Αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ απαιτούν και αλλαγές στην κουλτούρα

Διάβασα ότι το Υπουργείο Παιδείας θα αρχίσει τη διαδικασία της διασφάλισης ποιότητας του προγράμματος σπουδών στα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Αυτό σημαίνει ότι τα Πανεπιστήμια μετά την αλλαγή αυτή θα πρέπει να λειτουργήσουν μέσα στα πλαίσια ενός συστήματος διοίκησης ποιότητας.

Η διασφάλιση ποιότητας είναι μέρος της διοίκησης ποιότητας που δίνει έμφαση στο πώς τα άτομα – φοιτητές μπορούν να εμπιστεύονται ότι το πανεπιστήμιο θα εκπληρώσει τις απαιτήσεις ποιότητας, δηλαδή ότι το πανεπιστήμιο θα είναι ικανό να ικανοποιήσει σταθερά τις ανάγκες τους. Στο νέο σύστημα θα διατυπωθούν κριτήρια – δείκτες ποιότητας για τη διδασκαλία, τη μάθηση και τη διοίκηση, καθώς επίσης και για τις διαδικασίες που θα εκπληρώσουν τις παραπάνω δραστηριότητες. Η διδασκαλία, η μάθηση και η διοίκηση είναι έννοιες, διαδικασίες αλληλεξαρτώμενες και συνδέονται με την ποιότητα που αποτελεί αίτημα ατομικό και συλλογικό, εθνικό και παγκόσμιο. Συγκεκριμένα δεν μπορούμε να έχουμε ποιοτική μάθηση, δηλαδή κριτική μάθηση που αποτελεί τον κύριο σκοπό της εκπαίδευσης, αν δεν έχουμε ποιοτική διδασκαλία και ούτε ποιοτική διδασκαλία αν δεν έχουμε ποιοτική διοίκηση.

Οι αλλαγές που θα γίνουν στα προγράμματα σπουδών, στις ικανότητες – δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν οι φοιτητές για να αντιμετωπίσουν το διεθνή ανταγωνισμό, στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των φοιτητών, στην άσκηση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της δημιουργικότητας, στην αντοχή που πρέπει να αποκτήσουν οι απόφοιτοι για να αντιμετωπίσουν το διεθνή ανταγωνισμό, στην εισαγωγή των αρχών ποιότητας στη διδασκαλία, στη διοίκηση, στη μάθηση και στην αξιολόγηση των καθηγητών και των οργανισμών – πανεπιστημίων είναι ενέργειες που απαιτούν γνώση, χρόνο, αποδοχή, συναίνεση και συνολική προσπάθεια. Οι αλλαγές όμως στα προγράμματα, στη διδασκαλία, στην έρευνα, στη διοίκηση κ.λπ., που θα προκύψουν από την πιστοποίηση πρέπει να γίνουν αποδεκτές από όλα τα μέλη του πανεπιστημίου και ΤΕΙ, καθώς επίσης και από τους φοιτητές.

Όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν με την σημερινή κουλτούρα που υπάρχει στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Η οργανωτική κουλτούρα είναι ένα σύνολο αξιών, πιστεύω, προτύπων, υποθέσεων και τρόπου σκέψης που αποδέχονται όλα τα μέλη του οργανισμού. Η κουλτούρα δείχνει τον τρόπο με τον οποίο τα πράγματα γίνονται μέσα στον οργανισμό – πανεπιστήμιο. Γενικά η κουλτούρα καθοδηγεί τη συμπεριφορά των μελών του πανεπιστημίου και των φοιτητών. Η συμμετοχή, η πειθαρχία, η σταθερότητα, η προσαρμοστικότητα και η αποστολή είναι σημαντικά στοιχεία της κουλτούρας, τα οποία συμβάλλουν στον προσδιορισμό της μελλοντικής οργανωτικής αποτελεσματικότητας.

Αν αναλογιστούμε πώς λειτουργούν σήμερα τα πανεπιστήμια και πώς θα θέλαμε να λειτουργούν μετά την πιστοποίηση καταλαβαίνουμε ποιο θα είναι το μέγεθος των αντιδράσεων που θα προκύψει σε καθηγητές και φοιτητές πανεπιστημίων και ΤΕΙ.

Επομένως παράλληλα με τον προσδιορισμό και την υιοθέτηση αυτών των δεικτών – ποιότητας στο πρόγραμμα και γενικότερα στη λειτουργία των πανεπιστημίων πρέπει να γίνει αξιολόγηση της υπάρχουσας κουλτούρας και ο προσδιορισμός αυτής που θα θέλαμε να υπάρχει κατά την εφαρμογή των αρχών πιστοποίησης.

Πρέπει δηλαδή, η κουλτούρα του οργανισμού – πανεπιστημίου να αναθεωρηθεί με βάση τις νέες αξίες, αυτές δηλαδή της ποιότητας. Πρέπει να γίνουν αλλαγές στη νοοτροπία και κατ’ επέκταση στη στάση των καθηγητών – φοιτητών σχετικά με τη διδασκαλία, τη μάθηση, την έρευνα, την αξιολόγηση και την αντίληψη που έχουν για την άσκηση της διοίκησης. Παράλληλα πρέπει να προωθήσουμε νέες αρχές σχετικά με την έννοια της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας, της προσαρμοστικότητας, της ανατροφοδότησης από τους φοιτητές, τον περιορισμό της γραφειοκρατίας, τη συγκριτική αξιολόγηση, την αξιολόγηση των καθηγητών κ. λπ.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι πρέπει να γίνουν αλλαγές εδώ και τώρα στην υπάρχουσα κουλτούρα. Δηλαδή, πρέπει να γίνουν αποδεκτές από τους καθηγητές οι αλλαγές που θα κάνουν στον τρόπο διδασκαλίας, στον τρόπο αξιολόγησης, στον τρόπο διοίκησης, στη συμπεριφορά τους κ.λπ. Το ίδιο ισχύει και για τους φοιτητές καθώς επίσης και για το διοικητικό προσωπικό. Αν οι καθηγητές και οι φοιτητές δεν δέχονται να συμμορφωθούν στα νέα δεδομένα της πιστοποίησης, τότε η προσπάθεια αυτή θα αποτύχει και αυτό θα σημάνει την οριστική οπισθοδρόμηση της χώρας. Όλοι γνωρίζουν τις αντιδράσεις που είχε ο θεσμός των συμβουλίων στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ από τους πρυτάνεις και φοιτητές. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι ο καλύτερος τρόπος για να μεταπηδήσουμε από την παλαιά στη νέα κουλτούρα είναι να αναπτυχθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, και να γίνει η αποδοχή του νέου και παράλληλα να συμμετάσχουν όλοι στη διαδικασία της αλλαγής.