Οταν έχεις τέτοιους φίλους, τι να τους κάνεις τους εχθρούς; Μερικά από τα μουσουλμανικά κράτη που συνεργάζονται πολύ στενά, επί δεκαετίες, με τις ΗΠΑ και τη Δύση είναι σήμερα διπρόσωποι σύμμαχοι της Αμερικής και της Ευρώπης στη φλεγόμενη Μέση Ανατολή. Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Τουρκία, με διπλή ατζέντα, χρηματοδοτούν και στηρίζουν τους πιο φανατικούς σουνίτες: τους σαλαφιστές, τους εξτρεμιστές και τους τρομοκράτες στους πολέμους στη Συρία και στο Ιράκ. Δίνουν εκατομμύρια δολάρια και όπλα, ιδρύουν μεντρεσέδες (ισλαμικά ιεροδιδασκαλεία) και κάνουν πολιτική και θρησκευτική προπαγάνδα στα ΜΜΕ για να εξυπηρετήσουν τα γεωστρατηγικά συμφέροντά τους.
Το δείχνει η άνοδος των τζιχαντιστών ανταρτών του «Ισλαμικού Κράτους» (IS), που έχουν προελάσει πολύ γρήγορα από το Χαλέπι, κοντά στις μεσογειακές ακτές της Συρίας, έως τα περίχωρα της Βαγδάτης. Αφήνουν πίσω τους χιλιάδες νεκρούς και στρατιές προσφύγων, ενώ 1,2 εκατ. άνθρωποι εξαναγκάζονται να ζουν μέσα στον τρόμο και στο σκοτάδι της πιο αδιάλλακτης εκδοχής του σουνιτικού Ισλάμ –στον αντίποδα της άλλης, της φιλειρηνικής, ανεκτικής και ανθρωπιστικής εκδοχής του, η οποία δεν έχει καμία σχέση με τον σαλαφισμό.
Ελέγχοντας με τα όπλα εδάφη σε έναν ενιαίο χώρο μεταξύ Συρίας και Ιράκ, οι τζιχαντιστές απειλούν τα οικονομικά συμφέροντα της Δύσης. Εκτός από το πετρέλαιο, κυρίαρχο ρόλο παίζουν η ισορροπία των δυνάμεων και η ιστορική σύγκρουση μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού Ισλάμ. Με άλλα λόγια, ρίχνουν λάδι στη φωτιά του μίσους μεταξύ της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν –«σύγχρονη αντανάκλαση της παλαιότερης σύγκρουσης Αράβων και Περσών», όπως έχουν πει αναλυτές.
Για να εδραιώσει την επιρροή του ο βαθύπλουτος και υπερσυντηρητικός οίκος των Σαούντ χρηματοδότησε, εξόπλισε και στήριξε επί χρόνια σουνίτες φανατικούς. Και να που τώρα το IS φιλοδοξεί να ιδρύσει σύγχρονο «χαλιφάτο» μεταξύ Τίγρη, Ευφράτη και Μεσογείου σβήνοντας σύνορα και δυτικά συμφέροντα όπως τα ξέραμε από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έχει αποσύρει τον στρατό των ΗΠΑ από το Ιράκ και περιορίζει την εμπλοκή του στον εμφύλιο της Συρίας, παρά τους 200.000 νεκρούς, στους επιλεκτικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους». Ετσι η πρωτοβουλία έχει περάσει σε μουσουλμανικές χώρες που υποτίθεται ότι ήταν πυλώνες της δυτικής επιρροής στην περιοχή αλλά έχουν γίνει επικίνδυνοι σύμμαχοι.
Αμερικανικά ΜΜΕ βρίθουν αυτές τις ημέρες δημοσιευμάτων που γράφουν ότι το IS αποτελεί ουσιαστικά δημιούργημα της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ και της Τουρκίας. Λένε ότι για να πολεμήσει την εξάπλωση του σιιτικού τόξου η μοναρχία των Σαούντ, συνεργάτρια και προμηθεύτρια πετρελαίου επί δεκαετίες στη Δύση, και οι άλλες πάμπλουτες σουνιτικές δυναστείες του Κόλπου τρέφουν το φίδι του ισλαμιστικού εξτρεμισμού.
Αλλά αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος σπόνσορας του IS θεωρείται το Κατάρ. Με λεφτά από την Ντόχα, που διακινούνται κυρίως μέσω του τραπεζικού συστήματος του Κουβέιτ, το IS έχει γίνει η πιο πλούσια τρομοκρατική οργάνωση παγκοσμίως. Χάρη σε τέτοιους χρηματοδότες, έχει 2 δισ. δολάρια στο ταμείο, πολύ περισσότερα από τους Ταλιμπάν και την Αλ Κάιντα. Προηγουμένως οι αντάρτες του έβγαζαν πολλά από ναρκωτικά, λύτρα από απαγωγές, ξέπλυμα μαύρου χρήματος και από το πετρέλαιο της Βόρειας Συρίας σε εδάφη που ελέγχουν από το 2012. Με την επέκταση στο Ιράκ πέφτουν στα χέρια τους και άλλες πηγές μαύρου χρυσού.
Ακόμη ένας στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, η Τουρκία, φέρεται να εκπαίδευε μαχητές του IS σε μια τοποθεσία στην περιοχή της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ, κοντά στα Αδανα. Σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα, η Αγκυρα εξόπλιζε και στη συνέχεια έστελνε σουνίτες μαχητές στη Συρία, οι οποίοι κατέληξαν να πολεμάνε στο Ιράκ.
Κάποιοι πάνε πιο μακριά. Λένε ότι ακόμη και ο Λευκός Οίκος είναι υπεύθυνος για την εξάπλωση των ισλαμιστών επειδή οι Αμερικανοί στήριξαν τους σουνίτες αντάρτες στον πόλεμο κατά του σιίτη Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία προτού τους προσηλυτίσει ή τους εξαγοράσει το IS. Ακριβώς όπως τότε που οι ΗΠΑ εξόπλιζαν τους μουτζαχεντίν του Οσάμα μπιν Λάντεν εναντίον των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Υπάρχουν και πληροφορίες ότι Αμερικανοί εκπαίδευσαν δεκάδες μαχητές, που εντάχθηκαν αργότερα στο ΙS, σε μυστική βάση στην Ιορδανία, το 2012.

Επειτα από όλα αυτά, δεν είναι περίεργο που σοβαροί πολιτικοί κύκλοι στην Ουάσιγκτον στηρίζουν την προοπτική αναθέρμανσης των σχέσεων με τους σιίτες μουλάδες στο Ιράν ώστε να υπάρξει ένα ισχυρό αντίβαρο στις ένοπλες ομάδες των φανατικών.

Ρέινταρ Βίσερ: «Οι ad hoc αμερικανικοί βομβαρδισμοί είναι απίθανο να αλλάξουν πολλά»

«Μπορούν οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί να σώσουν τώρα την κατάσταση ιδίως στο Ιράκ αλλά και στη Συρία;» ρώτησε «Το Βήμα» τον Ρέινταρ Βίσερ, βασικό αναλυτή στο Norwegian Institute of International Affairs, και ειδικό σε θέματα Ιράκ.
«Οχι. Είναι άσκοποι αν δεν υπάρξει πολιτική λύση στο Ιράκ μεταξύ σιιτών, σουνιτών και Κούρδων» μας λέει. Και εξηγεί: «Ο Ομπάμα έλεγε από την αρχή ότι δεν θέλει να συρθεί σε άλλον έναν πόλεμο στην περιοχή. Αλλά αυτός ο πόλεμος δεν ήρθε από το πουθενά. Είναι ο ίδιος με εκείνον που προσπάθησε να τελειώσει το 2010 και το 2011 μπαλώνοντας κακήν κακώς τα κραυγαλέα προβλήματα στην ιρακινή διακυβέρνηση και αποσύροντας απότομα τον στρατό του. Το ότι ξεκίνησε αεροπορικές επιδρομές για να ανακόψει την προέλαση των τζιχαντιστών του IS ισοδυναμεί με δραματική μεταστροφή».
Προς το παρόν όμως η επιχείρηση είναι περιορισμένου εύρους. Πέρα από στρατιωτικές συμβουλές στον ιρακινό στρατό, κάτι που η κυβέρνηση Ομπάμα ήδη παρέχει, οι ΗΠΑ θα χτυπήσουν στόχους του IS που απειλούν συμφέροντά τους μέσα και γύρω από τη Βαγδάτη και στο Ερμπίλ, την πρωτεύουσα της κουρδικής ομοσπονδιακής περιοχής στο Βόρειο Ιράκ.

«Λένε ότι οι Αμερικανοί θα προστατεύσουν επίσης τη μειονότητα των Γεζίντι στο Βορειοδυτικό Ιράκ. Η απειλή της γενοκτονίας δεν φαίνεται υπερβολική: οι Γεζίντι είναι μια ετερόδοξη αίρεση που το IS δεν θεωρεί ούτε μουσουλμανική ούτε «αναγνωρισμένη» μη μουσουλμανική μειονότητα. Ως εκ τούτου τους βλέπει ως νόμιμο στόχο για πλήρη αφανισμό. Ηδη στη Συρία το IS έχει κάνει μαζικές δολοφονίες σε άλλες τέτοιες πληθυσμιακές ομάδες, οπότε οι φόβοι για γενοκτονία μοιάζουν δικαιολογημένοι» λέει ο Βίσερ.
Οσο για τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τους Κούρδους του Ιράκ, υπενθυμίζει ότι «η φαινομενικά ειδική μεταχείριση του κουρδικού Βορρά αντανακλά τα μακροχρόνια συμφέροντα των ΗΠΑ εκεί, συμπεριλαμβανομένων εμπορικών και πετρελαϊκών θεμάτων».
«Επίσης θα ήταν δύσκολο για τον Ομπάμα να παραβλέψει την απόφαση της ExxonMobil να φύγει από την περιοχή λίγες ημέρες πριν από τη δημοσιοποίηση της απόφασής του να ξεκινήσει αεροπορικές επιδρομές. Επίσης η παρουσία χριστιανικών μειονοτήτων μπορεί να έπαιξε κάποιον ρόλο στην απόφασή του να ανάψει το πράσινο φως για τους βομβαρδισμούς. Αλλά η βιασύνη του να «κλείσει» πολύπλοκες εθνοτικο-θρησκευτικές διαφορές έριξε λάδι στη φωτιά του σεχταρισμού, δημιούργησε χώρο για να ευδοκιμήσουν ριζοσπαστικές ομάδες εξτρεμιστών όπως το IS» μας εξηγεί.
Οι ad hoc αμερικανικοί βομβαρδισμοί είναι απίθανο να αλλάξουν πολλά. Με δημόσιες δηλώσεις του ο Ομπάμα έχει υπαινιχθεί ότι μια πιο ολοκληρωμένη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ –με τη συμμετοχή ενδεχομένως χερσαίων δυνάμεων –θα μπορούσε να ακολουθήσει τους βομβαρδισμούς μόλις σχηματιστεί μια κυβέρνηση πιο συμμετοχική για τους σουνίτες και τους Κούρδους στο (κατά πλειοψηφία σιιτικό) Ιράκ.
«Στο παρελθόν οι ΗΠΑ δοκίμασαν να κινητοποιήσουν αμέτρητες παρατάξεις Ιρακινών, ματαίως. Οι προηγούμενες προσπάθειες απλώς οδήγησαν σε προσωρινή ανακωχή μεταξύ ηγετών όπως ο (σιίτης πρώην πρωθυπουργός) Μαλίκι, ο οποίος είχε γίνει ένας δικτάτορας, και ο Μασούντ Μπαρζανί, ο κούρδος περιφερειακός πρόεδρος, ο οποίος έχει συγκεντρώσει σχεδόν τόσο μεγάλη δύναμη στα χέρια του όση και η κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη.
Το μεγαλύτερο ζήτημα, που είναι η αποτελεσματική διακυβέρνηση του ιρακινού κράτους, έμεινε τραγικά άλυτο σε αυτές τις συμφωνίες των ελίτ του παρελθόντος» καταλήγει ο συνομιλητής μας.


Σημαντικό κεφάλαιο

«Είναι το πετρέλαιο, ηλίθιε…»

Κάθε κρίση στη Μέση Ανατολή γίνεται πρώτη είδηση, κυρίως γιατί απειλεί το διεθνές ενεργειακό δίκτυο που προμηθεύει με τεράστιες ποσότητες πετρελαίου την παγκόσμια οικονομία. Οι αριθμοί τα λένε όλα: η Μέση Ανατολή παράγει το 30% του πετρελαίου και καταναλώνει μόλις το 6%. Μόνη της η Σαουδική Αραβία παράγει το 11,5% του μαύρου χρυσού παγκοσμίως. Και τώρα που οι φανατικοί ισλαμιστές του IS προελαύνουν, αναλυτές προειδοποιούν ότι κινδυνεύουν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράκ, που αντιστοιχούν στο 3,5% της παγκόσμιας παραγωγής.

Και όμως δεν έχει ξεσπάσει κανένας πανικός στις διεθνείς τιμές. Το αργό (brent) έχει γίνει μόλις λίγα δολάρια ακριβότερο. Ο βασικός λόγος; Η αμερικανική οικονομία δεν εξαρτάται πλέον σε τόσο μεγάλο βαθμό από τους Αραβες όσο παλαιότερα. Πετρελαϊκή κρίση όπως το 1973-74 δεν διακρίνεται στον ορίζοντα. Ο δε Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (ΟΠΕΚ) είναι επίσης πιο αδύναμος από ό,τι ήταν τότε. Οι ΗΠΑ είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και ο δέκατος μεγαλύτερος εξαγωγέας. Οι Αμερικανοί χρειάζονται λιγότερο το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.
Ακόμη και έτσι η παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας παραμένει σημαντικό κεφάλαιο για το σύνολο της διεθνούς οικονομίας. Πολλοί επιμένουν ότι οι ΗΠΑ οφείλουν να συνεργάζονται με τους Σαούντ για να προωθούν και να προστατεύουν το οικονομικό μοντέλο του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού α λα αμερικανικά. «Είναι το πετρέλαιο, ηλίθιε…» λένε, παραφράζοντας τη γνωστή φράση περί της οικονομίας που επικράτησε στην προεκλογική εκστρατεία του Μπιλ Κλίντον στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’90.
Ρωσία και Κίνα αντιστέκονται σθεναρά σε κάθε πρόταση για διεθνή στρατιωτική επιχείρηση στο Ιράκ υπό τους Αμερικανούς. Αλλά τώρα που οι τζιχαντιστές απειλούν και δικές τους πετρελαϊκές εταιρείες με σημαντικά συμβόλαια εκεί, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν.
Επιπλέον οι συγκρούσεις στο Ιράκ θα μπορούσαν να δοκιμάσουν σοβαρά την περιβόητη «υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα» (spare capacity) της Σαουδικής Αραβίας. Είναι αλήθεια ή ψέματα η απόλυτη κυριαρχία των Σαούντ στην παγκόσμια ροή του πετρελαίου; Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτή η κρίση μπορεί να δείξει τα πραγματικά όρια της σαουδαραβικής παραγωγής –και ισχύος. Ιστορικά η Σαουδική Αραβία έχει διατηρήσει περισσότερο από το ήμισυ της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας του κόσμου, αν και οι αγορές δεν τη χρησιμοποιούν συχνά.
Αν και η ζήτηση για πετρέλαιο στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα 20 χρόνια, αυτό δεν σημαίνει ότι το Ριάντ δεν φοβάται τίποτα. Κορυφαίος κίνδυνος είναι το Ιράν, σε περίπτωση που εξομαλυνθούν οι σχέσεις με τη Δύση. Αν αρθούν οι κυρώσεις, το ιρανικό πετρέλαιο θα κατακλύσει την αγορά αλλάζοντας τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη, σε συνδυασμό με την εξαγωγική ικανότητα του Ιράκ αλλά και της Λιβύης, μιας χώρας που επίσης βιώνει σήμερα μια βασανιστική αποσύνθεση.
ΤΖΙΧΑΝΤ ΚΑΙ ΠΕΤΡΟΔΟΛΑΡΙΑ

Σαουδική Αραβία

Χρηματοδότρια του σαλαφισμού
Πατρίδα του Προφήτη, θεματοφύλακας του πιο αυστηρού, πουριτανικού Ισλάμ και μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου παγκοσμίως, η Σαουδική Αραβία είναι τα τελευταία 50 χρόνια η επίσημη χρηματοδότρια του σουνιτικού σαλαφισμού στην οικουμένη. Αν και εμφανίζεται ως ακλόνητη σύμμαχος των ΗΠΑ, ο οίκος των Σαούντ υποστηρίζει με κάθε τρόπο, οικονομικό και ιδεολογικό – θρησκευτικό, τον αντι-σιιτικό τζιχάντ στο Ιράκ και στη Συρία.

Κατάρ

Παιχνίδια επιρροής μέσω τζιχαντιστών
Αν και διατηρεί μεγάλη βάση των ΗΠΑ στο έδαφός του και έχει στέρεες σχέσεις με την Αμερική, το εμιράτο θεωρείται ο υπ’ αριθμόν 1 σπόνσορας του IS. Mέσω των ισλαμιστών επιχειρεί να βρει μοχλό διάδοσης της πολιτικής του επιρροής καθώς δεν διαθέτει ούτε στρατό ούτε διπλωμάτες σε μεγάλη κλίμακα για να παίξει δραστήριο περιφερειακό ρόλο. Μόνο του πλεονέκτημα είναι τα αστρονομικά διαθέσιμα σε δολάρια, εκατομμύρια εκ των οποίων καταλήγουν στα χέρια του Ισλαμικού Μετώπου.

Τουρκία

Ανοχή, όπλα και κέντρα εκπαίδευσης
Σύμμαχος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία κατηγορείται εδώ και καιρό για την ανοχή απέναντι στους τζιχαντιστές που περνάνε τα σύνορα για να πολεμήσουν στον εμφύλιο της Συρίας. Πηγές της τουρκικής αντιπολίτευσης υποστηρίζουν ότι οι Μυστικές Υπηρεσίες της χώρας διευκολύνουν τον εξοπλισμό των τρομοκρατών που δρουν στη Συρία και στο Ιράκ και καταγγέλλουν την κυβέρνηση Ερντογάν ότι έχει καταστήσει την Τουρκία φυτώριο και κέντρο εκπαίδευσης των ισλαμιστών.

Αίγυπτος

Χαμένη ευκαιρία για πολιτικό Ισλάμ
Παραδοσιακή σύμμαχος της Αμερικής, η Αίγυπτος έχει γεννήσει και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, το μεγαλύτερο διεθνές ισλαμικό κίνημα, το οποίο όμως πολιτικά είναι μετριοπαθές σε σχέση με τους σαλαφιστές, που θέλουν να επιστρέψουν (οι ίδιοι και ο πλανήτης, μέσω αιματηρού «ιερού πολέμου») στην εποχή του προφήτη Μωάμεθ, στον 7ο αι. μ.Χ. Μετά την Αραβική Ανοιξη οι ισλαμιστές ανέβηκαν στην εξουσία, έκαναν λάθη, δεν πρόλαβαν να δώσουν δείγμα γραφής για ένα νέο πολιτικό Ισλάμ α λα αραβικά. Κουμάντο κάνει σήμερα ο πραξικοπηματίας στρατηγός Αλ Σίσι, πιστός φίλος των Αμερικανών.

Κουβέιτ, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

Κυβερνήσεις κάνουν τα στραβά μάτια

Το τραπεζικό σύστημα του Κουβέιτ είναι ο πιο σημαντικός αγωγός για τη χρηματοδότηση των εξτρεμιστικών ομάδων στη Συρία –και τώρα στο Ιράκ. Βαθύπλουτοι δωρητές από τα σουνιτικά βασίλεια του Κόλπου (Μπαχρέιν, ΗΑΕ κ.τ.λ.) έχουν διοχετεύσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που καταλήγουν σε οργανώσεις ανταρτών της Συρίας, ενώ οι κυβερνήσεις κάνουν τα στραβά μάτια. Πολλές φορές τα χρήματα περνάνε μέσω Τουρκίας ή Ιορδανίας.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ