Ιστορικές και μυθιστορηματικές αναλογίες δεν υπάρχουν, ωστόσο από το Μέγαρο Μαξίμου λείπει ένας Κάσσιος, συνωμότης του καλού, για να ψιθυρίζει κάποιες φορές στο πρωθυπουργικό επιτελείο ότι «το λάθος δεν είναι στα αστέρια, είναι μέσα μας». Αν υπήρχε, ίσως να είχε αποφευχθεί το φιάσκο του έργου «Trust Your Stars» που ανέβασε στα κάγκελα 875 ερευνητές από όλες τις βαθμίδες, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας. Τα ζητήματα που έθεσαν οι διαμαρτυρόμενοι δεν αφορούν μόνο το συγκεκριμένο έργο, αλλά όλον τον τομέα της έρευνας στην Ελλάδα.

Η έρευνα, παρά τις εξαγγελίες και τις υποσχέσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη για την ενίσχυσή της, παραδέρνει από το 2019 ανάμεσα στο υπουργείο Παιδείας, το οποίο δεν μπορεί ή δεν θέλει να αντιληφθεί τις ανάγκες, και του υπουργείου Ανάπτυξης, που έχει κλείσει τη στρόφιγγα στα κονδύλια που διαφεύγουν από τον άμεσο έλεγχό του. Και έτσι έχει βαλτώσει ένας τομέας με αναπτυξιακές προοπτικές για τη χώρα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το λάθος, κατά την επιεική ερμηνεία, στην αξιολόγηση των προτάσεων που κατατέθηκαν στο έργο «Trust Your Stars» πρέπει να διορθωθεί. Αν πρέπει να παρέμβει εισαγγελέας, να παρέμβει. Και μετά;

Η διαμαρτυρία ανέδειξε το βάθος του προβλήματος, αλλά η κυβέρνηση μέχρι στιγμής αποφεύγει να αγγίξει ακόμα και την επιφάνειά του. Ουδείς ασχολείται και ο ένας αρμόδιος πετάει την καυτή πατάτα στον άλλον και όλοι μαζί στο Μέγαρο Μαξίμου. Αντί να στρέφουν το βλέμμα από την άλλη μεριά, όμως, θα μπορούσαν οι υπουργοί και οι συνεργάτες του Πρωθυπουργού να αντιμετωπίζουν το ζήτημα όχι αμυντικά, αλλά ως μια ευκαιρία για μια πραγματική μεταρρύθμιση. Ιδέες υπάρχουν. Διαθέτουν το σχέδιο του Σπύρου Αρταβάνη-Τσάκωνα για την οργάνωση της βασικής έρευνας από μία δομή, το οποίο, από ό,τι φαίνεται, δεν μπήκε στον κόπο να το ξεφυλλίσει κανένας από τους ενδιαφερομένους. Εχει κατατεθεί η πρόταση για τη δημιουργία είτε χωριστού υπουργείου για την έρευνα ή μιας αυτόνομης δομής εντός του υπουργείου Παιδείας, η οποία να μην εξαρτάται ούτε από τον υπουργό Παιδείας ούτε από τον υπουργό Ανάπτυξης. Θα μπορούσαν να εξεταστούν και άλλες λύσεις, και αυτό ακριβώς θα έπρεπε να κάνει μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση, να κοιτάξει μέσα της και να διορθώσει τη λάθος επιλογή του 2019, όχι να θεωρεί υπαίτια τα «αστέρια» για τα δικά της στραβοπατήματα.

Τα χρήματα που φέρνει η έρευνα στην Ελλάδα, πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως κυρίως από κοινοτικά κονδύλια, όπως λειτουργεί το σύστημα σήμερα, διοχετεύονται στις λειτουργικές ανάγκες των πανεπιστημίων, εξάγονται ως προϊόν σε αγορές του εξωτερικού ή μένουν μελέτες που σκονίζονται αναξιοποίητες σε διάφορα συρτάρια. Αλλά και τα πανεπιστήμια που διεκδικούν θα χρειαστεί επίσης να εκσυγχρονίσουν τις δομές τους, οι οποίες παραμένουν ανέγγιχτες από τη δεκαετία του ’80 και σήμερα είναι ατελείς, γραφειοκρατικές και κατακερματισμένες, και να ενώσουν τις δυνάμεις τους. Αυτά έχουν γίνει ήδη σε άλλες χώρες πιο μεγάλες και πιο προηγμένες από τη δική μας. Οι μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές και η στροφή της Ευρώπης στην αμυντική καινοτομία θα έπρεπε να είχαν ωθήσει ολόκληρο το σύστημα της έρευνας στην Ελλάδα σε ριζικές αλλαγές, με σχέδιο και ει δυνατόν διακομματικά συναινετικές πολιτικές. Θα χρειαζόμασταν, δηλαδή, έναν Ιούλιο Καίσαρα, αλλά έχουμε γεμίσει Πόντιους Πιλάτους.