«Με τα χαρτιά που χρειάστηκαν για να ανοίξω το σουβλατζίδικο, θα μπορούσα να τυλίγω πίτες για έναν χρόνο!» έλεγε βαριά βαριά ιδιοκτήτης ψητοπωλείου μιλώντας για τη γραφειοκρατία που κατά την έκδοση άδειας λειτουργίας «του έψησε το ψάρι στα χείλη», όπως χαρακτηριστικά είπε. Το άνοιξε όμως. Δεν είναι λίγο. Γιατί άλλοι επαγγελματίες δεν κατάφεραν καν να λειτουργήσουν το κατάστημά τους, παρ’ όλο που ξόδεψαν χιλιάδες ευρώ για να το φτιάξουν. Κατάλαβαν αργά ότι στο συγκεκριμένο κτίριο που επέλεξαν για να στεγάσουν τη δραστηριότητά τους άδεια λειτουργίας δεν επρόκειτο να δουν… Κοινώς «την πάτησαν», γιατί δεν είχαν φαντασθεί – ούτε κανείς τούς είχε ενημερώσει – ότι αν π.χ. ο ιδιοκτήτης είχε κάνει παρεμβάσεις στον χώρο οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στην οικοδομική άδεια, η πολεοδομία θα… τους έκοβε κατά τη σύγκριση των σχεδιαγραμμάτων του χώρου που απαιτούνται για την έκδοση της άδειας λειτουργίας του καταστήματος. Πολλά τα έγγραφα που απαιτούνται, πολλές οι δυσκολίες που προκύπτουν στην πράξη για την έκδοση λειτουργίας καταστήματος και πλήθος οι… καλοθελητές που πουλάνε «λάδωμα» για γρήγορη έκδοση αδείας. Ενίοτε η άγνοια των υπαλλήλων ή η δαιδαλώδης νομοθεσία οδηγούν νέους ανθρώπους σε αδιέξοδο με το που αποπειρώνται να ασχοληθούν με το επιχειρείν.
* Ανάγνωση με… σασπένς
Μύωψ δεν ήταν ο οπτικός… Εχασε το φως του μετρώντας τα δικαιολογητικά για άδεια ίδρυσης και λειτουργίας καταστήματος οπτικών ειδών. Επιπολαιότητα του ψυχισμού του, θα έλεγε κανείς, εφόσον είχε εμπειρία από αντίστοιχες διαδικασίες για άλλες περιπτώσεις που «βάζουν τα γυαλιά» στα επτά όλα κι όλα δικαιολογητικά που του χρειάζονται: αντίγραφο πτυχίου ή τίτλου προσωπικής ικανότητας οπτικού· αντίγραφο άδειας άσκησης επαγγέλματος οπτικού· σχεδιάγραμμα οπτικού καταστήματος από μηχανικό ή υπομηχανικό· κατάλογο των μηχανημάτων, εργαλείων και οργάνων· παράβολο από την αρμόδια ΔΟΥ· υπεύθυνη δήλωση του N. 1599/86 όπου θα έπρεπε να δηλώσει ότι δεν έχει άλλο οπτικό κατάστημα και ότι δεν εργάζεται αλλού παρά μόνο στο κατάστημα για το οποίο ζητεί άδεια λειτουργίας· και δύο φωτογραφίες. Εντάξει, και κάτι ακόμη – εκτός αν προκύψει έτερον τι στην πορεία: εφόσον έχει συστήσει εταιρεία, απαιτείται αντίγραφο του καταστατικού.
Τι να πει και ο επιθυμών να ανοίξει κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος; H ανάγνωση και μόνο των εγγράφων έχει… σασπένς, μια και περιμένεις ότι το επόμενο χαρτί θα είναι το τελευταίο, αλλά αμ δε! Εντυπωσιακή η παράθεση των δικαιολογητικών στην ιστοσελίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ευκαιρία για μια μεγάλη βόλτα στην πόλη. Ξεκινάς από τον δήμο με τη σχετική αίτηση του ενδιαφερομένου, δύο πρόσφατες φωτογραφίες, συνεχίζεις με καταβολή χρηματικού ποσού στο Ταμείο του δήμου και στην τράπεζα (γραμμάτιο είσπραξης) υπέρ της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης. Προχωράς στη Διεύθυνση Πολεοδομίας για την εξασφάλιση εγγράφου ότι είναι επιτρεπτή η χρήση του καταστήματος στην περιοχή και δεν υπάρχουν περιορισμοί ως προς τις χρήσεις γης για τα καταστήματα συγκέντρωσης κοινού (κέντρα διασκέδασης, καφετέριες, μπαρ, ταβέρνες και τα παρόμοια), για τα σουπερμάρκετ και για τα εργαστήρια.
* Περιπέτεια στον λαβύρινθο
Επίσης, για την έκδοση άδειας λειτουργίας χρειάζεται από την πολεοδομία έγγραφο χώρου κύριας χρήσης, το οποίο πρέπει να συνοδεύεται από φωτοαντίγραφο οικοδομικής αδείας, τοπογραφικό σχεδιάγραμμα, φωτοαντίγραφο εγκεκριμένου σχεδιαγράμματος κάτοψης του χώρου, όλα θεωρημένα από τη Διεύθυνση Πολεοδομίας. Ακόμη απαιτούνται σχεδιαγράμματα κάτοψης και καθέτου τομής σε τρία αντίτυπα υπό κλίμακα 1:50, τα οποία συντάσσονται από διπλωματούχο μηχανικό ή υπομηχανικό ή εργοδηγό ή σχεδιαστή.
Πάμε πίσω στην πολυκατοικία που θα στεγάσει το κατάστημα, όπου χρειάζεται: δήλωση του N. 1599/86 του διαχειριστή της πολυκατοικίας ότι ο κανονισμός της πολυκατοικίας που στεγάζεται το κατάστημα επιτρέπει την ίδρυση και λειτουργία τέτοιου είδους καταστήματος· υπεύθυνη δήλωση του αδειούχου ηλεκτρολόγου εγκατάστασης ότι από τον έλεγχο στην ηλεκτρολογική εγκατάσταση βρήκε ότι αυτή είναι ακίνδυνη και ασφαλής· μισθωτήριο συμβόλαιο (θεωρημένο από την αρμόδια ΔΟΥ) ή αποδεικτικό κυριότητας του καταστήματος. Πέρασμα από Πυροσβεστική Υπηρεσία μετά, για βεβαίωση πυρασφάλειας, συνοδευόμενη από θεωρημένη μελέτη και σχεδιάγραμμα. Εμπρός για την Εφορία: φωτοαντίγραφο δήλωσης έναρξης επιτηδεύματος.
Μην το βάζετε κάτω. Περιπέτεια στον λαβύρινθο είναι. Αλλωστε δεν τελειώσατε ακόμη με τα χαρτιά: φωτοαντίγραφο βιβλιαρίου υγείας επικυρωμένο, φωτοαντίγραφο δελτίου ταυτότητας (επικυρωμένο), απόσπασμα ποινικού μητρώου για ορισμένα καταστήματα… η λίστα είναι ατέλειωτη. Οσο για τα κρεοπωλεία και τα κομμωτήρια, απαιτείται επιπλέον άδεια ασκήσεως επαγγέλματος.
* Εγγραφα και εμπλοκές
Τα καταστήματα που περιλαμβάνονται στα υγειονομικού ενδιαφέροντος είναι μεταξύ άλλων τα εξής: καταστήματα εμπορίας τροφίμων και ποτών, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, αρτοποιεία, πιτσαρίες, μπαρ, εστιατόρια, ψησταριές, στεγνοκαθαριστήρια, κουρεία, κομμωτήρια, ινστιτούτα καλλονής.
Οι επαγγελματίες αυτής της κατηγορίας συχνά μπλέκουν ξεκινώντας να κάνουν μια δουλειά χωρίς να έχουν ιδέα για τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται ώστε να στεγάσουν τον επαγγελματικό τους χώρο. Είναι ενδεικτικό ότι εμπλοκή δημιουργείται συχνά με το έγγραφο που αφορά την κύρια χρήση, όπως επισημαίνει ο κ. Παναγιώτης Σκιαδάς, χημικός μηχανικός, ο οποίος ασχολείται με μελέτη, έκδοση αδειών και διαπίστευση επιχειρήσεων τροφίμων και άλλων καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος. «Προϋπόθεση για την άδεια λειτουργίας είναι να αντιστοιχούν τα σχέδια της οικοδομικής άδειας στο ακίνητο. Σε παλιές οικοδομές, κυρίως πριν από το ’75, γίνονταν τροποποιήσεις κατά την κατασκευή της οικοδομής χωρίς να γίνει μετά αναθεώρηση στην άδεια οικοδομής» παρατηρεί ο κ. Σκιαδάς. Συχνά από τον έλεγχο για το έγγραφο κύριας χρήσης προκύπτει ότι έχουν γίνει «πανωσηκώματα» από τους παλιούς ιδιοκτήτες και έτσι ο υποψήφιος καταστηματάρχης – και ενώ έχουν εξασφαλιστεί όλα τα χαρτιά και έχει γίνει επένδυση χιλιάδων ευρώ στην ανακαίνιση και στη διαμόρφωση των χώρων – δεν μπορεί να βγάλει την άδεια, αφού για να γίνει αυτό πρέπει να γκρεμίσει το μισό κτίσμα (πατάρια, όροφοι, σκάλες κ.ά.)… Ετσι είναι σύνηθες το φαινόμενο ενοικιαστές να οδηγούν στα δικαστήρια ιδιοκτήτες για τέτοιους λόγους.
* O λόγος στον Εγκέλαδο
Πάμπολλες φορές η άδεια λειτουργίας έχει σκαλώσει στις απαιτήσεις του νέου αντισεισμικού κανονισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάποιοι από εκείνους που θέλησαν να ανοίξουν κατάστημα σε παραδοσιακό κτίριο βρέθηκαν σε αδιέξοδο όταν διαπίστωσαν ότι οι όροι αντισεισμικής προστασίας απαιτούν ενισχύσεις με μπετόν, τοιχία βάσης κ.ά. Ποιος θα τσιμεντώσει οικία όταν δεν είναι ιδιοκτήτης ο ίδιος ή πώς θα σηκώσει τα τεράστια έξοδα;
Επίσης, όταν τρέχουν τα νοίκια, οι επιταγές και οι άλλες οικονομικές υποχρεώσεις, ποιος περιμένει να εκδοθεί η άδεια λειτουργίας πολλούς μήνες μετά; Ακόμη και αν έχουν προχωρήσει όλες οι διαδικασίες, είναι παράνομος εκείνος που ανοίγει το κατάστημα χωρίς την άδεια στο χέρι. Ετσι είναι σύνηθες να πέφτουν οι καταγγελίες βροχή και τα δικαστήρια να γεμίζουν υποθέσεις. Καταγγελία, σφράγιση, πρωτοδικείο για αναστολή και πάει λέγοντας. Επιπλέον η νομοθεσία δεν έχει προβλέψει διάφορες περιπτώσεις, όπως π.χ. για τις πιτσαρίες που κάνουν διανομή κατ’ οίκον χωρίς να σερβίρουν, όπου πάλι απαιτείται αίθουσα με θέσεις για καθήμενους. Οπότε αρχίζει ένα γαϊτανάκι εναλλακτικών λύσεων, οι οποίες επαφίονται κυρίως στον εκάστοτε υπάλληλο.
* Ενας χρόνος για ένα χαρτί
Πόσος χρόνος χρειάζεται όμως ώστε να βγει μια άδεια καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος στον Δήμο Αθηναίων; Ιδού ένας υπολογισμός, όπως τον παραθέτει ο κ. Σκιαδάς: ενάμισης μήνας για βγει απόφαση-έγκριση από το Δημοτικό Διαμέρισμα, να κατατεθεί η μελέτη πυρασφάλειας στην Πυροσβεστική και να δοθεί η τελική έγκριση από την υπηρεσία ύστερα από αυτοψία. Πέντε-έξι μήνες για τις πολεοδομικές απαιτήσεις, αν απαιτείται αλλαγή χρήσης. Τρεισήμισι μήνες από τη στιγμή κατάθεσης του φακέλου στον δήμο, ο οποίος τον παραπέμπει στην Υγειονομική Υπηρεσία για έγκριση ως την επιστροφή του. Τέλος, τρεισήμισι μήνες για να εξασφαλισθεί απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Συνολικά χρειάζεται περίπου ένας χρόνος για να έχει κανείς το χαρτί της άδειας λειτουργίας στο χέρι.
* Το σίριαλ και ο τραγέλαφος
Ενίοτε η άδεια λειτουργίας μετατρέπεται σε τραγέλαφο… H 24χρονη Μαίρη Καρατζά, σχεδιάστρια το επάγγελμα, νοίκιασε ένα γραφείο με τρεις υπολογιστές όλους κι όλους ως εργαλείο δουλειάς, δηλαδή για αρχιτεκτονική διακόσμηση και σχεδιασμό επαγγελματικών χώρων, διαφημιστικών και κατασκευαστικών στοιχείων. Το σκέφτηκε από δω, το ‘ψαξε από κει, να ξεκινήσει ήθελε την καριέρα της και αποφάσισε να κάνει αίτηση στον ΟΑΕΔ της Αθήνας ώστε να ενταχθεί στα προγράμματα επιδότησης για νέους επιχειρηματίες και επαγγελματίες. Κατηφόρισε από το κέντρο προς την οδό Πειραιώς, όπου είναι τα γραφεία του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, κατέθεσε τον φάκελο, αφού είχε συγκεντρώσει τα σχετικά έγγραφα, και περίμενε την αξιολόγηση ελπίζοντας να είναι θετική. Ηταν αρνητική όμως. Γιατί; «»Χρειάζεται να εκδώσετε άδεια λειτουργίας» μου είπαν. «Από πού, βρε παιδιά, να την εκδώσω; » τους ρώτησα. «Δεν ξέρουμε» απάντησαν. Ενας από τους υπαλλήλους με έστειλε στο Βιομηχανικό Επιμελητήριο» αφηγείται η κυρία Καρατζά. Ωστόσο… άνθρακας ο θησαυρός. «Και στο Επιμελητήριο και σε όποια υπηρεσία απευθύνθηκα δήλωναν αναρμόδιοι, αλλά συγχρόνως εκτιμούσαν ότι η άδεια λειτουργίας είναι περιττή για το επάγγελμα που ασκώ» λέει. Ξαναπήγε στον ΟΑΕΔ για να μεταφέρει όσα της διεμήνυσαν, αλλά ανένδοτοι εκείνοι. «Χρειάζεται άδεια» της επανέλαβαν, αλλά η επιμονή τους εκάμφθη κατά τι όταν κάποιος από τους υπαλλήλους σκέφθηκε μια εναλλακτική λύση: «Τουλάχιστον φέρε μας εγγράφως από μια υπηρεσία ή το Επιμελητήριο ότι δεν χρειάζεται η άδεια».
H κυρία Καρατζά πήρε πάλι τους δρόμους, χτύπησε την πόρτα υπηρεσιών, αλλά κανείς δεν υπέγραφε χαρτί με όσα προφορικά της έλεγε ώστε να το καταθέσει στον ΟΑΕΔ, όπου στο μεταξύ είχε κάνει ένσταση κατά της απόρριψης του φακέλου για ένταξή της στο πρόγραμμα επιδότησης. Τελικά στη Νομαρχία Αθηνών μια εκ των διευθύνσεων έλυσε το αίνιγμα. Κατά την έναρξη επαγγέλματος είχε δηλώσει έναν κατασκευαστικό κώδικα. Στον επαγγελματικό της χώρο όμως δεν εκτελούνται κατασκευές, αλλά οι σχεδιαστές συνεργάζονται με άλλους, σχεδιάζοντας κατασκευές τις οποίες φτιάχνουν εκείνοι. Τι συμβαίνει λοιπόν; «Σε όλη την υπόλοιπη χώρα ισχύει το απαλλακτικό χαρτί για άδεια λειτουργίας όταν δεν κάνεις κατασκευές στον χώρο σου. Εκτός από την Αττική» λέει η κυρία Καρατζά. Το σίριαλ συνεχίζεται…
Hταν τέλος Μαρτίου του 2004 όταν η 30χρονη Κατερίνα Κομκότου, μαζί με τον συνέταιρό της, κρατώντας στο χέρι το κλειδί του νεοσύστατου τουριστικού γραφείου, «έβγαζε κεφάλι» μέσα από το χαρτομάνι της γραφειοκρατίας στην οποία είχε βουτήξει. Ενα γραφείο ταξιδίων ήθελε να ανοίξει και χρειάστηκε να περάσει από τα… σαράντα κύματα. H λέξη που είπε πάμπολλες φορές η κυρία Κοκμότου, επιχειρώντας να εξασφαλίσει τα απαραίτητα έγγραφα για άδεια λειτουργίας, ήταν «φτου και από την αρχή». Σε κάθε βήμα τής ζητούσαν ένα συμπληρωματικό χαρτί και η φόρα της κοβόταν. Τρεις μήνες χρειάστηκαν για να αποκτήσει την πολυπόθητη άδεια λειτουργίας τουριστικού γραφείου στην καρδιά της Αθήνας, στο Σύνταγμα. Μάζεψε 12 διαφορετικά δικαιολογητικά και πιστοποιητικά από διαφορετικές υπηρεσίες σε 15 ημέρες – «χωρίς ανάσα και με πολύωρο τρέξιμο» – ώστε να μπορεί να πάρει αριθμό πρωτοκόλλου εγγραφής στον ΕΟΤ για άδεια λειτουργίας τουριστικού γραφείου. Για να ανοίξει όμως το γραφείο έπρεπε να περιμένει ακόμη 2,5 μήνες, μια και τόσο χρειάστηκε ο ΕΟΤ για να της χορηγήσει τελικά το χαρτί της άδειας.
Εργαζόταν χρόνια ως υπάλληλος σε αντίστοιχα γραφεία ως τη στιγμή που μαζί με έναν συνάδελφό της και φίλο αποφάσισαν να ανοίξουν δικό τους γραφείο. «Ηταν η πρώτη φορά που μπαίναμε σε μια τέτοια διαδικασία» παρατηρεί. «Ξεκινήσαμε τον μαραθώνιο. Επρεπε όμως να συστήσουμε πρώτα εταιρεία» λέει. Συνέταξαν μέσω συμβολαιογράφου καταστατικό, πήγαν στο Ταμείο Νομικών – πληρωμή παραβόλων και χαρτοσήμων – και εν συνεχεία το κατέθεσαν στο Πρωτοδικείο από όπου πήραν αριθμό πρωτοκόλλου για να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Αφού, λοιπόν, πήρε τον αριθμό πρωτοκόλλου ΦΕΚ, σειρά είχε ο ΕΟΤ για να καταθέσει τα χαρτιά που απαιτούνται για άδεια λειτουργίας τουριστικού γραφείου. Για να τα καταθέσει όμως έπρεπε να τα έχει συγκεντρώσει και να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαδικασίες: έκδοση ποινικού μητρώου, έκδοση πιστοποιητικού μη πτωχεύσεως, πιστοποιητικό δικαστικής αντιλήψεως, μισθωτήριο (σύνταξη ιδιωτικού συμφωνητικού με τον ιδιοκτήτη), εγγυητική επιστολή μέσω τραπέζης, βεβαίωση εγγραφής στον ασφαλιστικό φορέα (Ταμείο Ασφάλισης Ναυτικών Πρακτόρων και Υπαλλήλων – ΤΑΝΠΥ). «Μου ζητήθηκε ακόμα και βεβαίωση διπλώματος Αγγλικών (Lower)!» παρατηρεί με έμφαση. Λες και αν κάποιος ιδιοκτήτης τουριστικού γραφείου δεν έχει βεβαίωση γλωσσομάθειας, δεν μπορεί να προσλάβει υπάλληλο που να γνωρίζει όχι μία αλλά τέσσερις γλώσσες. Χαράς ευαγγέλια, όταν κατάφερε να πάρει τον αριθμό εγγραφής για άδεια λειτουργίας από τον ΕΟΤ. Χωρίς πανηγύρια όμως, γιατί ο αριθμός εγγραφής μετατράπηκε στο λαχταριστό έγγραφοπολύ αργότερα, όταν τελικά της χορηγήθηκε η άδεια.
Δύσκολη, χρονοβόρα και δαπανηρή – εκτός των άλλων σε κάθε βήμα ζητούν του κόσμου τα χαρτόσημα, ακόμη και ποσοστό επί του εταιρικού κεφαλαίου σε κάποια φάση της διαδικασίας – χαρακτηρίζει την υπόθεση της έναρξης λειτουργίας τουριστικού γραφείου. «Ηταν ταξίδι στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα» λέει σήμερα χαριτολογώντας.
H ΛΥΣΗ Μόνο τα απαραίτητα δικαιολογητικά
Κύρια προΫπόθεση είναι η σαφής καταγραφή των εγγράφων που χρειάζονται – εννοείται ότι πρέπει να διατηρηθούν μόνο τα απαραίτητα δικαιολογητικά – και η βελτιστοποίηση της ενημέρωσης των επαγγελματιών, π.χ. μέσω καλύτερης πρόσβασης στις πληροφορίες. Επίσης υπάρχουν σημεία για τα οποία έχει εξαγγελθεί ότι χρήζουν βελτιώσεως. Για παράδειγμα εφόσον μεταβιβάζεται ένα κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος (π.χ. εστιατόριο) σε άλλον ιδιοκτήτη, να μεταβιβάζεται και η άδεια λειτουργίας αλλάζοντας απλώς όνομα ιδιοκτήτη, αν πρόκειται για την ίδια χρήση. Σήμερα χρειάζεται νέα άδεια, με εξαίρεση την περίπτωση που η άδεια καταστήματος μεταβιβάζεται από πατέρα σε παιδί. Επιπλέον θα μπορούσε να εκδίδεται άδεια εγκατάστασης για τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος – όπως γίνεται στη βιομηχανία – ώστε με προέλεγχο της Πυροσβεστικής και της Υγειονομικής Υπηρεσίας να μπορούν να ξεκινήσουν να λειτουργούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ώσπου να βγει η κανονική άδεια λειτουργίας.