Η περιγραφή ενός φίλου για το πώς κατάφερε τελικά να παρακολουθήσει την ταινία «Joker» το πρώτο Σάββατο προβολής της στη χώρα μας (5 Οκτωβρίου), μου θύμισε προς στιγμήν κυνηγητό αμερικανικής ταινίας δράσης: ο φίλος πήγε με άνεση να δει την ταινία σε κάποια αίθουσα γνωστής αλυσίδας πολυκινηματογράφων και εν συνεχεία «όργωνε» απεγνωσμένα την Αθήνα για να βρει κάπου θέση. Οπουδήποτε! Παρόμοια σκηνικά δεν έγιναν μόνο Σάββατο. Οι αίθουσες γέμιζαν στο φουλ και τις καθημερινές, ενώ ακόμα και σήμερα ακούω να λένε «θέλω να δω το «Joker» αλλά δεν μπορώ να βρω θέση». Ετσι εξάλλου δικαιολογούνται τα εκατοντάδες χιλιάδες εισιτήρια που η ταινία του Τοντ Φίλιπς έχει κόψει στη χώρα μας μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Talk of the town

Μάλιστα, σύμφωνα με την εταιρεία διανομής Tanweer, με την ανοδική πορεία του τη δεύτερη εβδομάδα το «Joker» τάραξε τις ισορροπίες. Πολλά σινεμά αλλάζουν το πρόγραμμά τους προσθέτοντας προβολές του. Η δεύτερη εβδομάδα είχε εισπράξεις +15% στην Αθήνα και + 7% πανελλαδικά. Αποτέλεσμα: μέχρι την περασμένη Τρίτη ο «Joker» είχε φτάσει τα 415.563 εισιτήρια σε 179 αίθουσες!

Το παράξενο είναι ότι στη χώρα μας τέτοια φαινόμενα μαζικής προσέλευσης του κοινού στις αίθουσες προκαλούν συνήθως εγχώριες ταινίες – γεγονότα όπως η «ΠΟΛΙΤΙΚΗ κουζίνα», ο «Ελ Γκρέκο» ή το «Τελευταίο σημείωμα». Ξένες ταινίες προκαλούν ρεύμα αλλά σπανίως γίνονται talk of the town (θυμίζω τον «Τιτανικό» ή σε μικρότερη κλίμακα τις «Ζωές των άλλων»).

Ναι, εφέτος είναι εμφανώς η χρονιά του «Joker», κάτι που είχα υποψιαστεί από το φεστιβάλ της Βενετίας όπου είδα την ταινία για πρώτη φορά περιμένοντας σε μια τεράστια ουρά επί δύο ώρες (τέσσερις μέχρι να αρχίσει η ταινία). Μάλιστα, η πρώτη δημοσιογραφική προβολή του «Joker» στη Βενετία (απ’ όπου έφυγε με τον Χρυσό Λέοντα) συνέπεσε με εκείνη τού «Ενήλικοι στην αίθουσα» του Κώστα Γαβρά. Ενα μέρος από τον πολύ κόσμο που δεν είχε καταφέρει να μπει στην αίθουσα του «Joker» κατέληξε στους «Ενηλίκους». Η μοίρα θέλησε οι δύο ταινίες να διανεμηθούν ταυτόχρονα στην Ελλάδα και το αποτέλεσμα ήταν η κατά κράτος εισπρακτική «νίκη» του «Joker» παρά την «ελληνικότητα» του θέματος των «Ενηλίκων».

Το ρεύμα «Joker» δεν είναι βέβαια φαινόμενο μόνο της Ελλάδας. Στην Αμερική τα έσοδά του έφθασαν τα 209 εκατομμύρια μέσα σε 12 ημέρες. Εννοείται ότι βρίσκεται στην κορυφή του box office. Το δεύτερο Σαββατοκύριακο προβολής του στις ΗΠΑ ο «Joker» είχε 55 εκατ. δολάρια εισπράξεις ενώ το «Gemini man» και η «Οικογένεια Ανταμς» που άνοιξαν τότε, είχαν 20 και 30 αντιστοίχως!

Ανθρωπιά, παράδοση και Χοακίν Φίνιξ

Τι είναι όμως αυτό που γοητεύει και ελκύει τόσο πολύ τον κόσμο και θέλει να δει την ιστορία του Αρθουρ Φλεκ, κεντρικού ήρωα της ταινίας; Ο Αρθουρ, ένας αξιοθρήνητος κλόουν των δρόμων, περιφέρεται στην εχθρική Γκόθαμ Σίτι (αντίγραφο της Νέας Υόρκης του 1981) φορώντας δύο μάσκες. Η μία είναι του κλόουν – βάφεται και ξεβάφεται. Η δεύτερη μάσκα όμως είναι βαθιά χαραγμένη μέσα του και δεν πρόκειται να βγει ποτέ: είναι η μεταμφίεση που κρύβει τη μάταιη προσπάθειά του να γίνει μέρος του κόσμου. Και κάθε φορά που τον περιγελούν, αυτό το κοινωνικό απόβλητο εκτροχιάζεται ακόμη περισσότερο…

Μια προσπάθεια να ερμηνεύσει κανείς τη φόρα αυτής της ταινίας θα μας φέρει μπροστά σε διάφορους λόγους. Πρώτον, ο «Joker» είναι ένας ήρωας που γεννήθηκε από την ποπ κουλτούρα των κόμικς της DC και ανέκαθεν είχε μαζική αποδοχή και πολλούς φαν – μια διαφήμιση από μόνος του. Θυμίζω ότι το 1988 όταν τον ήρωα υποδύθηκε πολύ πιο κοντά στο κόμικ ο Τζακ Νίκολσον στον «Μπάτμαν» του Τιμ Μπάρτον, ένας παρόμοιος πανζουρλισμός (αν και για διαφορετικούς λόγους) είχε επίσης γίνει στα σινεμά. Και το σκηνικό θα επαναλαμβανόταν τo 2008 όταν ο Χιθ Λέτζερ έπαιξε τον Τζόκερ στον «Σκοτεινό ιππότη» του Κρίστοφερ Νόλαν και βραβεύθηκε μετά θάνατον με Οσκαρ Β’ ρόλου.

Δεύτερον, από το τρέιλερ του «Joker» ακόμη, πολύς κόσμος είχε «φτιαχτεί». «Δύο τρέιλερ μού έχουν προκαλέσει τόσο πολλή περιέργεια στη ζωή μου» μου είπε ένας συνάδελφος. «Της «Σιωπής των αμνών» και του «Joker»». Οντως, το τρέιλερ έδειχνε ότι η ταινία θα ξέφευγε πλήρως από τις συμβάσεις των ταινιών που στηρίζονται σε κόμικ.

Και τρίτον, το αυτονόητο, η ταινία περιέχει μια πραγματικά σπουδαία ερμηνεία από τον ηθοποιό που υποδύεται τον ρόλο του ήρωα του τίτλου, τον Χοακίν Φίνιξ. Η εκκεντρικότητα που χαρακτηρίζει τον 45χρονο Αμερικανό συνέβαλε τα μέγιστα στην επιτυχία του «Joker» διότι ο ήρωας της ταινίας είναι βασισμένος πάνω στον ίδιο τον ηθοποιό που τον υποδύθηκε. Ο Τοντ Φίλιπς δεν θα μπορούσε να γυρίσει την ταινία με άλλον πρωταγωνιστή και κατά δήλωσή του ο Φίνιξ ήταν η έμπνευσή του στο σενάριο. Το Οσκαρ είναι σχεδόν βέβαιο ότι περιμένει τον ηθοποιό.

Ταύτιση και πολιτική

Είναι προφανές ότι το κοινό ταυτίζεται με τον Αρθουρ Φλεκ, ή τουλάχιστον δείχνει να τον καταλαβαίνει, ίσως ακόμη και να δικαιολογεί το βίαιο ξέσπασμά του (αν και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι απ’ την αρχή ο ήρωας παρουσιάζεται με ψυχολογικά προβλήματα). Παρά τις ενστάσεις κάποιων εντύπων, όπως π.χ. των «Τάιμς» της Νέας Υόρκης ή του βρετανικού «Guardian» που υποστηρίζουν ότι ο «Joker» είναι περισσότερο ένα αστείο ή ότι μπορεί να γίνει ως και επικίνδυνος με τα όσα πρεσβεύει (η μετατροπή του Αρθουρ Φλεκ σε ηγέτη αντιδραστικής ομάδας που προκαλεί τρομοκρατία στους δρόμους), η ανθρωπιά που βρίσκεται στα σωθικά μιας κατά βάση μελαγχολικής και στενόχωρης ιστορίας δεν μπορεί παρά να σε κάνει να την αγαπήσεις.

Εξάλλου ο «Joker» ως ταινία αποκτά και πολιτικό χαρακτήρα: το παρανοϊκό γέλιο του Αρθουρ Φλεκ μοιάζει με ανατριχιαστική ηχώ της κραυγής των καταπιεσμένων από ένα σύστημα που τους έχει οδηγήσει στην απελπισία.