Το Νοσοκομείο στην εποχή μας έχει κυρίαρχη θέση στο σύστημα Υγείας κάθε χώρας.

Ως οργανισμός που στελεχώνεται από ανθρώπινο δυναμικό, το σύγχρονο νοσοκομείο έχει τη μεγαλύτερη ποικιλία επαγγελμάτων και ειδικοτήτων και λειτουργεί σε ένα εξαιρετικά περίπλοκο θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο κάτω από κανόνες όχι μόνο εσωτερικούς και κρατικού ελέγχου, αλλά υπόκειται και σε μια πληθώρα κανόνων επαγγελματικών ενώσεων και οργάνων.

Στο παρελθόν η διοίκηση του νοσοκομείου ήταν απλή υπόθεση: φροντίδα για τις καθημερινές λειτουργίες τροφοδοσίας, συντήρησης και πληρωμής των μισθών του προσωπικού. Οι μεγάλες αποφάσεις παίρνονταν από τους ιατρούς, ενώ τα συμβούλια διαμόρφωσαν τη γενική στρατηγική που περιορίζονταν σε σχέδια για τυχόν επέκταση και αύξηση των κρεβατιών.

Αυτή ήταν η κατάσταση και στην Ελλάδα ως πριν από μερικές δεκαετίες. Τα νοσοκομεία ήταν τα περισσότερα ιδρύματα Ιδιωτικού Δικαίου.

Τα διοικητικά συμβούλια έλεγχαν ισχυρές προσωπικότητες με μεγάλο ιατρικό και κοινωνικό κύρος που διοικούσαν με αυταρχισμό. Το στυλ διοίκησης ήταν ανάλογο με αυτό των οικογενειακών επιχειρήσεων. Θυμίζω την τελευταία εποχή δόξας των μεγάλων αθηναϊκών νοσοκομείων και τον ρόλο των ιατρικών προσωπικοτήτων που τα διοικούσαν, όπως στα νοσοκομεία Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, «Ευαγγελισμός», ΝΙΜΤΣ, «Αλεξάνδρα», Μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη» και «Αγιος Σάββας».

Καθώς εξελισσόταν, το νοσοκομείο αναγνωρίστηκε ως μια μεγάλη επιχείρηση και οι άνθρωποι που το διοικούσαν θα έπρεπε να είναι επαγγελματίες μάνατζερ. Θα έπρεπε να είναι καλά σπουδασμένοι, αποτελεσματικοί και να πληρώνονται καλά. Η αποτελεσματικότητά τους θα έπρεπε να κρίνεται με τα ίδια κριτήρια όπως και στο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Πώς όμως θα δημιουργούνταν ειδικοί μάνατζερ από το τίποτε; Στο Ηνωμένο Βασίλειο το υπουργείο Υγείας οργάνωσε κλάδο υπηρεσιών διοίκησης που δημοσίευε ειδικά έντυπα και εκθέσεις (Οrganisation and Μanagement Service Reports και Work Study Reports). Καθώς τα νοσοκομεία ήταν ουσιαστικά ανεξάρτητα, σε σύμβαση με το σύστημα Υγείας, τα κείμενα αυτά είχαν τον ρόλο κατευθυντήριων συστάσεων. Υπήρχαν και ανεξάρτητοι οργανισμοί μετεκπαίδευσης διοικητικών, όπως το Κing Εdward΄s Ηospital Fund και το Νuffield Ηospital Fund.

Στις ΗΠΑ δημιουργήθηκαν επαγγελματικές ενώσεις που καθόρισαν σταθερότητα οργάνωσης και διοίκησης και παρήγαγαν έντυπο υλικό, όπως η Αmerican Ηospital Αssociation και η Joint Commission on Αccreditation of Ηospitals. Σιγά σιγά δημιουργήθηκαν πανεπιστημιακά μετεκπαιδευτικά προγράμματα, αρχικά για τη διοίκηση κοινωνικών υπηρεσιών (Social administration), στη συνέχεια οικονομικών και διοίκησης υπηρεσιών Υγείας (Ηealth και Ηospital Αdministration). Ετσι εξελίχθηκε κλάδος Διοίκησης Νοσοκομείων με τα εξής χαρακτηριστικά: Επαγγελματικά πανεπιστημιακά προγράμματα μεταπτυχιακού επιπέδου αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση εισόδου στο επάγγελμα. Πλήρως ανεπτυγμένη δομή σταδιοδρομίας για το επάγγελμα: Πτυχιούχοι εισέρχονται στο επάγγελμα, αποκτούν επαγγελματική εκπαίδευση, εμπειρία και ειδίκευση. Αναγνωρίζεται ότι οι επαγγελματίες αυτοί πρέπει να απολαμβάνουν κύρος αντίστοιχο με αυτό των ιατρών και οι οικονομικές τους απολαβές να είναι αντίστοιχες και ανταγωνιστικές με αυτές της βιομηχανίας και άλλων επαγγελμάτων. Οι υψηλά αυτοί αμειβόμενοι διοικητικοί πρέπει να αποδίδουν σύμφωνα με υψηλής στάθμης κριτήρια απόδοσης αλλιώς να απομακρύνονται, όπως συμβαίνει και με άλλους επιχειρηματικούς κλάδους.

Δραματικές όμως αλλαγές στη λειτουργία και στη ζωή του νοσοκομείου έφεραν η συνεχώς εξελισσόμενη και εξαιρετικά δαπανηρή ιατρική τεχνολογία και οι οικονομικές δυσχέρειες των τελευταίων δεκαετιών. Στις μεν ΗΠΑ το περιβάλλον του Μanaged Care στο δε Ηνωμένο Βασίλειο οι συνθήκες της εσωτερικής αγοράς οδήγησαν σε στενή και αποτελεσματική συμμαχία ιατρών και διοικητικών για την αντιμετώπιση του έξωθεν κινδύνου. Οι ιατροί βοηθήθηκαν να αποκτήσουν διοικητικές και οικονομικές γνώσεις και δεξιότητες και συγχρόνως να συμμετέχουν σε επιτροπές και όργανα διοίκησης και να είναι σε θέση να υπολογίζουν και να εκτιμούν τις οικονομικές συνέπειες των ιατρικών τους πράξεων.

Επίσης συνήθισαν να υπόκεινται σε συνεχή αξιολόγηση όχι μόνο με ποιοτικά κριτήρια από τους συναδέλφους τους (peer review), αλλά και με κριτήρια απόδοσης (Critical Ρerformance Reports) που περιέχουν στατιστικά στοιχεία για τον κάθε ιατρό σχετικά με εισαγωγές, πράξεις παραπομπές, συνταγογράφηση διάρκεια νοσηλείας. Ολα αυτά σε μια προσπάθεια να αυξήσει το νοσοκομείο την παραγωγή του με μικρότερο κόστος και με διατήρηση ποιότητας για να παραμείνει ανταγωνιστικό.

Στην Ελλάδα ο κλάδος επαγγελματιών Διοίκησης Νοσοκομείων βρίσκεται ακόμη σε ανάπτυξη. Τα χρόνια της επικράτησης των ισχυρών ιατρικών προσωπικοτήτων οι διοικητικοί ήταν απλά εκτελεστικά όργανα.

Τα λίγα κρατικά νοσοκομεία διοικούσαν υπάλληλοι του υπουργείου που μετακινούνταν από το ένα νοσοκομείο στο άλλο ανάλογα με τις σχέσεις τους με τον υπουργό και έπρεπε να εφαρμόζουν άκαμπτα νομοθετικές πράξεις, διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις, συχνά φωτογραφικού χαρακτήρα.

Ο πρώτος σχεδιασμός για την προώθηση του κλάδου της Διοίκησης Νοσοκομείων εμφανίστηκε με την πρόταση νόμου «Μέτρα προστασίας της υγείας» που επεξεργάστηκε ο γράφων επί υπουργίας Δοξιάδη, το οποίο ωστόσο δεν έφθασε ως τη Βουλή.

Ακολούθησε το ΕΣΥ αλλά η διοίκηση στα νοσοκομεία του ΕΣΥ παρέμεινε συγκεντρωτική, γραφειοκρατική και ασκούνταν από τους προέδρους των διοικητικών συμβουλίων που ήταν ιατροί χωρίς καμία εκπαίδευση ή εξειδίκευση και προέρχονταν κυρίως από τον συνδικαλιστικό χώρο. Οταν αποφασίστηκε να στελεχωθούν τα νοσοκομεία με μάνατζερ, δεν υπήρχαν αρκετά άτομα με την κατάλληλη μόρφωση και εμπειρία αλλά κυρίως οι θέσεις ήταν πολιτικές και τα πρόσωπα άλλαζαν με κάθε αλλαγή υπουργού και ο θεσμός έχει αποτύχει. Δεν διαφαίνεται καμία ελπίδα για τη δημιουργία προϋποθέσεων στα κρατικά νοσοκομεία για την ανάπτυξη του κλάδου της Διοίκησης Νοσοκομείων, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα.

Μια συγκυρία, η ανάληψη της διαχείρισης του μεγαλύτερου ιδιωτικού ελληνικού νοσοκομείου από νοσοκομειακή επιχείρηση των ΗΠΑ εισήγαγε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σύγχρονες και ορθολογικές διαδικασίες οργάνωσης και λειτουργίας της διοικητικής υπηρεσίας οι οποίες μεταφέρθηκαν και σε άλλα ιδιωτικά και Ιδιωτικού Δικαίου νοσοκομεία.

Ωστόσο οι επαγγελματίες διοικητικοί νοσοκομείων με σύγχρονη εκπαίδευση και αντιλήψεις παραμένουν ελάχιστοι. Υποστηρίζεται συχνά ότι το κύριο πρόβλημα των ελληνικών υπηρεσιών Υγείας είναι η ανεπαρκής χρηματοδότηση. Ωστόσο όσα χρήματα και αν διατεθούν για τα νοσοκομεία θα πάνε χαμένα αν δεν υπάρξει σωστή διοίκηση που προϋποθέτει ανάπτυξη του σύγχρονου κλάδου της Διοίκησης Νοσοκομείων.

Η πολιτική μας εξουσία θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη αύτη την ανάγκη.

Ο κ. Ν. Β. Καρατζάς είναι διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Υγεία».