Ενα έργο ενορχηστρωμένα με τρία αφρικανικά τύμπανα, τα λεγόμενα djembes, που συνιστά έναν λιτό αλλά άμεσα ειρωνικό σχολιασμό για τον αποικιοκρατισμό της Γαλλίας. Το Okho (1989) του Ιάννη Ξενάκη, μια ανάθεση στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης γίνεται η αφετηρία για το έργο «Boulevard Humaine» της Ζωής Δημητρίου που παρουσιάζεται στον χώρο ΠΛΥΦΑ από τις 27-30/12.

Η Δημητρίου, χορεύτρια και χορογράφος που ζει 24 χρόνια στο εξωτερικό συναντιέται επί σκηνής με μια Ελληνίδα (Ναταλία Μπάκα) και μια Βρετανίδα νιγηριανής καταγωγής (Funmi Adewole) και κάθε μία «καταθέτει» μια διαφορετική εμπειρία και πειθαρχία πάνω σε τεχνικές σύγχρονου χορού. Η ευρωπαϊκή εκπαίδευση και η αφρικανική παράδοση συνυπάρχουν δημιουργικά επί σκηνής για να εξερευνήσουν έννοιες όπως η διαπολιτισμικότητα και η αποικιοκρατία με κεντρίσματα που προέρχονται από το έργο του σπουδαίου έλληνα συνθέτη.

Θα θέλατε να μου πείτε λίγα λόγια για την ερευνητική διαδικασία και τους λόγους που προκάλεσε το ενδιαφέρον το έργο Okho του Ξενάκη;

Η αλήθεια είναι ότι το σημείο εκκίνησης δεν μου είναι πάντα ξεκάθαρο. Κάτι, πάντα, συμβαίνει τυχαία. Από την αρχή της καριέρας μου, με απασχολούσε πώς η μουσική και ο χορός συνδέονται, πώς μέσα από την κίνηση μπορείς να δεις τη μουσική καλύτερα. Μου προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον πώς οι αισθήσεις μας, ανάλογα με το πώς συνδέονται με τα πράγματα, συνδιαλέγονται, πώς με την κίνηση βλέπεις ή ακούς την μουσική διαφορετικά. Ο Ξενάκης είναι ένας συνθέτης το έργο του οποίου θαυμάζω και γνωρίζω πολύ καλά. Το Οkho είχα την τύχη να το ακούσω ζωντανά από μουσικούς σε μια συναυλία, 15 χρόνια πριν στο Λονδίνο. Το συγκεκριμένο έργο είναι εξαιρετικό για τις τονικότητές που φέρει και για τη δυσκολία της εκτέλεσης του από τους μουσικούς, όπως συμβαίνει και στα περισσότερα έργα του Ξενάκη.

Όταν έμαθα και την ιστορία που το συνόδευε, εκεί συνειδητοποίησα πως πέρα από τη μουσική την ίδια, υπάρχουν και άλλα στοιχεία που με αφορούσαν καλλιτεχνικά. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε η σκέψη ότι θέλω να δω το έργο χορογραφικά, με μεγαλύτερη διάρκεια, μιας ώρας καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπου θα καταπιάνομαι όχι μόνο με την ίδια μουσική του Οkho, αλλά και με άλλα θέματα που προκύπτουν μέσα από το συγκεκριμένο κομμάτι και την ιστορία που φέρει. Aς πούμε λοιπόν ότι είναι λίγο η μουσική και οι ιστορίες που φέρνει η ίδια η μουσική του Ξενάκη, αλλά και αυτές που φέρνουμε κι εμείς οι ίδιες οι περφόρμερς πάνω στην σκηνή, σε σχέση με το από πού ερχόμαστε, τι βιώματα έχουμε και πώς κινούμαστε στη ζωή.

Σε τί αναφέρεται ο τίτλος Boulevard Humaine και πώς συνδέεται με τη μουσική του Ξενάκη;

Ο τίτλος Boulevard Humaine σημαίνει για μένα την ίδια τη ζωή. Είναι μια λεωφόρος πάνω στην οποία όλοι βρισκόμαστε κάποια στιγμή και πηγαινοερχόμαστε, κουβαλώντας πράγματα, ιστορίες, σημάδια, σχέσεις. Και πάνω σε αυτή την λεωφόρο καλούμαστε να δούμε αν μπορούμε να βρούμε τρόπους να συνυπάρξουμε με πιο ανθρώπινο τρόπο, αν καταφέρουμε να απαλύνουμε αυτές τις «σκληρές γραμμές» – ένα όρο που τον συναντάμε και στο ίδιο το κομμάτι, να ανοίξουμε αυτά τα σύνορα με τα οποία καταλαβαίνουμε τη ζωή, τη διαδρομή μας, ο ένας τον άλλο, με μια ελπίδα πιο ανθρώπινης, ευαίσθητης και ελπιδοφόρας κοινωνίας. Αυτή είναι η προσωπική μου ευχή γι’αυτό το έργο. Και εδώ βρίσκεται και η σύνδεση του έργου μου με τη μουσική του Ξενάκη.

Η σχέση μεταξύ της μουσικής, του έργου και των συνθηκών δημιουργίας της δανείσει καλλιτεχνικά και δημιουργικά ιδέες και θεματικές προς ανάπτυξη κι ενασχόληση. Το ίδιο το έργο έχει τρεις γυναίκες περφόρμερς – μια επιλογή δική μου συνειδητή – οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες.

Πώς μπορεί να αποδοθεί μέσα από την σωματική έκφραση του χορού η πολιτική διάσταση ενός έργου;

Πολλές φορές με προβληματίζει όταν βλέπω στις τέχνες μια οικειοποίηση από στοιχεία άλλων πολιτισμών. Να θέλουν να δοκιμάσουν να μιλήσουν για κάτι που δεν ξέρουν και να παίρνουν μόνο τη φόρμα του. Αυτό ήθελα να το αποφύγω, αν και η τέχνη πάντα δανείζεται. Ωστόσο, είναι άλλο η κινησιολογική ενσωμάτωση (embodied movement) κι άλλο η πολιτισμική ενσωμάτωση (embodied culture). To σώμα φέρει βιώματα, πολλά περισσότερα από αυτά που μπορούμε να ονοματίσουμε. Από τον τρόπο και μόνο που κινείται, το σώμα φέρει όλο το πολιτισμικό υπόβαθρό και την κουλτούρα του. Άρα ήταν πολύ συγκεκριμένη η απόφαση να θέλω τη Φούμι συγκεκριμένα σε αυτό το έργο, να κινείται με τον τρόπο που κινείται, να φέρει τη δική της γλώσσα, να καταλάβουμε μέσα από την δημιουργική διαδικασία τι σημαίνουν συγκεκριμένοι όροι για καθεμία από μας ξεχωριστά. Και οι προσεγγίσεις ήταν πάρα πολύ διαφορετικές. Πού αλλού μας πάει λοιπόν αυτή η συνύπαρξη; Όλα αυτά για μένα κουβαλάνε μια πολιτική χροιά, ειδικά όταν γίνονται με αυτόν τον τρόπο χωρίς να προσπαθούμε να μιμηθούμε.

Έπρεπε από τη μεριά μου να μπω σε μια διαδικασία να κάνω πολλά βήματα προς τα πίσω για να μπορέσω να καταλάβω και να μπω σε μια άλλου τύπου λογική για να μπορώ να έρθω σε διάλογο με έναν άνθρωπο που φέρει πολύ διαφορετικά βιώματα αναφορικά με το χορό, τον παραδοσιακό και τον σύγχρονο. Τι σημαίνει αυτοσχεδιάζω; Πώς εγώ καταλαβαίνω τα τύμπανα; Η Φούμι μου έλεγε ότι σε κάποια μέρη της Αφρικής, ο τρόπος που παίζουν τα τύμπανα είναι γλώσσα και μπορείς να μεταφέρεις μηνύματα. Έχει ενδιαφέρον να βλέπεις πως ένας άνθρωπος που έχει μάθει να δουλεύει μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια, έρχεται να δουλέψει σε ένα άλλο πλαίσιο που δεν είναι δικό του χωρίς να έρχεται σε διαζύγιο, να χωρίζει ή εγκαταλείπει τον τόπο προέλευσης του. Και εκεί βρίσκεται για μένα η πολιτική χροιά του έργου, με τις ιστορίες που έχουμε φέρει και με το κείμενο που έχουμε δημιουργήσει.

Δεδομένου ότι η Trisha Brown είναι ένα σημείο αναφοράς στη δουλειά σας, γιατί πιστεύετε το έργο της παραμένει επίκαιρο και μας αφορά σήμερα;

Η Trisha Brown ήταν μια από τις πρώτες χορογράφους που γνώρισα στο ξεκίνημά μου. Την λάτρεψα για την πρωτοτυπία της, για το έργο της, την προσωπικότητά της, για το θάρρος και το θράσος της να είναι πάνω στη σκηνή και σε μεγάλη ηλικία. Κατέρριψε στερεότυπα και δεδομένα που πραγματικά άλλαξαν το χάρτη του σύγχρονου χορού παγκοσμίως. Θεωρώ ότι έχει κάνει αριστουργήματα. Δεν μπορώ να απαντήσω γιατί το έργο της παραμένει επίκαιρο. Η Trisha είναι διαχρονική. Πώς κάποιοι καλλιτέχνες καταφέρνουν να παραμένουν διαχρονικοί, δεν τον γνωρίζω πραγματικά. Διαχρονικός είναι και ο Ξενάκης για μένα. Είναι καλλιτέχνες που σπάνε δεδομένα και φόρμες σε πολλά επίπεδα, δεν μπορείς να τους οριοθετήσεις εύκολα, δεν είναι μιας συγκεκριμένης εποχής.

• «Boulevard Humaine» στο ΠΛΥΦΑ, Κορυτσάς 39, Βοτανικός από τις 27-30/12