Υπουργοί και εισαγγελείς: η αλεπού και ο σκαντζόχοιρος

Αυτός ο στίχος του αρχαίου έλληνα λυρικού Αρχίλοχου απέκτησε στη σημερινή εποχή ξεχωριστή φήμη εξαιτίας του έργου του φιλοσόφου Isaiah Berlin, ενός σημαντικού διανοουμένου του 20ού αιώνα που αποφάσισε μέσα από το νόημα της αινιγματικής αυτής φράσης να στηρίξει μια πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα διάκριση των συγγραφέων, των στοχαστών αλλά και όλων γενικά των ανθρώπων σε δύο βασικές κοινωνικές ομάδες: στις αλεπούδες και στους σκαντζόχοιρους. Στους πρώτους συγκαταλέγονται όσοι διαθέτουν την ικανότητα να συλλαμβάνουν και να εκτελούν στρατηγικά σχέδια που περιλαμβάνουν διαφορετικούς στόχους ταυτόχρονα. Κινούνται σε πολλά επίπεδα, βλέπουν τον κόσμο πολύπλοκο (όπως είναι), δεν συγκεντρώνουν τις σκέψεις τους σε μια ολοκληρωμένη ιδέα ή όραμα.

Οι δεύτεροι είναι εκείνοι που έχουν μάθει να βλέπουν τη ζωή τους αλλά και τη σχέση τους με τον κόσμο μέσα από το πρίσμα μιας ολοκληρωμένης ιδέας. Προσπαθούν να απλοποιούν τα πράγματα και να μετατρέπουν τις προκλήσεις και τα διλήμματα της κοινωνικής ζωής σε μια απλή αρχή, σε μια βασική ιδέα που οργανώνει και καθοδηγεί τα πάντα προς ένα όραμα. «Οι αλεπούδες γνωρίζουν πολλά πράγματα, όμως ο σκαντζόχοιρος ένα αλλά σπουδαίο». Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στις «αλεπούδες» ανήκουν μεταξύ άλλων και οι πολιτικοί και στους «σκαντζόχοιρους» οι θεμιστοπόλοι, δηλαδή οι υπηρέτες της Δικαιοσύνης. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ο μεγάλος φιλόσοφος του Δικαίου Ronald Dworkin στο τελευταίο βιβλίο του έδωσε τον τίτλο «Δικαιοσύνη για σκαντζόχοιρους» (Justice for hedgehogs).

Πράγματι η Δικαιοσύνη είναι μια σύνθετη ιδέα, συνισταμένη περισσότερων ιδεών (ισότητας, ελευθερίας, αλληλεγγύης, δημοκρατίας, αξιοπρέπειας) που προσφέρεται ως πρίσμα κοσμοθέασης. Από την άλλη πλευρά, η πολιτική προϋποθέτει γνώση πολλών και διαφορετικών πραγμάτων, στρατηγική σκέψη, αγώνα για την επικράτηση των πολιτικών επιδιώξεων και της αλλαγής του συσχετισμού της πολιτικής δύναμης μέσα στην κοινωνία. Ανάμεσα όμως σε αυτούς τους δύο μικρόκοσμους της Δικαιοσύνης και της πολιτικής οι αλεπούδες και οι σκαντζόχοιροι δεν έζησαν ποτέ αρμονικά στη χώρα μας. Οι αλεπούδες της πολιτικής εποφθαλμιούσαν τη φωλιά των σκαντζόχοιρων και οι τελευταίοι οχυρώνονταν κάτω από τα αγκάθια τους υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα να ρυθμίζουν τα του «οίκου» τους πέριξ του οποίου ενίοτε είχαν ορθώσει συρμάτινο φράχτη. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που εισαγγελείς στάθηκαν απειλητικά απέναντι στους υπουργούς, αλλά βέβαια περισσότερες είναι οι φορές που υπουργοί κατάφεραν να «τσαλακώσουν» τη σταδιοδρομία εισαγγελέων.

Αυτό όμως που συμβαίνει σήμερα με την κυβέρνηση της Αριστεράς δεν έχει προηγούμενο στις σχέσεις των δύο εξουσιών. Δικαστικοί λειτουργοί έχουν ξεπεράσει τα όρια του θεσμικού εαυτού τους, έχουν απαρνηθεί τις συνήθεις ιδιότητές τους, έχουν αλλοτριώσει τους θεσμικούς τους χαρακτήρες και εκδηλώνουν την επιθυμία να γίνουν αλεπούδες. Δηλαδή, συμπεριφέρονται με μεγαλύτερη πονηρία από όση επιτρέπει το κύρος του θεσμικού ρόλου τους. Αλλά και από την κοινωνική κατηγορία των πολιτικών-αλεπούδων πολλοί επιδίδονται σε ανάλογες υπερβολές και καταχρήσεις εις βάρος των σκαντζόχοιρων της Δικαιοσύνης καλλιεργώντας τη σύγχυση και την αβεβαιότητα στον δημόσιο βίο. Αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στη μεθόριο της πολιτικής και της δικαστικής εξουσίας δημιουργούν προϋποθέσεις για μεγάλες και ανεπανόρθωτες εκτροπές στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε ζητηθεί από βουλευτές της πλειοψηφίας κατά την άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου στον υπουργό Δικαιοσύνης να ενημερωθούν και κατά συνέπεια να ελέγξουν την εξέλιξη δικαστικών υποθέσεων που εκκρεμούν ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων της χώρας στο στάδιο της προδικασίας, που κατά τους νόμους θεωρείται μυστική και απαραβίαστη. Σημειωτέον ότι αντικείμενο κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι κατά το Σύνταγμα πράξεις ή παραλείψεις των μελών της κυβέρνησης και όχι της δικαστικής εξουσίας. Επιπλέον, ο επί της Δικαιοσύνης υπουργός δεν είναι ο πολιτικός προϊστάμενος των δικαστών και των εισαγγελέων (κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο υπό το κράτος της αρχής της διάκρισης των εξουσιών που υιοθετεί το Σύνταγμα) αλλά, κατά τη διάταξη του άρθρου 1 του οργανισμού του εν λόγω υπουργείου, η αποστολή του εξαντλείται στην εξασφάλιση μέσων και υποδομών για την έγκαιρη και αποτελεσματική απονομή της Δικαιοσύνης. Η εμφάνιση επομένως υπουργού Δικαιοσύνης να αποκαλύπτει υπηρεσιακούς χειρισμούς, αποφάσεις ή παραλείψεις δικαστών ή εισαγγελέων υπό το ισχύον συνταγματικό καθεστώς συνιστά ενέργεια αδιανόητη. Εξάλλου, ποτέ στο παρελθόν από μέρους βουλευτών δεν είχε επιδειχθεί τέτοια πονηρία κατά τη διαδικασία του κοινοβουλευτικού ελέγχου ώστε να απογυμνωθεί η δικαστική λειτουργία του κράτους από τις συνταγματικές εγγυήσεις που διασφαλίζουν γι’ αυτήν το ανεξάρτητο και το διακριτό της εξουσίας της.

Το χειρότερο όμως κρούσμα φενακισμού της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας υπήρξε η συμπεριφορά του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα που με το πρόσχημα της διαπλοκής μεθοδικά και αδίστακτα οικοδομεί ένα κομματικό κράτος όπου τα θέματα της Δικαιοσύνης δεν θα τίθενται πλέον με όρους ισότητας και αμεροληψίας απέναντι στους πολίτες αλλά με όρους αρέσκειας ή απαρέσκειας κατά την κρίση των κρατούντων. Πρόκειται ουσιαστικά για μια προσπάθεια κατεδάφισης του κράτους δικαίου, παραβίασης του Συντάγματος και νόθευσης του δημοκρατικού πολιτεύματος. Απέναντι σε τόσο σοβαρές καταστάσεις που ευτελίζουν το πολιτικό σύστημα και καταρρακώνουν τη Δημοκρατία έχουμε χρέος να αντιδράσουμε θεσμικά και κοινοβουλευτικά. Οταν μάλιστα η κυβέρνηση, κατά κοινή διαπίστωση, δεν έχει την πολιτική βούληση να εξαλείψει το φαινόμενο της διαπλοκής αλλά επιδιώκει με τις μεθοδεύσεις της την αντικατάσταση της υπάρχουσας από μια νέα που θα είναι ευνοϊκή για τα κομματικά της συμφέροντα και την πολιτική της επιβίωση, επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε την αξία που έχει να ζουν οι αλεπούδες με τις αλεπούδες και οι σκαντζόχοιροι με τους σκαντζόχοιρους.

Ο κ. Κώστας Τζαβάρας είναι βουλευτής Ηλείας, τομεάρχης Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΝΔ.