δομής φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων στην Παιανία, που στεγαζόταν σε ένα εντυπωσιακό κτίριο σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Τομπάζη. Εκτοτε η πρότυπη αυτή δομή έχει κλείσει λόγω των πολύμηνων καθυστερήσεων στη χρηματοδότηση που ανάγκασαν τους Γιατρούς του Κόσμου που τη λειτουργούσαν να της βάλουν λουκέτο.
Μέχρι σήμερα, ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων έχει αυξηθεί στην Ελλάδα, φθάνοντας τις 5.000, αλλά οι θέσεις στις δομές φιλοξενίας τους έχουν «κολλήσει» περίπου στις 1.200. Μόνο φέτος έφθασαν στη χώρα 2.600 ασυνόδευτα αγόρια και κορίτσια, αποτελώντας 82% αύξηση σε σχέση με πέρυσι – στον Εβρο, οι 200 από τους 300 που διαμένουν στο κέντρο υποδοχής σήμερα είναι ασυνόδευτα παιδιά.
Ορισμένα βρίσκουν τον δρόμο τους, όπως ο ασυνόδευτος Αφρικανός που φιλοξενούνταν σε δομή ανηλίκων στην Κόνιτσα και πέρασε πριν από λίγα χρόνια πρώτος στην πανεπιστημιακή σχολή της προτίμησής του ή τα μόλις 80 παιδιά που αναχώρησαν για τη Βρετανία από το 2017 μέχρι σήμερα στο πλαίσιο του προγράμματος Dubs. Πολλά ασυνόδευτα όμως γίνονται θύματα κυκλωμάτων που τα εξωθούν στην αναγκαστική εργασία ή στην πορνεία – γίνεται λόγος ακόμα και για «ευυπόληπτους Αθηναίους» πελάτες τους.
«Η εθνική επιδίωξη ήταν μέχρι τα τέλη του 2018 να είχαν δημιουργηθεί 2.000 θέσεις φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, αλλά παραμένουν 1.200» λέει στο «Βήμα» ο Τάσος Υφαντής, επιχειρησιακός διευθυντής των Γιατρών του Κόσμου. Εντοπίζει αρκετά βασικά προβλήματα που έχουν οδηγήσει στη σημερινή κατάσταση: την έλλειψη ενός ενιαίου πλαισίου παιδικής προστασίας που θα αφορά ελληνόπουλα, Ρομά, προσφυγόπουλα και θα βασίζεται στην ηλικία και όχι στην εθνικότητα, τη λειτουργία παράλληλων συστημάτων που δεν συντονίζονται καλά μεταξύ τους, και πολλά ελλείμματα στις συνθήκες υποδοχής και στη διακρίβωση της ανηλικότητας.
Αν και συνήθως καταγγέλλεται ότι ενήλικοι παριστάνουν τους ανηλίκους για να αποκομίσουν οφέλη, όπως να αποφύγουν την κράτηση, το αντίστροφο είναι εξίσου συχνό: πολλοί ανήλικοι δηλώνουν ενήλικοι διότι έχουν έρθει στην Ελλάδα με σκοπό να εργαστούν για να στείλουν χρήματα στην οικογένειά τους και δεν θέλουν να κλειστούν σε δομές ανηλίκων και να πάνε σχολείο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει πόρους για τους ξενώνες ανηλίκων τους οποίους διαχειρίζεται η ελληνική κυβέρνηση μέσω του Ταμείου για το Ασυλο, τη Μετανάστευση και την Ενταξη (AMIF). Ωστόσο στην προώθησή τους προς τις οργανώσεις που λειτουργούν τους ξενώνες αυτούς παρατηρούνται ανεπίτρεπτες γραφειοκρατικές καθυστερήσεις.
«Ενα παιδί στοιχίζει 64 ευρώ τη μέρα διότι οι δομές ανηλίκων έχουν ιδιαίτερες προδιαγραφές» λέει ο κ. Υφαντής. «Αν η οργάνωση που λειτουργεί τον ξενώνα δεν αποπληρώνεται στην ώρα της λόγω των παραδοσιακών κωλυσιεργιών στη διοίκηση, φθάνει στο σημείο να μην έχει καμία ρευστότητα για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών του ξενώνα».
Το σύστημα χωλαίνει σε κεντρικό σχεδιασμό και συντονισμό. «Μπορεί ένα αίτημα να κατατεθεί τον Ιούλιο και το έντυπο για τη φιλοξενία του ανηλίκου να φθάσει στον ξενώνα τον Νοέμβριο. Εν τω μεταξύ, ο ανήλικος μπορεί να έχει εξαφανιστεί. Το πλαίσιο της μεγάλης γραφειοκρατίας είναι αποθαρρυντικό για τη λειτουργία ξενώνων ανηλίκων».
