ΜΠΟΓΚΟΤΑ, Κολομβία — Ο πρόεδρος Τραμπ αναδιαμορφώνει τον ρόλο της Ουάσιγκτον στη Λατινική Αμερική, επιστρατεύοντας τη στρατιωτική και οικονομική ισχύ των ΗΠΑ και αντιμετωπίζοντας την περιοχή ως αποκλειστική σφαίρα επιρροής.
Κανένας αμερικανός πρόεδρος δεν έχει ασκήσει τόση πίεση στην περιοχή από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν επικεντρώθηκε στην καταπολέμηση αριστερών εξεγέρσεων στην Κεντρική Αμερική και του καθεστώτος των Σαντινίστας στη Νικαράγουα.
«Δόγμα Ντονρόε»
Από τα σύνορα του Μεξικού μέχρι την Παταγονία, ο Τραμπ τιμωρεί αντιπάλους με υψηλούς δασμούς, αεροπορικές επιδρομές και σκληρή ρητορική ενώ σε εκείνους που θεωρεί φίλους προσφέρει στρατιωτική βοήθεια και οικονομικές συμφωνίες. Ένας αναλυτής το αποκάλεσε «Δόγμα Ντονρόε» (Donroe Doctrine), λογοπαίγνιο με το Δόγμα Μονρόε του 19ου αιώνα που καθοδηγούσε την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή.
Η περιοχή είναι κρίσιμη για τους στόχους του προέδρου να σταματήσει τη μετανάστευση και τη ροή ναρκωτικών προς τις ΗΠΑ, ενώ παράλληλα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την Κίνα, η οποία έχει ενισχύσει τις οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις της με τη Λατινική Αμερική τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
«Δεν έχουμε ξαναδεί πρόεδρο των ΗΠΑ τόσο προκλητικό και επιθετικό προς τη Λατινική Αμερική όσο ο Τραμπ», είπε ο Μάικλ Σίφτερ από το Inter-American Dialogue, μια δεξαμενή σκέψης της Ουάσιγκτον. «Η νοοτροπία του είναι ότι η περιοχή είναι η αυλή των ΗΠΑ, στο όνομα της προστασίας της πατρίδας και της προώθησης του “Πρώτα η Αμερική”».
Καλοί και κακοί
Σύμμαχοι που κολακεύουν τον Τραμπ και ευθυγραμμίζονται με την κοσμοθεωρία του — από τον πρόεδρο της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι μέχρι τον πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ Ναΐμπ Μπουκέλε — εξασφαλίζουν συμφωνίες και θερμή υποδοχή. Όσοι τον αψηφούν — ιδιαίτερα οι πρόεδροι της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο και της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο — βρίσκονται στο στόχαστρο.
Οι κορυφαίοι διπλωμάτες της κυβέρνησης Τραμπ είναι έμπειροι στη Λατινική Αμερική, όπως ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, γιος κουβανών μεταναστών, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει πολυάριθμες επισκέψεις στην περιοχή. Ο δεύτερος στην ιεραρχία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Κρίστοφερ Λαντάου, ήταν πρέσβης των ΗΠΑ στο Μεξικό. Ο νέος πρέσβης στο Μεξικό, Ρον Τζόνσον, είναι πρώην αξιωματούχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με ευρεία εμπειρία στη Λατινική Αμερική.
Ανατροπή Τραμπ
Πριν από τον Τραμπ, οι ΗΠΑ στήριζαν συμμάχους στη Λατινική Αμερική ενώ απομόνωναν και επέβαλλαν κυρώσεις σε χώρες που θεωρούσαν αυταρχικές και αντιαμερικανικές, δηλαδή στην Κούβα, τη Βενεζουέλα και τη Νικαράγουα, στο πλαίσιο μιας πολιτικής που καθοριζόταν από ευρύτερες, μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις.
Από την πρώτη ημέρα της διακυβέρνησής του, ο Τραμπ ανέτρεψε πολιτικές δεκαετιών, υιοθετώντας μια πιο συγκρουσιακή προσέγγιση. Ο τόνος δόθηκε στην ορκωμοσία του, όταν υποστήριξε ότι η Κίνα ελέγχει τη Διώρυγα του Παναμά και δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα αναλάβουν τον έλεγχό της. Λίγες ημέρες αργότερα, απείλησε να επιβάλει δασμούς 25% στην Κολομβία αν ο Πέτρο, αριστερός και πρώην αντάρτης, δεν επέτρεπε την επιστροφή πτήσεων με απελαθέντες μετανάστες. Ο πρόεδρος της Κολομβίας γρήγορα υποχώρησε.
Ο Τραμπ στράφηκε επίσης εναντίον του Μεξικού, του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου των ΗΠΑ, ισχυριζόμενος ότι συνεργάζεται με τα καρτέλ των ναρκωτικών. Πίεσε την πρόεδρο Κλαούντια Σάινμπαουμ να επιτρέψει στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην καταπολέμηση των καρτέλ, προειδοποιώντας ότι η κυβέρνησή του θα ενεργούσε μονομερώς αν το Μεξικό δεν συνεργαζόταν. Η Σάινμπαουμ απέρριψε οποιαδήποτε άμεση στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ.
Προσωπική διπλωματία
Αναλυτές θεωρούν ότι ο πρόεδρος βασίζει ολοένα περισσότερο την πολιτική του στις προσωπικότητες και τις ιδεολογίες των λατινοαμερικανών ηγετών, καθώς και στη συναλλακτική φύση της σχέσης μαζί τους. Κάποιοι ηγέτες έχουν μάθει ότι η κολακεία — και η έντονη προσωπική διπλωματία — μπορεί να τους αποφέρει μεγάλες ανταμοιβές.
Περισσότερο έχει ωφεληθεί ο αργεντινός Μιλέι, ο οποίος έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τον Ίλον Μασκ και είχε δηλώσει ότι η ήττα του Τραμπ στις εκλογές του 2020 «έθεσε σε κίνδυνο τον δυτικό πολιτισμό».
Η κυβέρνηση Τραμπ δεσμεύτηκε την περασμένη εβδομάδα να προσφέρει μια οικονομική σανίδα σωτηρίας ύψους 20 δισ. δολαρίων στον Μιλέι εν μέσω κατάρρευσης του πέσο. Αντιθέτως, αριστεροί ηγέτες όπως ο Πέτρο και ο Μαδούρο έχουν χειρότερη αντιμετώπιση.
Ο Τραμπ έδωσε φέτος στην Κολομβία, τον στενότερο σύμμαχο των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, βαθμό κάτω από τη βάση στην ετήσια «έκθεση προόδου» της Ουάσιγκτον. Έπειτα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι θα ανακαλούσε τη βίζα του Πέτρο, αφού εκείνος κάλεσε τα αμερικανικά στρατεύματα να ανυπακούσουν στον Τραμπ σε διαδήλωση στη Νέα Υόρκη. Και στην Καραϊβική, ο αμερικανικός στρατός πραγματοποίησε τουλάχιστον τρεις αεροπορικές επιθέσεις σε ύποπτα ναρκοπλοία από τη Βενεζουέλα τον Σεπτέμβριο, ενώ ο Τραμπ προειδοποιεί ότι θα υπάρξουν κι άλλες.
Η προσέγγιση αυτή ενέχει τον κίνδυνο να αποξενώσει ηγέτες σε μια περιοχή που παραμένει επιφυλακτική λόγω του ιστορικού αμερικανικών παρεμβάσεων και στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οι αντίπαλοι των ΗΠΑ, κυρίως η Κίνα, επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση.
Εκφοβισμός για υποταγή
«Δεν είναι αυτή η συμπεριφορά μιας δύναμης που προσπαθεί να καθιερωθεί ως ο βασικός διεθνής εταίρος της περιοχής», είπε ο Μπέντζαμιν Γκένταν, ερευνητής στο Latin America Studies Initiative του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. «Αν αυτή είναι η στρατηγική, τότε σημαίνει πως ο Τραμπ έχει καταλήξει ότι η περιοχή μπορεί να εκφοβιστεί ώστε να υποταχθεί και να δείξει πίστη.»
Αναρωτήθηκε επίσης αν η κυβέρνηση έχει πραγματική εμπλοκή με την Λατινική Αμερική πέρα από τη μετανάστευση και τα ναρκωτικά, ζητήματα που συσπειρώνουν τη βάση του Τραμπ. Οι ΗΠΑ έχουν μειώσει δραστικά τη βοήθεια που κάποτε εξασφάλιζε καλή θέληση ανάμεσα στους 660 εκατομμύρια κατοίκους της περιοχής, από προγράμματα για τον περιορισμό της αποψίλωσης του Αμαζονίου μέχρι τη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης στην Κεντρική Αμερική και τη βοήθεια σε κολομβιανούς αγρότες να αποκτήσουν τίτλους γης.
Σύμφωνα με αναλυτές, η πολιτική αυτή είναι ασταθής — η κυβέρνηση τη μια μέρα αφήνει να εννοηθεί ότι θα ξεκινήσει συνομιλίες με τη Βενεζουέλα και λίγες μέρες αργότερα, σκληραίνει τη στάση της. Οι πιο εξαρτημένες χώρες από τις ΗΠΑ — όπως το Μεξικό ή η Κεντρική Αμερική — είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Ο Τόμι Πίγκοτ, αναπληρωτής εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δήλωσε ότι η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης στην περιοχή «επικεντρώνεται στην προτεραιότητα των εθνικών μας συμφερόντων και στη στήριξη των περιφερειακών εταίρων μας».
«Από την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, τον χαρακτηρισμό βίαιων συμμοριών ως ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις, μέχρι την επιβολή ευθυνών σε παράνομα καθεστώτα στο ημισφαίριό μας, η κυβέρνηση αυτή δεν θα υποχωρήσει στη δέσμευσή της να κάνει το ημισφαίριό μας ασφαλέστερο, ισχυρότερο και πιο ευημερούν», πρόσθεσε ο Πίγκοτ.
39 δευτερόλεπτα χημείας
Η Βραζιλία, περιφερειακή υπερδύναμη με αυξανόμενες εξαγωγές προς την Κίνα, έχει μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών στη σχέση της με τον αμερικανό πρόεδρο.
Ο Τραμπ – εξοργισμένος που η Βραζιλία καταδίκασε τον σύμμαχό του πρώην πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο – κατηγόρησε τον Λούλα για λογοκρισία και καταπίεση και επέβαλε δασμούς 50% στη χώρα. Το υπουργείο Οικονομικών είχε προηγουμένως επιβάλει κυρώσεις στον βραζιλιάνο δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου που ηγήθηκε της δίκης κατά του Μπολσονάρο, καθώς και στη σύζυγο του δικαστή.
Οι ειδικοί της Λατινικής Αμερικής παραδέχονται ότι δεν ξέρουν ποια τροπή θα πάρει η πολιτική του Τραμπ. Ο ίδιος ο αμερικανός πρόεδρος ακούγεται αντιφατικός. Στην ομιλία του στον ΟΗΕ στην οποία επιτέθηκε στη Βραζιλία, ανέφερε ότι είχε συναντήσει τον χαρισματικό Λούλα λίγο νωρίτερα.
«Τον είδα, με είδε, και αγκαλιαστήκαμε… Μου φάνηκε πολύ καλός άνθρωπος», είπε ο Τραμπ. «Μου άρεσε, του άρεσα. Κι εγώ κάνω δουλειές μόνο με ανθρώπους που μου αρέσουν». Στη συνέχεια πρόσθεσε: «Τουλάχιστον για περίπου 39 δευτερόλεπτα, είχαμε εξαιρετική χημεία».
