Νέο επεισόδιο με τουρκικό πλοίο που κινείτο ύποπτα και μάλιστα εισήλθε σε ελληνικά χωρικά ύδατα σημειώθηκε το πρωϊ της 2ας Απριλίου νοτιοδυτικά της Σάμου. Όπως έγραψε και η «Καθημερινή», σκάφη του Λιμενικού Σώματος τα οποία επιχειρούσαν στην περιοχή (σσ. όπου βρισκόταν σε κοντινή απόσταση και μία κανονιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού) εμπόδισαν το σκάφος να συνεχίσει την πορεία του και να γυρίσει προς την Τουρκία. Το γεγονός επιβεβαιώνει τις ανησυχίες που έχουν επανειλημμένως εκφράσει αξιωματούχοι του Λιμενικού Σώματος, του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του υπουργείου Εξωτερικών. Η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι η Τουρκία επιδιώκει να χρησιμοποιήσει υπέργηρα πλοία για τη μεταφορά μεταναστών ή ενδεχομένως και όπλων ή και τα δύο.
Στη δεύτερη περίπτωση, ο προορισμός είναι σύμφωνα με τις ενδείξεις η Λιβύη. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την έναρξη της επιχείρησης «Ειρήνη» («Irini») με σκοπό την εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη. Η Αθήνα κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια ώστε η επιχείρηση αυτή να υλοποιηθεί, αν και η υλοποίησή της δεν προμηνύεται ανέφελη και εύκολη. Δεν είναι ακόμη σαφές πόσες χώρες θα συμμετάσχουν και με ποιο τρόπο, ενώ η ναυτική παρουσία της Τουρκίας στα ανοιχτά της Λιβύης δεν αποκλείεται να δημιουργήσουν περιπλοκές.
Τι συνέβη στη Σάμο
Το επεισόδιο της 2ας Απριλίου θα μπορούσε να εξελιχθεί όπως εκείνο της 16ης Μαρτίου όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Dorduncu» κατάφερε να φθάσει μέχρι την Κέα, μεταφέροντας 193 μετανάστες. Τότε επρόκειτο για φορτηγό πλοίο, στη δεύτερη περίπτωση επρόκειτο για δεξαμενόπλοιο το οποίο ξεκίνησε το πρωϊ της 2ας Απριλίου από τον κόλπο της Σμύρνης και κινήθηκε στα στενά Σάμου και Ικαρίας, περνώντας από το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι. Σύμφωνα
με τις πληροφορίες, κινήθηκε επί της οριογραμμής ελληνικών και τουρκικών χωρικών υδάτων, αλλά εισήλθε κάποια στιγμή στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Σκάφη του Λιμενικού Σώματος από τη Σάμο και την ευρύτερη περιοχή παρακολουθούσαν από πολύ κοντά την πορεία του, καλώντας μάλιστα σε αποχώρησή του. Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση και η αποχώρηση του πλοίου προς Ρόδο και Καστελόριζο έγινε όταν πλέον κατέστη σαφές ότι οι άνδρες του Λιμενικού Σώματος, που το τελευταίο διάστημα έχουν υπερβάλει εαυτόν όπως και εκείνοι του Πολεμικού Ναυτικού, στη φύλαξη των θαλασσίων συνόρων με την Τουρκία δεν θα δίσταζαν να πραγματοποιήσουν έφοδο στο δεξαμενόπλοιο.
Η υπόθεση απασχολεί έντονα την ελληνική κυβέρνηση. Δεν είναι σαφές αν το δεξαμενόπλοιο μετέφερε υλικό ή ανθρώπους ή αν επρόκειτο απλά για μία προσπάθεια να δοκιμαστούν οι ελληνικές αντιδράσεις. Ό,τι κι αν ήταν όμως δεν επιτρέπει στην Αθήνα τον εφησυχασμό, καθώς δεν αποκλείεται να πρόκειται για άλλη μία από τις «υβριδικές» επιχειρήσεις στις οποίες επιδίδεται εσχάτως η γειτονική χώρα.
Οι προκλήσεις της επιχείρησης «Ειρήνη»
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να θεωρηθεί ασύνδετο από την ενεργοποίηση, το προσεχές διάστημα, της επιχείρησης «Ειρήνη» της ΕΕ για την εφαρμογή του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», πριν από λίγες ημέρες ολοκληρώθηκε το επιχειρησιακό σχέδιο της επιχείρησης (OPLAN) και πλέον η διαδικασία βρίσκεται στο στάδιο της δέσμευσης μονάδων από τα κράτη – μέλη (force generation). Η Αθήνα σκοπεύει να προσφέρει ένα πλοίο επιφανείας (φρεγάτα», ενώ ορισμένες αρχικές σκέψεις να διαθέσει και κάποιο εναέριο μέσο μοιάζουν δύσκολο να υλοποιηθούν καθώς η διαθεσιμότητα είναι περιορισμένη.
Το κρίσιμο σημείο είναι οι προσφορές των υπολοίπων εταίρων. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται ότι οι Γάλλοι και οι Ιταλοί θα προσφέρουν από ένα πλοίο (σσ. ορισμένες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Γαλλία σκέφτεται αρχικά τη συμμετοχή του πλοίου αυτού για τρεις μήνες), ενώ θα υπάρξουν και
προσφορές από κάποιες χώρες σε δορυφορική εικόνα. Τα σκάφη θα κινούνται σε διεθνή ύδατα και όχι κοντά στις λιβυκές ακτές, όπως συνέβαινε με την προκάτοχο της «Ειρήνης», την επιχείρηση «Σοφία» («Sophia»). Η επιτήρηση και η εφαρμογή του εμπάργκο όπλων είναι η κύρια αποστολή, αλλά επιπλέον τα σκάφη θα πρέπει να επιτηρούν και την παράνομη εξαγωγή πετρελαίου καθώς επίσης πιθανές κινήσεις σκαφών που μεταφέρουν παρανόμως μετανάστες, αλλά και να συμβάλλουν στην εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής (που ελέγχεται από τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Σαράζ στην Τρίπολη). Η Αθήνα συναίνεσε να προσφέρει ένα λιμάνι στην Κρήτη για την αποβίβαση μεταναστών, εφόσον εντοπιστούν, ώστε να καμφθούν οι έντονες αντιρρήσεις κρατών όπως η Ουγγαρία και η Αυστρία.
Άνθρωποι που έχουν παρακολουθήσει από κοντά την υπόθεση της επιχείρησης «Ειρήνη» εκφράζουν μία σειρά από προβληματισμούς. Είναι ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα ήθελε την επιχείρηση αυτή ώστε να ενισχύσει το αποτύπωμά της στη θαλάσσια περιοχή που καλύπτει το Μνημόνιο Συναντίληψης Άγκυρας – Τρίπολης για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Ωστόσο, η θαλάσσια περιοχή είναι ιδιαίτερα μεγάλη (σσ. εκκινεί δυτικά της Σικελίας και φθάνει νότια περί το μέσον της Κρήτης), οπότε ο αριθμός των πλοίων της δύναμης συνιστά κρίσιμο μέγεθος για την επιτυχία της. Παράλληλα, υπάρχει διαφωνία Ελλάδος και Ιταλίας στην υπόθεση της διοίκησης της δύναμης. Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, το Αρχηγείο της Επιχείρησης θα βρίσκεται στη Ρώμη και επικεφαλής ορίστηκε ο ιταλός υποναύαρχος Φάμπιο Αγκοστίνι. Η Αθήνα θα ήθελε όμως την εν πλω διοίκηση (operational command) της επιχείρησης, κάτι που όπως φαίνεται δεν επιθυμεί η Ιταλία, που ούτως ή άλλως εκτιμά ότι έχει ειδικά δικαιώματα σε ό,τι έχει να κάνει με τη Λιβύη.
Επιπλέον, η νέα τουρκική πρακτική της χρήσης υπέργηρων πλοίων (φορτηγών ή δεξαμενοπλοίων) όπως συνέβη στα περιστατικά στην Κέα και στη Σάμο ανεβάσει τον βαθμό δυσκολίας. Δεν είναι σαφές αν τέτοια πλοία θα χρησιμοποιηθούν για μεταφορά μεταναστών, οπλισμού με προορισμό τη Λιβύη ή και για τα δύο. Δεν αποκλείεται κάποιο ή κάποια από τα πλοία αυτά να κινηθούν νοτίως της Κρήτης και όχι μόνο να επιχειρήσουν να διασχίσουν το
Αιγαίο. Παράλληλα, η Τουρκία διατηρεί ακόμη και σήμερα, παρά τον κορωνοϊό, τέσσερις φρεγάτες και ένα πετρελαιοφόρο στα ανοιχτά της Λιβύης – μία στρατιωτική παρουσία αρκετά ισχυρή σε σχέση με τη διαφαινόμενη ευρωπαϊκή συμμετοχή στην «Ειρήνη». Ακόμη σημαντικότερο όμως είναι το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αναλάβει την ηγεσία της επιχείρησης «Sea Guardian» του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της ιταλικής εφημερίδας «La Stampa», συνδρομή στην επιχείρηση «Ειρήνη» αναμένεται να προσφέρει και το ΝΑΤΟ μέσω της αποστολής «Sea Guardian».
