Notre-Dame: Ιστορία εννέα αιώνων

Σωτήριον έτος 1163 και ο θεμέλιος λίθος του ναού που θα αποτελέσει το σύμβολο της Γαλλίας τοποθετείται παρουσία του Πάπα Αλέξανδρου Γ’. Ετσι ξεκινά το μακρύ ταξίδι της Παναγίας των Παρισίων, της «Notre-Dame», όπως την αποκαλούν οι Γάλλοι, μέσα στους αιώνες, «σημαδεύοντας» κομβικές στιγμές της Ιστορίας. Γιατί εκεί χρίστηκε βασιλιάς της Γαλλίας ο Ερρίκος ο ΣΤ’ της Αγγλίας το 1431. Γιατί εκεί στέφθηκε αυτοκράτορας αιώνες αργότερα ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Γιατί εκεί τελέστηκε η επιμνημόσυνη δέηση για τον Σαρλ ντε Γκωλ και τον Φρανσουά Μιτεράν. Γιατί χάρη σε αυτήν ο Βίκτωρ Ουγκό συνέγραψε το κλασικό πλέον αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας «Η Παναγία των Παρισίων».

Η δημιουργία του ναού ήταν απόφαση του ίδιου του βασιλιά Λουδοβίκου Ζ’, ο όποιος επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα ισχυρό θρησκευτικό σύμβολο στην καρδιά του Παρισιού. Η επιλογή της τοποθεσίας μόνο τυχαία δεν ήταν. Διάλεξε το Île de la Cité, μία νησίδα στον Σηκουάνα. Εκεί βρισκόταν ήδη χτισμένη μια μεσαιωνική βασιλική, επάνω στα ερείπια ενός ναού αφιερωμένου στον Δία, η οποία και γκρεμίστηκε. Χρειάστηκαν ωστόσο δύο αιώνες για να πάρει μορφή ο μεγαλοπρεπής ναός την Παναγίας των Παρισίων (μήκους σχεδόν 130 μ. και πλάτους 48 μ.). Για παράδειγμα, οι δύο πύργοι της δυτικής πρόσοψης, ύψους 69 μέτρων, ανεγέρθηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα. Ο βόρειος πύργος είναι προσβάσιμος μέσω 387 σκαλοπατιών, ενώ στον νότιο βρίσκονται οι 10 καμπάνες (ανάμεσά τους και η διάσημη καμπάνα «Εμανουέλ»), οι οποίες έχουν σημάνει τα σπουδαιότερα γεγονότα της Ιστορίας, από τις στέψεις βασιλέων μέχρι τις παπικές επισκέψεις και από το τέλος των δύο Παγκοσμίων Πολέμων μέχρι την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων την 11η Σεπτεμβρίου του 2001.

Το «ιστορικό βέλος» που κατέρρευσε στη φωτιά της 15ης Απριλίου είχε ύψος 92 μέτρα. Στην κορυφή του δέσποζε ο περίφημος μεταλλικός κόκορας, μέσα στον οποίο είχαν τοποθετηθεί τμήματα λειψάνων του Αγίου Διονυσίου και της Αγίας Γενοβέφας και ένα σπάραγμα από το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού. Ως εκ θαύματος ο μεταλλικός κόκορας διεσώθη.

Oι καταστροφές

Ο μεγαλοπρεπής ναός δυστυχώς δεν έμελλε να μείνει αλώβητος από τις θρησκευτικές συγκρούσεις Καθολικών και Προτεσταντών, που ξέσπασαν μεταξύ 1562 και 1598 και στοίχισαν τη ζωή σε τρία εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν αφέθηκε όμως στην τύχη του, καθώς κατά τον 18ο αιώνα, στη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ’ και του Λουδοβίκου ΙΕ’, πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης. Η Γαλλική Επανάσταση ήρθε ωστόσο να αλλάξει τα πάντα.

Ο επαναστατημένος όχλος ήθελε να καταστρέψει κάθε σύμβολο που θύμιζε τη βασιλική εξουσία. Είναι ενδεικτικό ότι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης «αποκεφάλισαν» 28 αγάλματα βασιλιάδων της Παλαιάς Διαθήκης, πιστεύοντας ότι αναπαριστούσαν γάλλους ηγεμόνες. Πολλά από αυτά τα κεφάλια των αγαλμάτων ανακαλύφθηκαν σε εκσκαφή το 1977 στην ευρύτερη περιοχή και σήμερα εκτίθενται στο Μusée de Cluny. Για ένα διάστημα, μάλιστα, η Παρθένος Μαρία που κοσμούσε το ιερό αποκαθηλώθηκε και τη θέση της πήρε ένα άγαλμα που αναπαριστούσε τη Θεά της Ελευθερίας. Προοδευτικά η Παναγία των Παρισίων μετετράπη σε αποθήκη. Ο σωτήρας της δεν ήταν άλλος από τον Ναπολέοντα Βονοπάρτη, ο οποίος έδωσε εντολή για την αποκατάσταση του ναού το 1802. Δύο χρόνια αργότερα στέφθηκε εκεί αυτοκράτορας των Γάλλων.

Ο Ουγκό και η αναγέννηση του ναού

Μετά τα χρόνια του Ναπολέοντος, η Παναγία των Παρισίων επέστρεψε στην εγκατάλειψη. Το έναυσμα για την αναγέννησή της ήρθε μέσα από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος που συντάραξε την παγκόσμια λογοτεχνία. Ηταν 1831, όταν ο Βίκτωρ Ουγκό εξέδωσε το βιβλίο «Η Παναγία των Παρισίων» για την ιστορία του δύσμορφου κωδωνοκρούστη Κουασιμόδου και της όμορφης Τσιγγάνας Εσμεράλδας. Ετσι, ο Λουδοβίκος Φίλιππος διέταξε εκ νέου την αποκατάσταση του ναού το 1848. Η ανακαίνιση κράτησε 25 ολόκληρα χρόνια. Μάλιστα στάθηκε τόσο επιτυχής που όταν η Κομμούνα του Παρισιού θέλησε να καταστρέψει το ναό το 1871, όπως δήλωσε ο ιστορικός Ρόμπερτ Τομπς στο ΒΒC, οι πολίτες αντιστάθηκαν σθεναρά.

O ιστορικός ναός-σύμβολο της χριστιανοσύνης επιβίωσε από δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Πάντως το 1944, στην απελευθέρωση του Παρισιού, προκλήθηκαν ζημιές από αδέσποτες σφαίρες με αποτέλεσμα μερικά από τα μεσαιωνικά βιτρό να χρειαστεί να αντικατασταθούν. Στις 26 Αυγούστου 1944, σε ειδική λειτουργία που τελέστηκε παρουσία του στρατηγού Σαρλ ντε Γκωλ στον χώρο της Παναγίας των Παρισίων, σηματοδοτήθηκε η ιστορική απελευθέρωση.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1963, η γαλλική κυβέρνηση καθάρισε την πρόσοψη του ναού αποκαθιστώντας το αρχικό της χρώμα, ενώ το 1991 – το ίδιος έτος που συμπεριελήφθη στον κατάλογο με τα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco – ξεκίνησε εκτεταμένη ανακαίνιση που εστιάστηκε στους Πύργους και στη δυτική πρόσοψη.

Ωστόσο, το 2017 τα δομικά προβλήματα είχαν συσσωρευτεί και έτσι εκπρόσωπος του ναού είχε κάνει λόγο στους «Νew York Times» για μια κατάσταση που είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η πυρκαγιά της 15ης Απριλίου στον ιστορικό γοτθικό ναό σκόρπισε παγκόσμια θλίψη. Μέσα στο 2018 είχε δεχθεί 12 εκατ. επισκέπτες, περισσότερους από το Λούβρο και τον Πύργο του Aϊφελ. Η καταστροφή είναι κολοσσιαία, αλλά ευτυχώς όχι ολική.