Ξύπνησε πρωί, όχι πολύ νωρίς. Ετσι και αλλιώς ως τον Μάρτιο που θα σπείρουν το βαμβάκι δουλειά δεν υπάρχει. Η γυναίκα του είχε σηκωθεί από ώρα, τα παιδιά είχαν φύγει με το λεωφορείο για το σχολείο, αργότερα θα πήγαινε να τα πάρει αυτός και το απόγευμα θα τα περίμενε στη Λάρισα ώσπου να τελειώσουν τα φροντιστήρια. Δεν ήθελε να σηκωθεί από το κρεβάτι, θα άρχιζε πάλι η αιώνια γκρίνια για τα λεφτά, «ήρθαν κι άλλοι λογαριασμοί, πώς θα τα βγάλουμε πέρα;» ή, ακόμη χειρότερα, αναίτιοι και άσκοποι τσακωμοί με τη γυναίκα του για μικροπράγματα. Στο βάθος την καταλάβαινε, όλη μέρα κλεισμένη στο σπίτι, διασκέδαση μηδέν και πάνω της η φροντίδα μιας επταμελούς οικογένειας. «Καθόμαστε όλη μέρα στο σπίτι και κλωσσάμε» είχε πει ο μπαρμπα-Γιάννης χθες στο καφενείο όλο παράπονο, αφού είχε κατεβάσει κάμποσα τσίπουρα και στο πρόσωπο όλων χαράχτηκε ένα χαμόγελο συνενοχής. Στη σκέψη της κλώσσας πέταξε τα σκεπάσματα από πάνω του και σηκώθηκε από το κρεβάτι. Εξω από το παράθυρο, γύρω από το χωριό του, γύρω από όλα τα χωριά του Θεσσαλικού κάμπου, το χιόνι είχε σκεπάσει τα πάντα. Ενα λευκό πέλαγος στο οποίο τα χωριά τους ταξίδευαν, ένιωθε, χωρίς προορισμό. Αφού δεν είχε τι άλλο να κάνει, θα πήγαινε στη συγκέντρωση που οργάνωσε η Πανθεσσαλική Συντονιστική Επιτροπή στο Μικρό Ευύδριο, ένα χωριό που απέχει 20 λεπτά από τη Λάρισα.


Εφτασε εκεί λίγο μετά τις 10.30. Οσο περνούσε η ώρα μαζεύονταν και άλλοι, θα είχαν φτάσει τα 100 άτομα τώρα και είχαν απλωθεί στην πλατεία και στον δρόμο, στη δεξιά πλευρά του οποίου είχαν παραταχθεί καμιά πενηνταριά τρακτέρ όχι μόνο από το Ευύδριο αλλά και από τα γύρω χωριά. Στο κέντρο της πλατείας ένα στερεοφωνικό έπαιζε «Τα αγροτικά» του Μπακαλάκου, τη μόνιμη μουσική υπόκρουση των κινητοποιήσεών τους τόσα χρόνια τώρα. Εφτασε μεσημέρι και είχαν έρθει και ορισμένοι της Πανθεσσαλικής που συντόνιζαν τις επιχειρήσεις ­ άλλωστε το Ευύδριο είναι το χωριό του Θανάση Καραΐσκου, μέλους του Αγροτικού Συλλόγου Φαρσάλων και ενός από τους πιο δραστήριους συνδικαλιστές της περιοχής. Εκεί ήταν ακόμη ο Χρήστος Σιδηρόπουλος, μέλος της τοπικής Νομαρχιακής, και ο Γιώργος Σακοράφας, οι «οπλαρχηγοί» των Τεμπών στα μπλόκα του 1996. «Ευτυχώς που από το 1994 και μετά με τα μπλόκα και τις κινητοποιήσεις γνωριστήκαμε μεταξύ μας και συντονίζουμε μόνοι μας τον αγώνα. Η ΠΑΣΕΓΕΣ και η ΓΕΣΑΣΕ κατάφεραν να αποδείξουν ότι είναι πατσαβούρες. Εδώ δεν πατάνε το πόδι τους, μόνο στα συνέδρια της Αθήνας και στις Βρυξέλλες καταδέχονται να πάνε. Καλά κάνουμε και δεν εκλέγουμε αντιπροσώπους για τις συνομοσπονδίες, ας τα βγάλουν πέρα με αυτούς που τους στέλνουν οι σύλλογοι-«μαϊμούδες»» έλεγε ο Χρήστος Σιδηρόπουλος σε ένα πηγαδάκι. Οι σύλλογοι-«μαϊμούδες» είναι φαινόμενο που καλλιεργήθηκε από το ’70 στον Κάμπο· μία-δύο οικογένειες με τουλάχιστον 18 μέλη αποκτούσαν σφραγίδα συλλόγου, και αυτό γινόταν για να διατηρούνται διασπασμένοι οι αγρότες και να ελέγχονται.


Την ώρα όπου είχε κλειστεί το ραντεβού με τα κανάλια έφτασαν στην πλατεία του Ευυδρίου ο Θανάσης Νασίκας, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κτηνοτρόφων και για λίγες ψήφους αποτυχών δήμαρχος Τυρνάβου, ο Γιάννης Μπούτας, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Καρδίτσας και βουλευτής του ΚΚΕ, και ο Θανάσης Τσαλόπουλος, πρόεδρος της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Φαρσάλων και πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ενοποιημένων Αγροτικών Συλλόγων Επαρχίας Φαρσάλων. Στήθηκε ένα μικρόφωνο στην άκρη της πλατείας, οι ομιλούντες από τη μία μεριά, οι υπόλοιποι αμφιθεατρικά τοποθετημένοι από την άλλη, ενώ κάποιοι παραπέρα έτρωγαν σε πλαστικά μπολ το πλιγούρι με το χοιρινό που μόλις είχε βγει από τη φωτιά, το οποίο εκτός του ότι ήταν ό,τι έπρεπε για το κρύο αποτέλεσε και το «δέλεαρ» για τα κανάλια. «Το έχουμε μάθει πια το παιχνίδι» έλεγαν οι αγρότες μεταξύ τους. Οση ώρα οι συνδικαλιστές ενημέρωναν τους αγρότες για τα παιχνίδια και τα τερτίπια της κυβέρνησης, κάποιοι δεν βγήκαν καθόλου από το διπλανό καφενείο. Δεν ήταν ότι δεν ήθελαν να συμμετάσχουν στις κινητοποιήσεις, αλλά είχαν μαζευτεί πολλά. Τα δικαστήρια, όπου έπεφταν πρόστιμα ως και ένα εκατομμύριο, δεν έχουν τελειώσει ακόμη. Ο καιρός ήταν κακός και φοβούνταν τις ζημιές στα τρακτέρ, 13 εκατομμύρια τους στοίχισαν τα μπλόκα το 1996 και τα χρήματα μεταξύ τους τα μάζεψαν ξανά. Είναι και οι υποσχέσεις για ρουσφέτια και διορισμούς από τοπικά στελέχη του ΠαΣοΚ, αν δεν τους δουν στα μπλόκα, που δεν τις πολυπιστεύουν αλλά καμιά φορά δεν ξέρεις τι γίνεται.


Σε όλα σχεδόν τα χωριά του Θεσσαλικού κάμπου γίνονται τέτοιες συγκεντρώσεις για ενημέρωση από κλιμάκια της Πανθεσσαλικής και προέδρους αγροτικών συλλόγων. Ολοι λένε πως τα κομματικά δεν έχουν θέση σε αυτό τον αγώνα, τα γεγονότα όμως τα οποία σχολιάζονται παντού έχουν ως εξής: στην Πανθεσσαλική 10 μέλη ανήκουν στη ΝΔ, ο Θανάσης Νασίκας, ο Θανάσης Κοκκινούλης, δήμαρχος Πλατυκάμπου και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Αγροτικών Συλλόγων (ΟΔΑΣ) Λάρισας, ο Χρήστος Παπαδημητρίου, μέλος της ΟΔΑΣ Λάρισας, ο Φώτης Σαλταγιάννης, πρόεδρος της ΟΔΑΣ Τρικάλων, και ο Δημήτρης Χιώτης, μέλος της, ο Τάκης Τσέλιος, γενικός γραμματέας της ΣΥΔΑΣΕ, ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος, νομάρχης Καρδίτσας, ο Δημήτρης Νάνας, πρόεδρος του αγροτικού συλλόγου Αλμυρού, ο Δημήτρης Πάσχος ή «στρατηγός», πρόεδρος του αγροτικού πιστωτικού συνεταιρισμού Βελεστίνου, ο Δημήτρης Σπαθής, μέλος του ΟΔΑΣ Μαγνησίας. Από το ΠαΣοΚ συμμετέχει μόνο ο Θανάσης Τσαλόπουλος· υπήρχε και ο Βασίλης Νικολόπουλος, ο οποίος διεγράφη στις 15 Ιανουαρίου γιατί διαφωνούσε με τους υπολοίπους. Στο ΚΚΕ ανήκουν ο Βαγγέλης Μπούτας, ο Γιάννης Πατάκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων (ΟΑΣ) Λάρισας και υποψήφιος νομάρχης Λάρισας στις πρόσφατες εκλογές, ο Σπύρος Τουτινός, πρόεδρος της ΟΑΣ Τρικάλων, και ο Γιώργος Νταφούλης, μέλος της ΟΑΣ Λάρισας. Οι αποφάσεις που παίρνει η Πανθεσσαλική είναι πάντα ομόφωνες· «αν πάρουμε ποτέ απόφαση κατά πλειοψηφία θα διαλυθούμε την επόμενη στιγμή» λένε.


Το πλέγμα των σχέσεων και των συμφερόντων στον Θεσσαλικό κάμπο κάνει τους αγρότες να θέλουν να κατεβούν στον δρόμο αλλά έχουν και δεύτερες σκέψεις. Πιο αποφασισμένοι και πιο απελπισμένοι είναι στα χωριά της Καρδίτσας. Εκεί ξεκίνησε να πάει μετά το Ευύδριο, για να δει με τα μάτια του πώς έχει η κατάσταση. Στο Φόλλο, στα Ορφανά, στην Ιτέα τρακτέρ με μαύρες σημαίες τον υποδέχονταν στις πλατείες. Κόσμος στον δρόμο δεν υπήρχε και τα καφενεία ήταν ανοιχτά αλλά τα περισσότερα άδεια. Στα Ορφανά, στον κεντρικό δρόμο, απέναντι από την εκκλησία έχουν ανάψει μέσα σε μια σιδερένια ψησταριά δυνατή φωτιά με ξύλα και καμιά δεκαριά άντρες κάθονταν γύρω της. Μια σκουριασμένη στάση λεωφορείου προστάτευε τους γεροντότερους από το κρύο. «Εμείς θα τα βγάλουμε τα τρακτέρια στον δρόμο και θα είμαστε περισσότεροι από την άλλη φορά» είπε ο Νίκος Αδαμόπουλος. «Και τι άλλο μας μένει δηλαδή; Να τους αφήσουμε να μας αφανίσουν; Να απεργήσουμε δεν μπορούμε, να μην καλλιεργήσουμε τα χωράφια δεν γίνεται, χρήμα δεν υπάρχει ούτε για τσιγάρα, όλα βερεσέδια έχουμε» συμπλήρωσε ο Γιάννης Παπαβασιλείου.


Υπερβολές, σκέφτηκε, αλλά αυτοί τον πήγαν στο μικρό σουπερμάρκετ του χωριού που είναι ταυτόχρονα και βενζινάδικο. Τα χρέη από την αγορά τροφίμων έφταναν τα 15 εκατομμύρια, όλα γραμμένα σε τεφτέρια πιασμένα με λάστιχο. «Το 1969 που άνοιξα το μαγαζί μόλις είχα προλάβει στα τελευταία τους τα δεφτεράκια και τώρα να που τα ξαναβρήκα» του είπε ο ιδιοκτήτης. Τα χρέη των κατοίκων για βενζίνη άγγιζαν τα 50 εκατομμύρια, για τσιγάρα τις 200.000 δραχμές, για ψωμί τα 2 εκατομμύρια. Το καφενείο του χωριού κλείνει μετά τις 7 το απόγευμα, ο κόσμος δεν έχει λεφτά να μείνει ως αργά έξω, «ο τζίρος έχει πέσει κάτω από το 50%» ανέφερε ο Θύμιος Μουσίστας, ιδιοκτήτης του καφενείου.


Την επόμενη ημέρα αποφάσισε να πάει στον Πλατύκαμπο, όπου στις 7 το απόγευμα κλιμάκιο της Πανθεσσαλικής θα ενημέρωνε τους αγρότες της περιοχής για το πώς διαμορφώνεται η κατάσταση. Την καθορισμένη ώρα βρισκόταν στα γραφεία του αγροτικού συνεταιρισμού Πλατυκάμπου, σε ένα δωμάτιο πνιγμένο στον καπνό των τσιγάρων, με περίπου 40 καρέκλες, οι μισές άδειες. Τα μέλη της Πανθεσσαλικής, Θανάσης Κοκκινούλης, Χρήστος Παπαδημητρίου, Σπύρος Τσικρικάς, ο πρόεδρος του συνεταιρισμού Πλατυκάμπου και κάποια μέλη, περίμεναν υπομονετικά καθισμένοι σε ένα μακρόστενο τραπέζι, στην κορυφή της… αίθουσας συνεδριάσεων. Μετά από μισή ώρα συγκεντρώθηκαν περίπου 50 άτομα και το κλιμάκιο της Πανθεσσαλικής αποφάσισε να ξεκινήσει την ενημέρωση. Εγιναν σύντομες δηλώσεις για τα τοπικά κανάλια, έκκληση να αποσυρθεί η ηλεκτρονική αλλά όχι η έντυπη δημοσιογραφία, ο πρόεδρος του συνεταιρισμού παρατήρησε με πικρία ότι «σήμερα έπρεπε να βουλιάζει η αίθουσα» και ο δήμαρχος Πλατυκάμπου πήρε τον λόγο για να αναλύσει τις θέσεις της Πανθεσσαλικής: «Τα πράγματα είναι δύσκολα για την κυβέρνηση μετά τις καταλήψεις και όλα όσα έγιναν με τους μαθητές. Σε λίγους μήνες έρχονται εκλογές και εκτιμούμε ότι δεν θέλουν να ανοίξουν και άλλο μέτωπο. Τώρα είναι η στιγμή να διεκδικήσουμε. Αν η απάντηση του υπουργού είναι αρνητική, τι λέτε, να κατεβάσουμε τα τρακτέρ τη Δευτέρα;». Η συζήτηση που άνοιξε κράτησε πάνω από δύο ώρες· άλλος φοβόταν μη φωτογραφήσουν τα τρακτέρ από ελικόπτερο και αρχίσουν νέα δικαστήρια, άλλοι ισχυρίζονταν ότι δεν ήξεραν τα αιτήματα, δεν συμφωνούσαν με τη σειρά που είχαν τεθεί, ήθελαν να μάθουν τι αποφάσισαν στα άλλα χωριά, διαμαρτύρονταν γιατί η Πανθεσσαλική ενδιαφέρεται περισσότερο για το βαμβάκι παρά για τα τεύτλα, γιατί να προβάλλονται μόνο τα χρέη και να έρχονται αντιμέτωποι με τις άλλες τάξεις, ότι τα ΜΜΕ υποσκάπτουν τον αγώνα τους· κάποιος πρότεινε, για να πάρουν με το μέρος τους τον κόσμο της Λάρισας, να περιλάβουν στα αιτήματα και τη λειτουργία του Περιφερειακού Νοσοκομείου Λάρισας, το οποίο έχει κατασκευασθεί, έχει εξοπλισθεί πλήρως αλλά δεν έχει προσωπικό για να λειτουργήσει.


Η αλήθεια είναι ότι οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες της Λάρισας είτε αδιαφορούν είτε βλέπουν με κακό μάτι τις κινητοποιήσεις των αγροτών. Το 1996 με τα μπλόκα στην εθνική οδό η οικονομία της πόλης κόντεψε να βουλιάξει. Από τότε συντηρείται και αναπτύσσεται μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από τους αγρότες της περιοχής και τον τρόπο ζωής τους. Και οι αγρότες όμως δεν τρέφουν ιδιαίτερη συμπάθεια για τους Λαρισαίους. «Παραέχουν γίνει Ευρωπαίοι», λένε, «μας κατηγορούν ότι έχουμε τρακτέρια με κλιματισμό και δεν κοιτάνε που πριν από λίγα χρόνια πεθαίναμε από το κρύο μέσα σε αυτά. Οσο για τα λεφτά που ξοδεύουμε και τα χαρτιά, εμείς πραγματικά παίζουμε για το λουκούμι. Ο Εμπορικός Σύλλογος Καρδίτσας πάντα μας συμπαραστέκεται, της Λάρισας ποτέ και ας είμαστε οι κύριοι πελάτες τους». Στον Πλατύκαμπο, όταν ήρθε η ώρα να ψηφίσουν για το πόσοι θα βγάλουν τα τρακτέρ στον δρόμο τη Δευτέρα, μόνο το χέρι ενός από τους 50 συγκεντρωμένους σηκώθηκε με σθένος και ακολούθησαν δειλά άλλα δύο. Η μικρή αμηχανία που επικράτησε ξεπεράστηκε γρήγορα γιατί άλλοι φώναζαν ότι δεν είναι μικρά παιδιά για να σηκώνουν τα χέρια και άλλοι που πλειοψήφησαν είπαν πως είναι καλύτερα να περιμένουν τις απαντήσεις του υπουργού και να συγκεντρωθούν ξανά το Σάββατο.


Ραντεβού στη Βιοκαρπέτ


Από το πρωί της Δευτέρας τα τρακτέρ θα κάνουν τελικά την εμφάνισή τους στις εθνικές οδούς καθώς οι αγρότες αποφάσισαν να προχωρήσουν στην πραγματοποίηση μπλόκων. Προς το παρόν όμως άγνωστο παραμένει αν θα κλείσουν τους δρόμους ή αν θα παρατάξουν απλώς τα τρακτέρ τους, χωρίς να δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα στη συγκοινωνία, καθώς η απόφαση αυτή αναμένεται να ληφθεί αύριο. Οι αρχικές προτάσεις που «έπεσαν στο τραπέζι» από τους εκπροσώπους της Πανθεσσαλικής Συντονιστικής Επιτροπής ήταν οι αγρότες της Καρδίτσας να συγκεντρωθούν στη Βιοκαρπέτ (όπου, αν κλείσει ο δρόμος, η κυκλοφορία των οχημάτων θα διοχετεύεται από παρακαμπτήριες οδούς), οι αγρότες της Μαγνησίας να βγουν ή στις Μικροθήβες ή στην Κεφάλωση (περιοχή στο ύψος του Αλμυρού που αποτελεί κομβικό σημείο και, αν τελικά επιλεγεί, θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα καθώς θα κοπεί στα δύο η χώρα), ενώ οι Λαρισαίοι θα συγκεντρωθούν ή στην οδό Βόλου ή σε μία από τις εισόδους της Λάρισας, στην οδό Σωκράτους, όπου θα βγουν και οι αγρότες των Τρικάλων. Ας σημειωθεί ότι τα ακριβή σημεία των μπλόκων επρόκειτο να αποφασισθούν στις συνεδριάσεις των τοπικών αγροτικών συλλόγων αργά χθες το απόγευμα και σήμερα το πρωί.


Η απόφαση των μελών της Πανθεσσαλικής Επιτροπής για τα μπλόκα ήταν ομόφωνη. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα δήλωσε ο κ. Γ. Νταφούλης, μέλος της Επιτροπής: «Τόσο καιρό η κυβέρνηση είχε τον κόσμο στο «περίμενε» αλλά ξέρουμε και εμείς να κάνουμε ελιγμούς όταν χρειάζεται. Η απόφαση της Πανθεσσαλικής δίνει νέα δυναμική στην κατάσταση». Οσο για τον βαθμό συμμετοχής των αγροτών στα μπλόκα, ο κ. Νταφούλης σχολίασε: «Ή θα μας ακολουθήσουν λιγότεροι από τις άλλες φορές ή θα γίνει έκρηξη». Εν τω μεταξύ, και οι αγρότες στα Μάλγαρα συνεδριάζουν με την προοπτική να βγουν την Τρίτη στα μπλόκα. Το απόγευμα της Δευτέρας η Πανθεσσαλική Επιτροπή θα συνεδριάσει εκ νέου για να εκτιμήσει την κατάσταση και να αποφασίσει τις περαιτέρω ενέργειες του κλάδου (ανάλογα και με τη συμμετοχή των αγροτών στα πρωινά μπλόκα).


Πρέπει να σημειωθεί ότι αρχικά υπήρξε έντονος προβληματισμός για τη σκοπιμότητα των μπλόκων. Ενώ όμως όλοι περίμεναν τις απαντήσεις του υπουργού Γεωργίας, η επιστολή 28 σελίδων που τους έστειλε ο κ. Γ. Ανωμερίτης ως γραπτή απάντηση στα αιτήματά τους θεωρήθηκε από την Πανθεσσαλική Συντονιστική Επιτροπή «έκθεση ιδεών» που δεν δίδει λύση σε κανένα από τα προβλήματά τους. Στη χθεσινή συνεδρίαση, που ξεκίνησε στις 10.30 π.μ. σε κεντρικό ξενοδοχείο της Λάρισας, οι εκπρόσωποι των αγροτικών συλλόγων της Καρδίτσας φάνηκαν ανυποχώρητοι και υποστήριξαν εξαρχής την πρόταση να βγουν τα τρακτέρ στον δρόμο. Ελεγαν μάλιστα χαρακτηριστικά: «Ας βγάλουμε 50-100 τρακτέρ στην αρχή και μετά βλέπουμε…». Οι εκπρόσωποι της Λάρισας και των Φαρσάλων όμως ήταν πιο διστακτικοί (δεδομένου ότι η κατάσταση γι’ αυτούς δεν είναι τόσο δύσκολη καθώς ο κλήρος είναι μεγαλύτερος σε αυτές τις περιοχές και καλλιεργούν όλων των ειδών τα οπωροκηπευτικά ενώ στην Καρδίτσα το βαμβάκι αποτελεί μονοκαλλιέργεια) και πρότειναν να δοθεί μεγαλύτερη άνεση χρόνου για να οργανωθούν καλύτερα.