Ο όρος «underground» είναι συχνά παρεξηγημένος και κάπως συγκεχυμένος στα μυαλά ορισμένων, ιδιαίτερα μάλιστα αν το επίκεντρο είναι η αθηναϊκή έκφραση του κατά την χρονική περίοδο του 1964 ως 1983. Αυτό ακριβώς θέλησε να αλλάξει ο ιστορικός τέχνης Θανάσης Μουτσόπουλος, παίρνοντας την απόφαση να επιμεληθεί την έκθεση «Το Αθηναϊκό Underground», η οποία θα βρίσκεται στον χώρο του CAMP! μέχρι και τις αρχές Σεπτεμβρίου –κάνοντας ένα μικρό διάλειμμα για λίγες μέρες τον Αύγουστο. Αυτό θα είναι, όμως, μόνο η αρχή, καθώς από τον Οκτώβριο θα ακολουθήσει και το δεύτερο μέρος που θα αφορά το κομμάτι 1984 ως 2012.

Ο ίδιος μας εξηγεί ότι η ιδέα γεννήθηκε στο μυαλό του πριν τρία χρόνια με τον θάνατο του Λεωνίδα Χρηστάκη, ενός από τους κυριότερους εκπροσώπους του underground. «Το καλοκαίρι του 2009 είπαμε πως, τουλάχιστον προς τιμήν του, πρέπει να οργανώσουμε μία έκθεση που θα διασώσει όλα αυτά τα πράγματα που έχουν να κάνουν με το underground, τα οποία αλλιώς μπορεί να χανόντουσαν. Στη συνέχεια, όπως ερχόμασταν σε επαφή με τους ανάλογους ανθρώπους διαπιστώναμε ότι ούτε αυτοί κρατούσαν αρχεία με όσα έκαναν, πολλοί δεν είχαν καν τα έργα τους. Κάποια είχαν χαθεί για πάντα, ενώ άλλα τα βρήκαμε, για παράδειγμα κάτω από νεροχύτες στην κουζίνα. Συνειδητοποιήσαμε, λοιπόν, πως έπρεπε να το κάνουμε σύντομα, έτσι ώστε να μην χαθούν».

Το κίνημα του underground είναι κάτι με το οποίο ο Θανάσης Μουτσόπουλος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα, αλλά πάντα πίστευε πως μια περισσότερο ολοκληρωμένη δουλειά ήταν απαραίτητη. «Η πρώτη μου σχέση με αυτό ήταν όταν είχα βγάλει το 1999 ένα βιβλίο για το εικαστικό έργο του Πάνου Κουτρουμπούση και πάλι υπήρχε αυτή η αίσθηση ότι θα πρέπει να παρουσιαστούν και οι υπόλοιποι εκφραστές του underground. Το 2005 επιμελήθηκα επίσης μία έκθεση στην Πάτρα, όταν ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, και για ακόμη μια φορά το αίσθημα ότι έπρεπε να γίνει κάτι παραπάνω παρέμεινε» θυμάται.

Η πρώτη ερώτηση που ακούει από το στόμα όλων είναι το τι τελικά σημαίνει ο όρος, ο οποίος, όπως τονίζει επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες. «Πάνω απ’ όλα πρέπει να διευκρινίσω ότι είναι ένας ιστορικός όρος, δηλαδή δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ύπαρξη του underground σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Εχει κατοχυρωθεί ιστορικά για την περιοχή του ’60 και του ’70. Πολλοί μελετητές του εξωτερικού λένε πως τότε εμφανίζεται, καθώς επίσης και ότι δεν υπάρχει ως φαινόμενο από το ’80 και μετά, για μια σειρά από λόγους παύει να υφίσταται. Το πολιτικό και το κοινωνικό μήνυμα ήταν σίγουρα έντονο στη δουλειά τους, αλλά πρέπει να θυμηθούμε ότι αυτοί οι άνθρωποι κινήθηκαν ανεξάρτητα από την πολιτικοποίηση των κομμάτων, ακόμα και της αριστεράς. Επέλεξαν έναν δικό τους αυτόνομο χώρο, άλλοι με περισσότερες τάσεις κομματικοποίησης και άλλοι με λιγότερες. Υπήρχαν βέβαια και άλλα στοιχεία, όπως αυτό των ψυχεδελικών ουσιών, της σεξουαλικότητας, του σαρκασμού, ακόμα και της πλάκας, με την δημιουργική της έννοια».

Η ύπαρξη του underground μοιάζει φυσική για εκείνη την εποχή που οι άνθρωποι έπρεπε να εκφραστούν κρυφά. Σήμερα, ωστόσο, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά, όπως διαπιστώνει και ο ίδιος. «Ενας από τους λόγους που είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για νέο underground είναι τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης. Βλέπουμε ότι ακόμα και τις πιο υπόγειες εκφράσεις τις παρουσιάζουν αμέσως και τις κάνουν γνωστές. Τα κανάλια επικοινωνίας είναι πλέον διαφορετικά και η διακίνηση των πληροφοριών απίστευτα διευρυμένη. Αυτό, όμως, μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε όλες εκείνες τις δυσκολίες και τις διώξεις που υπέμειναν οι άνθρωποι παλαιότερα για να εκφραστούν. Ηταν ένα παράλληλο σύμπαν με τον κανονικό κόσμο».

Στο παραπάνω καίριο ερώτημα θα προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις το δεύτερο μέρος της έκθεσης, μέσα από έναν συνολικό διάλογο, όπου ο καθένας θα πει αυτό που πιστεύει. Αν και ο ίδιος δεν θα ήθελε να τοποθετηθεί προσωπικά για το θέμα, αυτό που υποστηρίζει είναι ότι κάτι δημιουργικό συμβαίνει στην Αθήνα τον τελευταίο καιρό. «Αυτό που θα πω ίσως ακουστεί λίγο περίεργο, αλλά αν υπάρχει σήμερα μια πρωτεύουσα στην Ευρώπη που να έχει underground τάσεις, αυτή είναι σίγουρα η Αθήνα. Είναι μία πόλη που έχει ζήσει τα τελευταία χρόνια μια πρωτοφανή αναταραχή, κάτι το οποίο έχει περάσει και στους νέους που εκφράζονται μέσα από τη δημιουργία. Τα ξένα μέσα ενημέρωσης γράφουν ότι η Ελλάδα είναι η πρωτεύουσα της street art στον πλανήτη, ότι είναι η μοναδική με τόσες μεγάλες επιφάνειες γεμάτες τέχνη στον δρόμο. Φαίνεται να υπάρχει μια μεγάλη δημιουργικότητα σε αυτή την πόλη, ίσως απλά να μην το έχουμε αναλύσει και καταγράψει ακόμα, είναι κάτι που συμβαίνει τώρα» καταλήγει.

CAMP Contemporary Art Meeting Point
Ευπόλιδος 4 & Απελλού 2
Πλ.Κοτζιά, 105 51 Αθήνα

t: 210 3247679
e: info@campoint.gr