Οι 3 μήνες που άλλαξαν τον δημόσιο χώρο

«Αν και δεν είμαι πολύ της φύσης, μου αρέσει αυτό που γίνεται εδώ». Η Χριστίνα μαζί με τον Γιάννη, τον Παναγιώτη, τη Βασιλική και την υπόλοιπη παρέα έστρωσαν στο γρασίδι ένα τραπεζομάντιλο και πάνω του πορτοκαλάδες, ένα μπουκάλι κρασί και την τούρτα με τα 24 κεριά της φίλης τους. Ηταν μια λύση – η παρέα τους, πολυπληθής, δεν επιτρεπόταν να μαζευτεί σε καφέ. Τελευταίο Σάββατο του Μαΐου, κάτω από ένα δέντρο στο Πάρκο Ελευθερίας. Τα παιδιά ήρθαν από τον Αγιο Δημήτρη και τον Αλιμο. «Πριν από την πανδημία δεν θα το σκεφτόμασταν καν» λένε. «Τώρα το διασκεδάζουμε. Το θέμα είναι να μην ξεχάσουμε αυτόν τον τρόπο διασκέδασης και όταν περάσει ο κίνδυνος από τον ιό» παρατηρεί ο Γιάννης.

Αυτός ήταν ο βασικός προβληματισμός όσων μιλήσαμε. Τόσο των ειδικών όσο και εκείνων που συναντήσαμε σε πάρκα και πεζοδρόμους: στον Εθνικό Κήπο να κάνουν πικ νικ ή να γυμνάζονται με καποέιρα, στον λόφο του Φιλοπάππου να παίζουν επιτραπέζια ή να διαβάζουν, στο Ζάππειο να κάνουν ποδήλατο, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και την Αποστόλου Παύλου ή στον Λυκαβηττό να απολαμβάνουν τον καφέ τους. Και ήταν πολλοί. Ισως όχι τόσοι όσοι κατέκλυζαν τις μέρες της καραντίνας τους ελεύθερους χώρους (τότε, ακόμα και τα άγνωστα σημεία είχαν γεμίσει περιπατητές, δρομείς, ποδηλάτες και… αραχτούς στο χώμα ή τα παγκάκια). Φαίνεται πως η πανδημία ήταν η αφορμή να γνωρίσουν και να απολαύσουν τον δημόσιο χώρο οι κάτοικοι του κλεινού άστεως. Αυτό αποδεικνύουν εξάλλου και στοιχεία του Google που κατέγραψαν τις μετακινήσεις από τις 13/4 έως τις 25/5, σύμφωνα με τα οποία η αύξηση των επισκέψεων στα πάρκα της Αττικής άγγιξε το 66%!

«Σκεφτόμαστε να συνεχίσουμε εδώ τις πρόβες, είσαι μέσα στη φύση, νιώθεις μέρος της» απαντούν τα μέλη μιας θεατρικής ομάδας στου Φιλοπάππου. Πρωτοήρθαν από Πειραιά, Χαλάνδρι, Αργυρούπολη αλλά και τη γύρω περιοχή λόγω των μέτρων που δεν τους επέτρεπαν να μαζεύονται σε κλειστό χώρο.

Αντίθετα, λίγα είναι τα πάρκα όπου, μετά τη λήξη της καραντίνας, έχει επιστρέψει η… κανονικότητα. «Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα εδώ γινόταν το αδιαχώρητο. Τώρα ξαναμείναμε οι κλασικοί, όσοι ερχόμασταν από παλιά με τα σκυλιά μας» λέει στο «Βήμα» ο κ. Βασίλης στο Αλσος Ιλισίων.

Ανακαλύψαμε κάτι που είναι δικό μας

Τι συνέβη λοιπόν αυτούς τους 3 μήνες; «Οταν εξέλειψαν οι χρήστες που καταλαμβάνουν ανισόρροπα και ασύμμετρα πολύ χώρο, δηλαδή τα αυτοκίνητα και τα τραπεζοκαθίσματα, τότε οι πιο αδύναμοι χρήστες, τα παιδιά, οι πεζοί, τόλμησαν να ξεμυτίσουν» λέει η αρχιτέκτων μηχανικός, χωροτάκτης-πολεοδόμος Ειρήνη Φρεζάδου. «Θα το χαρακτήριζα δειλό αλλά ουσιαστικό συναπάντημα, μια αναγνωριστική θέση ότι να, κι αυτό είναι δικό μας. Το ότι δεν μπορούσαμε να πάμε στο αγαπημένο μας μπαράκι μάς ανάγκασε να ανακαλύψουμε ότι υπάρχει και κάτι άλλο, κάτι που είναι δικό μας. Το μεγάλο στοίχημα είναι να μην ξαναγυρίσουμε πίσω στο καβούκι μας, στον ελεγχόμενο ιδιωτικό χώρο, να συνεχίσουμε αυτή την, ερωτική θα τη χαρακτήριζα, σχέση με την πόλη. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει με μέτρα, προσθέτοντας π.χ. μία ακόμη λωρίδα για τα ποδήλατα, όπως έγινε στο Βερολίνο, αλλά κυρίως εμπλέκοντας τον πολίτη ώστε να προτείνει, να ενδιαφέρεται καθημερινά για τον δημόσιο χώρο της γειτονιάς του».

Είδαμε μια άλλη εικόνα της πόλης

«Στα μεγάλα αστικά κέντρα οι δημόσιοι χώροι, λόγω του τρόπου που είναι φτιαγμένοι, λόγω των ρυθμών της ζωής, δεν λειτουργούν σαν τόπος συνάντησης» λέει στο «Βήμα» η αρχιτέκτων μηχανικός, πολεοδόμος-χωροτάκτης, κοινωνική ψυχολόγος, πρώην ειδική γραμματέας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος Μαργαρίτα Καραβασίλη. «Είναι ένας χώρος από όπου περνάμε βιαστικά πηγαίνοντας από το σπίτι στη δουλειά ή για ψώνια. Και ξαφνικά με την καραντίνα ανακαλύψαμε μέρη, όπως τις πλατείες από όπου περνούσαμε βιαστικά, όπου δεν καθόμασταν παρά μόνο στα καφέ τους. Αναδείχθηκε μια άλλη χρήση του δημόσιου χώρου, αυτή που πρέπει να έχει. Της συνάντησης, εκεί όπου μπορείς να απολαύσεις, να ηρεμήσεις, να βγάλεις τα παιδιά σου, να κάνεις τη βόλτα σου, της κοινωνικής συναναστροφής. Εχει σημασία φυσικά και το πώς είναι φτιαγμένος ο δημόσιος χώρος, από τι υλικά, για παράδειγμα, έγιναν οι πλατείες. Αν απορροφούν τις ηλιακές ακτίνες, λόγω της ανόδου των θερμοκρασιών δεν δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για να καθίσεις».

Από το πρώτο ρυθμιστικό του Μάνου και του Τρίτση, πρώτη φορά που ασχοληθήκαμε θεσμικά με τους δημόσιους χώρους αλλά και την πρώτη πεζοδρόμηση, της Βουκουρεστίου το 1978-79, μέχρι σήμερα, εποχή των σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ), ο δρόμος ήταν μεγάλος. «Είμαστε σήμερα στην εποχή που τα πάντα συγκλίνουν στην ενίσχυση του δημόσιου χώρου, στη βελτίωση των συνθηκών της ποιότητας του αέρα, στην ελαχιστοποίηση των θερμοκρασιών το καλοκαίρι, είναι θέμα μιας ολόκληρης φιλοσοφίας» καταλήγει η κυρία Καραβασίλη.