Οι πιο φτωχοί και οι γυναίκες θα κρίνουν το αποτέλεσμα

Καταστροφολογία και υποσχέσεις. Φοβέρες και οράματα για μια χώρα πιο δίκαιη, πιο ευρωπαϊκή και πιο δημοκρατική. Και πάνω από όλα διχασμός και πόλωση. Αυτό είναι το κλίμα που επικρατεί τους τελευταίους μήνες στη Σκωτία. Και με τα φώτα σχεδόν όλου του πλανήτη στραμμένα πλέον πάνω τους, οι κάτοικοι του μικρού αυτού τμήματος της βρετανικής επικράτειας καλούνται να λάβουν την πιο σημαντική απόφαση της ζωής τους: απόσχιση ή παραμονή της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο; Ολα τίθενται επί τάπητος και όλοι εκφράζουν μια άποψη. Ακόμη και η Νέσι, το μυθικό τέρας του Λοχ Νες, έχει «πολιτικοποιηθεί» σύμφωνα με διάφορες βρετανικές εφημερίδες και μετακομίζει στην Αγγλία εκφράζοντας την… αντίθεσή της στην προοπτική μιας ανεξάρτητης Σκωτίας.

Πέρα όμως από τους μύθους, τις υποσχέσεις και τις απειλές για ένα οικονομικά αδύναμο νέο κράτος, πώς θα ψηφίσουν οι Σκωτσέζοι; Τι τους επηρεάζει και ποια είναι τα επιχειρήματα που φαίνεται να πείθουν ολοένα και περισσοτέρους να στηρίξουν την ανεξαρτησία της χώρας τους; Και ίσως το πιο σημαντικό ερώτημα απ’ όλα: Υπάρχει όντως το ενδεχόμενο στις 19 του Σεπτέμβρη το Ηνωμένο Βασίλειο να ξυπνήσει διχοτομημένο και η Ευρώπη με ένα νέο κράτος στα σπάργανα; Μιλήσαμε με δύο ειδικούς επάνω στο θέμα της ανεξαρτησίας για να μας λύσουν μερικές από αυτές τις απορίες μας.

Για τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Ντέιβιντ Τόρανς, που μας μίλησε λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση της δημοσκόπησης του Yougov (το περασμένο Σαββατοκύριακο) η οποία κατέδειξε για πρώτη φορά προβάδισμα των οπαδών της απόσχισης, «η πιθανότητα μιας ανεξάρτητης Σκωτίας είναι πλέον υπαρκτή και μεγαλύτερη από ποτέ στο παρελθόν».

«Δεν είναι μόνο μία ή δύο δημοσκοπήσεις που δείχνουν αυξημένη στήριξη για μια ανεξάρτητη Σκωτία, αλλά υπάρχει μια γενικότερη τάση προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν ξεκάθαρες ενδείξεις που δείχνουν Εργατικούς και Φιλελεύθερους Δημοκράτες ψηφοφόρους να μετακινούνται από το “Οχι” στο “Ναι”» μας είπε.

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Strathclyde στη Γλασκώβη Τζον Κέρτις, γνωστός και ως «ο δημοσκόπος των δημοσκόπων», υπογραμμίζει όμως ότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις μπορούν «να ερμηνευθούν ως απλά συγκλίνουσες με προηγούμενες άλλων εταιρειών που έδειχναν τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Σκωτίας σε υψηλότερα επίπεδα».

Για τον Κέρτις όλα δείχνουν ότι «το στρατόπεδο του “Οχι” προηγείται ακόμη, αλλά το προβάδισμά του συνεχώς συρρικνώνεται και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είναι αμφίρροπο». Η πρόβλεψή του για το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου; Νίκη των υπέρμαχων της παραμονής της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Κέρτις δίνει μόνο 30% πιθανότητες στους αποσχιστές να θριαμβεύσουν, 15% παραπάνω από ό,τι τους έδινε στις αρχές του χειμώνα.

Λογικά επιχειρήματα ή συναισθήματα;

Ποιοι είναι όμως οι καταλυτικοί παράγοντες που θα ωθήσουν τους κατοίκους της Σκωτίας να ψηφίσουν «Ναι» ή «Οχι» σε λίγες ημέρες; Με τους αναποφάσιστους να κινούνται μεταξύ 6% και 10%, υπάρχει ακόμη ένα μικρό περιθώριο αλλαγής του αποτελέσματος. Εχουν περισσότερη βαρύτητα τα λογικά επιχειρήματα ή τα συναισθήματα; Ο εθνικισμός ή οι πολιτικές προτάσεις;

Για τον Τόρανς, συγγραφέα του βιβλίου «Η μάχη για τη Μεγάλη Βρετανία: Η Σκωτία και το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία», «είναι ένα μείγμα των δύο. Κάποιοι ψηφίζουν ενστικτωδώς και από τις δύο πλευρές. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι αρκετοί ψηφοφόροι έχουν επηρεαστεί από θέματα πολιτικής. Π.χ., άνθρωποι που πείστηκαν από τα επιχειρήματα του Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος (SNP), το οποίο προειδοποιεί ότι η παραμονή στην Ενωση θα έχει βαριές επιπτώσεις στις δημόσιες δαπάνες αλλά και στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS). Οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας έχουν δώσει ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι δεν πρόκειται περί εθνικιστικής απόφασης. Παράλληλα όμως πολλά από τα επιχειρήματά τους αφορούν σκωτσέζικες αξίες και το πόσο διαφέρει η πολιτική κουλτούρα της Σκωτίας απ’ αυτήν της Αγγλίας». Επομένως, καταλήγει ο Τόρανς, «προφανώς και ο εθνικισμός έχει παίξει σημαντικό ρόλο».

Η οικονομία τον πρώτο λόγο

Σύμφωνα με τον καθηγητή Κέρτις, ο παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει πάνω απ’ όλα είναι ο οικονομικός. Οπως μας επισημαίνει, «μελετώντας κανείς τις δημοσκοπήσεις θα διαπιστώσει ότι η αυξανόμενη στήριξη προς τους αποσχιστές συνοδεύεται από ολοένα και πιο θετικές εντυπώσεις για την κατάσταση της οικονομίας σε περίπτωση ανεξαρτησίας. Τον Ιούνιο το 49% των ερωτηθέντων πίστευαν ότι σε περίπτωση ανεξαρτησίας η οικονομία της νεοσύστατης χώρας θα είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν. Μόνο το 27% θεωρούσαν ότι θα βελτιωνόταν. Πλέον οι αριθμοί αυτοί φτάνουν το 42% και το 40% αντίστοιχα. Είναι σχεδόν ίσοι».

Ο Κέρτις, ο οποίος έχει εντρυφήσει για περισσότερο από 25 χρόνια στην εκλογική συμπεριφορά των σκωτσέζων ψηφοφόρων, υπογραμμίζει ότι ένα σημαντικό κομμάτι των οπαδών του «Ναι» προέρχεται από χαμηλότερα εισοδήματα και κατοικεί στις λιγότερο οικονομικά εύρωστες περιοχές της χώρας. Για αυτούς τους ψηφοφόρους που πιστεύουν ότι δεν έχουν κάτι να χάσουν το ενδεχόμενο της απόσχισης φαντάζει λιγότερο απειλητικό. Σε αντίθεση, το πιο «συντηρητικό» κομμάτι του εκλογικού σώματος της Σκωτίας είναι οι γυναίκες, οι οποίες παραμένουν περισσότερο αναποφάσιστες αλλά και πιο επιφυλακτικές απέναντι στους κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύει το ενδεχόμενο ενός νεοσύστατου σκωτσέζικου κράτους.

Ενας λαός βαθιά διαιρεμένος

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ανεξαρτήτως αποτελέσματος η επόμενη ημέρα για τη Σκωτία θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Την επομένη του δημοψηφίσματος, στις 19 Σεπτεμβρίου, η Ευρώπη, η τοπική κυβέρνηση της Σκωτίας αλλά και αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου θα βρεθούν αντιμέτωποι με έναν λαό βαθιά διαιρεμένο, «χωρισμένο ακριβώς στα δύο» όπως υπογραμμίζει ο Τόρανς.

Τουλάχιστον οι μισοί από τους κατοίκους της Σκωτίας «δεν πιστεύουν τίποτα από αυτά που λέει ή κάνει η πολιτική ελίτ του Λονδίνου καθώς μέσα στα τελευταία χρόνια το Westmnister έχει συστηματικά απονομιμοποιηθεί στα μάτια τους». Ακόμη και τα ΜΜΕ έχουν αδρανοποιηθεί. «Οτιδήποτε λέμε προσλαμβάνεται ως ψέμα ή προκατάληψη» μας λέει ο Τόρανς. Ο,τι και αν συμβεί την ερχόμενη Πέμπτη, οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας –Σκωτίας και Μεγάλης Βρετανίας –θα πρέπει να βρουν κάποιον τρόπο να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη ενός διχασμένου λαού.