Μια χορογραφία για τον Γρηγορόπουλο

Η στιγμή του δισταγμού του αστυνομικού λίγο προτού πυροβολήσει τον Αλέξη Γρηγορόπουλο. Το εφηβικό σώμα που πέφτει νεκρό στην άσφαλτο. Οι σφοδρές συγκρούσεις που ακολούθησαν. Ολη η βία σωματοποιημένη, χορογραφημένη, φιλμαρισμένη σε εξαιρετικά αργή ταχύτητα, υπό τους ήχους λαρυγγισμών και ενός ανοιχτού πιάνου έγιναν το υλικό του video art project «Αντιστολή», σε σύλληψη και σκηνοθεσία του Παντελή Μάκκα και χορογραφία της Αγγελικής Στελλάτου. Αυτή θα είναι και η μοναδική εικαστική εγκατάσταση που θα παρουσιάσει εφέτος το Φεστιβάλ Αθηνών.

Ο όρος που χρησιμοποιούν οι δημιουργοί για αυτό που θα δούμε είναι σαφής: καλλιτεχνική αναπαράσταση. Η Αγγελική Στελλάτου έκανε μια χορογραφία διάρκειας 2,5 λεπτών με 60 εθελοντές και ο Παντελής Μάκκας την κινηματογράφησε με κάμερες αργής ταχύτητας διαστέλλοντας απόλυτα τον χρόνο των γεγονότων για να επιτρέψει στον θεατή να μπει μέσα στη δράση, να νιώσει την ένταση εκείνων των ημερών. Το τελικό αποτέλεσμα διαρκεί 45 λεπτά, αφού κάθε πλάνο έχει 400 καρέ ανά δευτερόλεπτο, ενώ συνήθως ένα πλάνο έχει κανονικά 24 καρέ. «Φιλμαρίστηκε έτσι ώστε να παγώσει ο χρόνος και να μπορέσει ο θεατής να θυμηθεί το γεγονός, να ανακαλέσει πού βρισκόταν όταν σκοτώθηκε ο μαθητής. Σκοπός είναι να αντιπαρατεθεί η καλλιτεχνική αποτύπωση µε τη γρήγορη καταγραφή εικόνων και με τον ακόµη γρηγορότερο σχηµατισµό άποψης για τα γεγονότα µε τον οποίο έχουµε εξοικειωθεί από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και τα µέσα προσωπικής, κοινωνικής δικτύωσης» λέει ο Παντελής Μάκκας. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι σε μια εποχή που κατακλυζόμαστε από εικόνες, δεν υπάρχει φωτογραφία από τη στιγμή της δολοφονίας, παρά μόνο ένα ερασιτεχνικό βίντεο από δυο κοπέλες που κατέγραφαν τα γεγονότα με ένα κινητό. Ομως ένα δέντρο ήταν μπροστά, δεν βλέπουμε κάτι καθαρά, ακούμε κάτι που μοιάζει με πυροβολισμό και τα ουρλιαχτά των κοριτσιών που φιλμογραφούσαν το γεγονός από μια βεράντα στη γειτονιά.

Τώρα, η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου αποκτά εικόνα μέσα από μια καλλιτεχνική αναπαράσταση που αφορά και τη βία των σωμάτων στις διαδηλώσεις. Η αφηγηματικότητα της «Αντιστολής» εστιάζει σε δύο στιγμές: στον πυροβολισμό και στην πτώση του Αλέξη. Στη χορογραφία, ένα λεπτό αφιερώθηκε στο διάστημα που χρειάστηκε ο αστυνομικός για να πάρει την απόφαση να πυροβολήσει μέχρι τον θάνατο του μαθητή. Αυτό το λεπτό διαρκεί στην προβολή περί τα 30 λεπτά. Βλέπουμε τον Αλέξη να πέφτει, είναι σαφής η παρουσία του, βλέπουμε τον αστυνομικό να πυροβολεί.

«Με ενδιαφέρει αυτό το ένα λεπτό που ο συγκεκριμένος άνθρωπος ή εμείς οι ίδιοι καλούμαστε να αναλογιστούμε τις πράξεις μας» λέει ο σκηνοθέτης. Το σώμα του Αλέξη αποσύρεται κάποια στιγμή, αλλάζει ρούχα και επιστρέφει στη σκηνή των βίαιων διαδηλώσεων ενώ ο αστυνομικός παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ στη θέση του, παρών σε όσα λαμβάνουν χώρα.

«Ξεκίνησα να δουλεύω το project πριν από τρία χρόνια και έκανα εξαντλητική έρευνα. Πήρα συνεντεύξεις από δικηγόρους, διάβασα τις καταθέσεις του αστυνομικού, των μαρτύρων» λέει ο Παντελής Μάκκας. Η Αγγελική Στελλάτου αντίστοιχα μας λέει: «Εκανα μια εκτενή έρευνα των συγκρούσεων στον δρόμο. Και η αργή ταχύτητα προβολής ουσιαστικά βοηθά τον θεατή να νιώσει ότι παρεμβαίνει σε αυτό που συμβαίνει». Εξήντα εθελοντές επιστρατεύθηκαν για τα γυρίσματα, έγιναν μέρος της χορογραφίας που διερευνά τι σημαίνει σε μια διαδήλωση να μπαίνει το σώμα σε βίαιη κίνηση, τι προκαλεί τη δύναμη του πλήθους. «Τα γυρίσματα ήταν δύσκολα. Κάποιοι από τους εθελοντές για πρώτη φορά παρήγαγαν βία και αν και ήταν χορογραφημένο ή σκηνοθετημένο αυτό, ένιωσαν άρνηση. Ακόμα και αυτές οι αντιδράσεις όμως αποτελούν μέρος της έρευνας» εξηγεί ο σκηνοθέτης.

Στην «Αντιστολή» θα δούμε σώματα σε σύγκρουση, θα δούμε στόματα να χάσκουν, να κραυγάζουν, άλλοτε έτοιμα να κατασπαράξουν, να αφανίσουν. Ο ήχος που θα ακούμε θα είναι το αποτέλεσμα της δημιουργίας του Νίκου Τσαλίκη που άνοιξε ένα πιάνο, μπήκε στα σωθικά του, δημιούργησε ήχους ακόμα και με βίαιους τρόπους, όπως πετώντας αλυσίδες στις χορδές του πιάνου. Εγινε ειδική επεξεργασία στον ήχο ώστε και αυτός να ακούγεται σε αργή ταχύτητα, ενώ ακούγονται επίσης κανονικά οι λαρυγγισμοί από περίπου πέντε φορές, που επιμελήθηκε η Αννα Πάγκαλου.

Η «Αντιστολή» είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας που ετοιμάζει ο Παντελής Μάκκας με θέμα τις δολοφονίες στον δημόσιο χώρο που πυροδοτούν πολιτικές και κοινωνικές αναφλέξεις. Το ένα μέρος θα αφορά τη δολοφονία του Καποδίστρια, ενώ το δεύτερο θα είναι ένα πρόσωπο της σύγχρονης Ιστορίας που θα ανακοινωθεί σύντομα. «Το έργο μου δεν κρίνει το γεγονός. Δεν έρχεται να πάρει θέση. Δεν έρχομαι να δω αυτό που συνέβη πολιτικά. Μπορεί να το δει και ο ακροδεξιός και ο ακροαριστερός. Το ζητούμενο είναι να θυμηθεί το κοινό αυτό που συνέβη σε μια εποχή που όλα μπαίνουν στο fast forward, σε έναν κουβά γεγονότων» λέει ο Παντελής Μάκκας. Και παραδέχεται ότι το γεγονός ότι θα προβληθεί για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών από έναν θεσμό του πολιτισμού θα προστατέψει την ευαισθησία του έργου. Το έργο, σε συμπαραγωγή της ΕΡΤ και με εταιρεία παραγωγής τη Studio Bauhaus, θα προβληθεί στη συνέχεια στη Μάλτα στο πλαίσιο του εορτασμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2018 και ήδη βρίσκονται στο τελικό στάδιο διαπραγματεύσεις με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις για την παρουσίασή του. Οσο για τον τίτλο «Αντιστολή», αυτός αφορά τι βρίσκεται στο αντίθετο της στολής ως συμβόλου εξουσίας. Τι ορίζει τη μη εξουσία;

Πού και πότε

Η «Αντιστολή» θα παρουσιαστεί στην αίθουσα Α της Πειραιώς 260, από τις 29 Ιουνίου ως τις 19 Ιουλίου.